* * *
схаваўшы ў малое вялікае,
яна заўсёды трасецца на мытні,
сціскае валізу з налепкамі
ліпкімі ад страху пальцамі:
раптам нехта з іх возьме й прыгледзіцца да яе больш уважліва,
спытае патрабавальна:
— што, дзяўчо, ў цябе там усярэдзіне?
хваляванне здае яе, як шклатару,
здаецца, што ўсе яны,
як на рэнтгене, бачаць у ёй прыхаванае:
гэту скіфскую бабу з пляскатымі грудзямі старэчымі,
гэты корд, увагнаны ў душу, з дзяржальнам інкруставаным,
гэты свавольнай пасмай прыкрыты
лік іконнае Багародзіцы,
гэтыя запхнутыя глыбака ў памяць
рукапісы з выцвілымі ўставамі, паўуставамі
і раскошнымі (для знатака) маргінэсамі...
гэтыя кірылічныя літары, для іхных вачэй нястраўныя,
і — толькі не гавары яе маме —
жыццёвага досведу цяжкія наркотыкі,
кішэнны вібратар, мама-анархія,
перакананне, што тэрарысты маюць таксама рацыю,
забароненая літаратура: ад «перверзіі» да «парнаграфіі» —
як усё гэта ўпісаць ёй у мытную дэкларацыю?
* * *
Адной ранняю восенню,
калі назольныя мухі думак
не змогуць дабудзіцца цябе на золку,
на гэтым апошнім плацдарме сну,
з якога ўжо няма куды адступаць,
ты азірнешся на ўсё гэта,
нібы пабачыўшы ўпершыню:
дамок на ўзвышшы
ўвесь парослы дзікай лазою
і расхрыстанымі хрызантэмамі,
аскетычны ложак,
які памятaе ўсе прамоўленыя тут малітвы,
складаны чалавек за сцяной,
з якім не склалася...
прызнай сваю паразу,
прызнай нарэшце сваю паразу!
гэтай раненай восенню,
якая, нібы змагар, што адстаў ад сваіх,
знясілена цягне за сабой крывавы след —
падалей ад людзей,
падалей ад іх асіплага радыё,
якое раз у гадзіну перадае навіны з лініі фронту,
падалей ад лініі фронту,
якая ніколі не бывае прамой, як далягляд,
якая заўсёды ламаная,
як мова на акупаванай тэрыторыі,
як кардыяграма твайго сэрца,
якое яшчэ б’ецца само з сабою
за права не біцца
* * *
сніцца мне бамбасховішча на ваколіцы памяці.
апошняе, што захавалася са школьных урокаў ваенкі
— вайны больш ніколі не будзе, — казала настаўніца,
але кожны з вас, дзеці, павінен памятаць:
у выпадку ядзернага выбуху,
ужывання зброі масавага паражэння
ці іншага казусу
трэба спускацца ў бамбасховішча, пазбягаючы панікі,
браць з сабою толькі неабходныя рэчы, нічога лішняга,
цёплую вопратку, на выпадак калі вайна пратрывае да холаду, —
бамбасховічы, каб жа вы, дзеці, ведалі, не ацяпляюцца
— а хіба нам і так там не будзе горача? —
кідаў хтосьці з «камчаткі» дасціпную рэпліку
— а цябе, Грынавец, могуць туды не пусціць увогуле,
месца хопіць не ўсім,
запасы вады і прадуктаў абмежаваныя...
я ўжо ведаю,
ў гэтым армагедоне не ўдасца пазбегнуць панікі,
колькі дзяцей затопчуць
на спуску ў апошняе бамбасховішча?
не ўяўляю сабе, як, Божа, ты будзеш рабіць выбарку, —
кожны дзесяцітысячны?
кожны мільённы?
а як жа пагрэшнасць?
я веру, што абыдзецца без дыскрымінацыі
па поле, па расе, па веравызнанні,
хочацца верыць...
колькі глыткоў паветра кожнаму з іх дастанецца,
пакуль яны будуць чакаць свайго deus ex machina...
— кожны клас, — казала настаўніца, —
трымаецца свайго настаўніка
і яшчэ раз паўтараю, не насіцца ў праходах між нарамі,
мець пры сабе ў нагруднай кішэньцы бірачку з іменем,
напісаным каліграфічным, а не такім, як у цябе, Федчанка, почыркам...
