№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Эмі Лоўэл (Amy Lowell)

1874 - 1925

Эмі Лоўэл
Амерыканская паэтка, літаратурны крытык, выдавец.

Нарадзілася ў вядомай і заможнай сям’і. Яе брат Пэрсівал Лоўэл зрабіўся знакамітым астраномам, які прадказаў адкрыццё планеты Плутон, другі брат – Эбат Лоўрэнс Лоэўл – стаў рэктарам Гарвардскага універсітэта.

Да дзевяцігадовага ўзросту Эмі выхоўвалася дома, а пасля навучалася ў шэрагу прыватных школаў. У 1891 годзе, як і належыць маладой лэдзі з багатай сям’і, Эмі пачала наведваць балі. Але ўсё ж прапановы рукі і сэрца за меркаваны перыяд не атрымала. І ў сувязі з тым, што ў сям’і Лоўэлаў мець універсітэцкую адукацыю было непрымальным для жанчын, з 17-гадовага ўзросту яна актыўна занялася самаадукацыяй, засвойваючы сямітысячную бібліятэку свайго бацькі.

Цягам гэтага перыяду Эмі вяла актыўнае жыццё прадстаўніцы заможных колаў грамадства, а таксама занялася калекцыянаваннем кнігаў. Таксама ў гэты час яна прыняла шлюбную прапанову, але заручоны перадумаў і абраў іншую жанчыну. Каб перажыць душэўную траўму, Эмі ў 1897–1898 гг. выправілася ў падарожжа па Еўропе і Егіпце, прытрымліваючыся строгай дыеты, якая павінна была палепшыць яе здароўе (і дапамагчы пераадолець праблему празмернай вагі), але наадварот, самым шкодным чынам адбілася на яе самаадчуванні.

У 1900 годзе пасля смерці бацькоў Эмі Лоўэл набыла радавы маёнтак і пасялілася там, як і раней, працягваючы жыццё, поўнае пацехаў і баляў. Цягам гэтага часу Эмі захапялася пісьменствам, але яе спробы пяра ў драматычным жанры яе саму не задавальнялі. Між тым яна вельмі цікавілася тэатрам. У 1893 і 1896 гадах Эмі наведвала п’есы з удзелам актрысы Элеаноры Дзьюс (Eleonora Duse). Пабачыўшы актрысу ў 1902 годзе ў новым спектаклі, Эмі вярнулася дахаты і напісала белы верш-прысвячэнне актрысе. Пазней Лоўэл прызнавалася: “Я знайшла сапраўднае прызначэнне”. Ім стала паэзія.

У 1902 годзе яе першы верш надрукаваў Atlantic Monthly, праз два гады пабачыў свет яе першы зборнік “Палац з каляровага шкла” (A Dome of Many-Coloured Glass). У тым жа 1912 годзе Эмі Лоўэл пазнаёмілася з яшчэ адной актрысай – Адай Дуаер Расэл (Ada Dwyer Russell), што была на 11 гадоў старэйшай за паэтку. З 1914 годзе і да самай смерці Лоўэл яны жылі разам у так званым “бостанскім шлюбе”.

Эмі Лоўэл напісала мноства вершаў, прысвечаных Адзе. Спачатку паэтка старалася пісаць такім чынам, каб інтымны характар лірыкі быў не дужа заўважны, але ўжо ў пазнейшых сваіх зборніках яна ўсё менш і менш падвяргала вершы цэнзуры. Ці былі іх стасункі толькі платанічнымі, да канца невядома, бо пасля сваёй смерці Ада Расэл спаліла ўсю іх карэспандэнцыю, кіруючыся тэстаментам сяброўкі.

У студзені 1913 году ў часопісе Poetry Эмі пабачыла верш, падпісаны “H.D., Imagiste”. Аўтарам верша была ангельская паэтка-імажыстка Хільда Дулітл (Hilda Dolittle). Пазнаўшы ў ім свае ж прыёмы вершаскладання, Эмі вырашыла, што яна таксама імажыстка, і разам з Адай выправілася ў Еўропу, каб бліжэй пазнаёміцца з прадстаўнікамі гэтага літаратурнага кірунку. Праз год яна вярнулася ў ЗША, каб прадставіць імажызм на радзіме. Эзра Паўнд, “кіраўнік” імажыстаў у Англіі, быў моцна пакрыўджаны яе ўмяшальніцтвам, называючы яе версію імажызму “эміжызмам”. Пазней ён наагул пакінуў шэрагі гэтай літаратурнай плыні.

