№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Джозэф Конрад (Joseph Conrad)

1857 - 1924

Джозэф Конрад
Ангельскі пісьменнік польскага паходжання. Сапраўднае імя — Юзаф Тэадор Конрад Кажанёўскі.

Конрад лічыцца адным з найлепшых ангельскіх пісьменнікаў, нягледзячы на тое, што ён навучыўся вольна гаварыць па-ангельску, калі яму было ўжо больш за дваццаць, а заўважнага польскага акцэнту так і не пазбавіўся да канца жыцця.

Конрад быў майстрам празаічнай стылізацыі, які прынёс у ангельскую літаратуру неўласцівую ёй трагічную чуллівасць. Хоць некаторыя з яго работ маюць налёт рамантызму, сам ён лічыцца прадвеснікам мадэрнісцкай літаратуры. Яго стыль аповеду і антыгераічныя персанажы зрабілі ўплыў на многіх аўтараў.

Джозэф Конрад нарадзіўся ў Бердычаве (цяпер Украіна) у вельмі патрыятычнай польскай сям’і, якая паходзіла з збяднелага шляхецкага роду герба Налэнч. Яго бацька, Апалон Кажанёўскі, пісаў п’есы на палітычныя тэмы і перакладаў Альфрэда дэ Віньі ды Віктора Гюго з французскай і Чарлза Дыкенса ды Шэкспіра з ангельскай. Ён заахвочваў сына чытаць па-польску і па-французску.

У 1861 годзе старэйшага Кажанёўскага арыштавалі расійскія імператарскія ўлады ў Варшаве за дапамогу ў арганізацыі паўстання 1863—1864 гг. і саслалі ў Волагду.

Яго жонка, Эвеліна Кажанёўска (народжаная Баброўска), і чатырохгадовы сын выправіліся ў высылку следам за ім. Праз кепскае здароўе Эвеліны Апалону ў 1865 годзе дазволілі пераехаць у Чарнігаў, дзе праз некалькіх тыдняў Эвеліна памерла ад сухотаў. Праз чатыры гады ў Кракаве памёр і Апалон; так Конрад у адзінаццаць гадоў застаўся сіратой.

У Кракаве маладога Конрада ўзяў пад апеку яго дзядзька па маці Тадэвуш Баброўскі. Калі Конраду было шаснаццаць, Баброўскі дазволіў яму паехаць у Марсэль і ўладкавацца мараком. Конраду на той момант адмовілі ў аўстра-венгерскім грамадзянстве, і на ім заставалася расійская воінская павіннасць.

Жыццё Конрада было багатае на прыгоды. Ён займаўся кантрабандай зброі і ўдзельнічаў у палітычных змовах — гэтыя падзеі леглі ў аснову рамана “Залатая страла” (The Arrow of Gold, 1919). Падарожжа па ўзбярэжжы Калумбіі дало матэрыял для “Настрома” (Nostromo, 1904), а першы памочнік капітана на судне Конрада стаў прататыпам героя рамана. Прыгоды карабля “Палестына”, які загарэўся непадалёк ад Явы, апісваюцца ў вядомым апавяданні Конрада “Юнацтва” (Youth), назва карабля ў якім змененая на “Юдэю”. Гэтае падарожжа стала першай і лёсавызначальнай сустрэчай Конрада з экзатычным Усходам, месцам падзеяў многіх яго пазнейшых твораў.

У 1883 годзе ў Бамбеі Конрад уладкаваўся на судна “Нарцыс”, і гэты рэйс натхніў яго на раман “Чарнамазы з “Нарцыса” (The Nigger of the 'Narcissus', 1897). У 1886 годзе ён атрымаў пасведчанне капітана гандлёвага судна і брытанскае грамадзянства, афіцыйна змяніўшы імя на Джозэф Конрад. Да сканчэння сваёй марской кар’еры ў 1894 годзе Конрад адслужыў у гандлёвым флоце шаснаццаць гадоў.

Дзіцячая мара наведаць Цэнтральную Афрыку збылася ў 1889 годзе, калі Конрад вырашыў дабрацца да Вольнай дзяржавы Конга. Ён зрабіўся капітанам кангалезскага парахода, і зверствы, сведкам якіх ён стаў, а таксама атрыманы там досвед не толькі былі крыніцай інфармацыі для яго самага славутага і глыбокага твора “Сэрца цемры” (Heart of Darkness, 1899), але і дапамаглі выкрышталізавацца ўласнаму бачанню чалавечай прыроды ўвогуле і ўяўленням пра самога сябе. На іх у пэўнай меры паўплывала пажыццёвая хвароба, падхопленая там жа.