Эмі Лоўэл засяродзілася на напісанні паэзіі ў новым стылі, а таксама прасоўвала, а часам нават матэрыяльна падтрымлівала іншых паэтаў-імажыстаў.

У 1914 годзе пабачыў свет яе другі зборнік вершаў “Лёзы мяча і макавае зерне” (Sword Blades and Poppy Seeds). Шматлікія вершы з гэтага зборніка ўяўлялі сабой верлібры, некаторыя былі напісаныя ў форме “паліфанічнай прозы”, прыдуманай Лоўэл.

У 1915 годзе Эмі надрукавала анталогію імажысцкай паэзіі, услед за якой выйшлі анталогіі 1916 і 1917 гадоў. З 1915 году Лоўэл пачала выступаць з лекцыямі, падчас якіх яна гаварыла пра паэзію, а таксама чытала свае вершы. Яе лекцыі былі даволі папулярнымі. Магчыма, людзей прыцягвала навізна імажызму, а магчыма, гэтаму часткова садзейнічала яе слава эксцэнтрычнай асобы.

Маючы даволі мажны целасклад, апраналася яна па-мужчынску: у строгія гарнітуры і мужчынскія кашулі, насіла пенснэ і прычоску ў стылі пампадур, трымала аўчарак, праўда, пасля Першай сусветнай вайны ад іх давялося адмовіцца. Яна завешвала люстэркі і спыняла гадзіннікі. І – мабыць, самае абуральнае ў вачах публікі – яна паліла сігары, сцвярджаючы, што яны ў меншай ступені шкодзяць яе працы, чым цыгарэты, бо гараць даўжэй.

У 1915 годзе Эмі Лоўэл звярнулася да літаратурнай крытыкі і ў сваёй кнізе “Шэсць французскіх паэтаў” (Six French Poets) прадставіла амерыканскай чытацкай аўдыторыі французскіх паэтаў-сімвалістаў, да гэтага практычна не вядомых ў ЗША. У 1916 годзе выходзіць яе чарговы зборнік паэзіі “Мужчыны, жанчыны і духі” (Men, Women and Ghosts), у 1917 годзе – кніга яе лекцый “Тэндэнцыі сучаснай амерыканскай паэзіі” (Tendencies in Modern American Poetry), у 1918 годзе – зборнік вершаў “Замак Канграндэ” (Can Grande's Castle), а ў 1921 годзе – яе адаптацыя міфаў і легендаў у зборніку “Легенды” (Legends).

У наступныя гады Эмі Лоўэл працавала над саліднай біяграфіяй Джона Кітса, чые творы яна збірала з 1905 году. Кніга ўяўляла сабой ледзь не штодзённае апісанне жыцця знакамітага паэта. Але працуючы над ёй, Эмі Лоўэл практычна страціла здароўе: моцна пагоршыўся зрок, ды і грыжы не давалі спакою. У траўні 1925 году праз цяжкую грыжу ёй прадпісалі пасцельны рэжым. 12 траўня яна ўсё адно парушыла пасцельны рэжым і праз некалькі гадзін пасля ўнутрымазгавога кровазліцця памерла.

У 1926 годзе за зборнік “Колькі часу?” (What's O'Clock) пасмяротна атрымала Пуліцэраўскую прэмію.

Пасля яе смерці некалькі яе вершаў перыядычна траплялі ў паэтычныя анталогіі, аднак асоба і творчасць Эмі Лоўэл у большасці сваёй былі практычна забытыя. Паэтку адкрылі наноў толькі ў 70-я гады ХХ стагоддзя падчас ажыўлення жаночага руху і гендэрных даследаванняў.

Чытайце таксама

Лешак Энгелькінг

Лешак Энгелькінг

Польскі паэт, перакладчык, мастацтвазнаўца, літаратурны крытык

Бэла Шагал

Бэла Шагал

Пісьменніца, жонка і муза мастака Марка Шагала.

Сара Тысдэйл

Сара Тысдэйл

Амерыканская паэтка Сара Тысдэйл нарадзілася 8 жніўня 1884 году ў сям’і, што адносілася да забяспечанага сярэдняга класу

Роберт ван Гулік

Роберт ван Гулік

Нідэрландскі ўсходазнаўца, дыпламат, музыка, аўтар ангельскамоўных аповесцяў пра суддзю Дзі

1611