У сакавіку 1896 Конрад ажаніўся з англічанкай Джэсі Джордж, і яны разам пераехалі ў маленькі дом на Вікторыя-роўд, Стэнфард-ле- Хоўп, што ў Эсэксе, а затым у сярэднявечны дом на хутары “Айві-Ўолз” на Білет-лэйн. Пазней яны жылі ў Лондане і ў графстве Кент, паблізу Кентэрберы. У іх былі два сыны, Джон і Борыс.

Што да палітычных сімпатый, то Конрад найчасцей схіляўся да кансерватызму. Ён адчуваў глыбокую агіду да сацыялізму (“пякельнай дактрыны, народжанай на задворках кантынента”) і дэмакратыі (“дэмакратыя не ў маімі гусце”), а да простых людзей ставіўся паблажліва. Некаторыя крытыкі сцвярджаюць, што ён пагарджаў роўнасцю і такімі ліберальнымі каштоўнасцямі, як пацыфізм і гуманізм. Пра гэта, аднак, можна спрачацца, улічваючы, што вялікая часціна яго працы факусуецца на выкрыванні жорсткіх паводзінаў людзей і іх наступствах.

У 1894 годзе ва ўзросце 36 гадоў Конрад неахвотна адмовіўся ад марской кар’еры, часткова праз кепскае здароўе, часткова праз захапленне пісьменніцтвам, і прыняў рашэнне прысвяціць сябе літаратурнай справе. Яго першы раман “Вар’яцтва Алмаера” (Almayer's Folly), падзеі якога адбываюцца на ўсходнім узбярэжжы вострава Барнэа, апублікавалі ў 1895 годзе. Выхад рамана стаў першым выпадкам, калі пісьменнік выкарыстаў псеўданім Джозэф Конрад. Конрад — яго трэцяе польскае імя, але ў ім таксама бачаць алюзію на паэму “Конрад Валенрод” Адама Міцкевіча.

За выключэннем некалькіх адпачынкаў у Францыі і Італіі, падарожжа ў родную Польшчу ў 1914 годзе і візіту ў Злучаныя Штаты ў 1923 г., рэшту свайго жыцця Конрад пражыў у Англіі.

Фінансавы поспех доўга не прыходзіў да Конрада, хоць яго і падтрымлівала пенсійнае забяспечанне ў 100 фунтаў стэрлінгаў у год паводле цывільнага ліста, а таксама калекцыянеры, якія пачалі купляць яго рукапісы. Талент Конрада прызнала англійская інтэлектуальная эліта, але масавы поспех не прыходзіў аж да публікацыі “Шанцу” (Chance) у 1913 г., што парадаксальна, бо цяпер гэтаму раману асаблівага значэння не надаюць.

Да канца свайго жыцця Конрад карыстаўся большай увагай і папулярнасцю, чым любы іншы ангельскі пісьменнік таго часу. Конрад быў геніяльным суразмоўцам, і ў кола яго сяброў уваходзілі такія таленавітыя аўтары, як Стывен Крэйн і Генры Джэймс. У пачатку 1900-х ён напісаў кароткую серыю раманаў у суаўтарстве з Фордам Мэдаксам Фордам.

У красавіку 1924 году Конрад, які меў спадчынны польскі шляхецкі тытул і герб, адмовіўся ад брытанскага рыцарскага тытулу, прапанаванага прэм'ер-міністрам Рэмсі Макдональдам.

Неўзабаве пасля гэтага, 3 жніўня 1924 году, Конрад памёр ад сардэчнага прыступу. Ён пахаваны на Кентэрберыйскіх могілках у Англіі пад сваім сапраўдным прозвішчам — Кажанёўскі.

Чытайце таксама

Дан Андэрсан

Дан Андэрсан

Шведскамоўны паэт і празаік, некаторыя свае вершы сам паклаў на музыку

Эльфрыдэ Елінэк

Эльфрыдэ Елінэк

Аўстрыйская пісьменніца, паэтка, эсэістка, драматург, літаратурны крытык. Лаўрэатка Нобелеўскай прэміі па літаратуры (2004).

Сяргей Пясэцкі

Сяргей Пясэцкі

Польскамоўны пісьменнік, публіцыст, афіцэр выведкі

Габрыэле Д'Анунцыё

Габрыэле Д'Анунцыё

Пералічэнне фактаў з біяграфіі не зможа даць нават аддаленага ўяўлення пра гэту неардынарную асобу

1604