навошта? — здзіўляюся я дагэтуль,
відаць, для таго, каб анёлы
якія будуць выносіць душы (бо ніхто так напраўду не выжыве)
каб анёлы ў белых шатах з чырвоным крыжом
(і паўмесяцам?)
каб анёлы ведалі, як, малы, да цябе звяртацца...
* * *
зрэдку да мяне заходзіць чачэнка-смяротніца,
сядае за стол і мы доўга гутарым пра дзяцей,
бо пра што яшчэ могуць быць размовы ў жанчынаў
з такімі прасветленымі тварамі
— учора мой упершыню спытаўся пра смерць, — кажу я, —
і я блытана спрабавала патлумачыць яму, чаму...
— мой мяне разумее без тлумачэнняў, — кажа яна, —
ведаеш, яны цяпер так хутка дарастаюць
да першага стрэлу...
— як да першага прычасця, — думаецца мне,
але гэта ўжо з нашай — soft-версіі — вечнасці
мы так часта спрабуем выхаваць нашых сыноў лагоднымі,
што яны ў рэшце рэшт паміраюць ад страты годнасці
— a la guerre comme a la guerre, —
кажа яна з досведу сваёй французскай філалогіі
і чачэнскай гісторыі,
і мне няма чым запярэчыць з досведу сваёй украінскай,
абцяжаранай недарэчнымі памяншальна-ласкальнымі суфіксамі
і суцэльнымі знакамі мяккасці
мы так рупліва вучым нашых сыноў паліткарэктнасці,
што яны ў рэшце рэшт паміраюць ад ніякаватасці
— свет не пакідае нам іншага выйсця, —
кажа яна развітваючыся,
і я папраўляю яе валасы, што выбіліся,
раскошныя чорныя валасы
пад дабротнымі вайсковымі ботамі —
пройгрышная роля маці
ў касавым расійскім мюзікле
* * *
нiхто не скажа табе каханая
калi ты блукаеш пакоямi —
правiльнымi прастакутнiкамi
з адных задушных кутоў бяссоння ў iншыя
праз морак схапiўшыся за галаву замарочаную
ты пытаеш сябе рытарычна —
калi гэта ўсё ўрэшце скончыцца?
чаму нат падобная да
крамянога мурына музыка
плечы нiяк не працiсне
ў сэрца тваё растахканае?
нiхто не цалуе голасу твайго на выхадзе з вуснаў,
на кроў закусаных
голасу голага
нiхто не згадае
нiхто не пазвонiць у дзверы
нiхто не памрэ ад тугi
хiба што кветкi на падваконнi праз месяц пасохнуць
хiба што вецер з часам акно разаб’е незачыненае
хiба што суседскія дзецi праз год прыйдуць спяваць шчодры вечар
* * *
Часам нат удаецца прыўзняцца
на некалькi цаляў над брукам
i мякка гайдацца ў паветры
так дзецi
пускаюць па ветры паветраных цмокаў
i мараць ляцець i
заўсёды здараецца ўпасцi балюча
i двойчы
й са свiстам зрываецца шчасце дзiцячае
з верхняе ноты
што iм застаецца тады — шпрыцы
цэлафан
цыгарэты
цырозы
цэйтноты
цi цноты й пякноты
цi кут
цi пакуты й цыкута
а часам бывае мы звешваем ногi з iржавае хмары
i пальцамi водзiм па iх мурашыных маршрутах
Шансон на два куплеты з пройгрышам
два куплеты i пройгрыш
карусель
таго-што-было-раней non stop
штокола за кiмсьцi навек зачыняюцца дзверы
з iржавым iржаннем
бязногiя конiкi рвуцца да прэрый —
навыперадкi
два куплеты i пройгрыш
вачыма лыпаючы
два куплеты i пройгрыш
даганяючы зад наперадзе
працягнi мне руку
кiнь мне ласо свайго погляду
хто ж нас зрабiў такiмi безнадзейна далёкiмi
хто ж нас задумаў такiмi без шансаў пройгрышнымi
на гэтай кружэлцы заезджанай
два куплеты i пройгрыш —
дзе нат каханне пакiнуць здольнае толькi драпiны
* * *
Суседскі пад нульку голены хлопчык з дзяцiнства твайго
так i не вырас,
нягледзячы на час,
што нясе нас усё далей ад тых берагоў.
Яго галава, стрыжаная на лета даваеннай машынкай,
не пакрылася зноў мяккiмi каштанавымi кудзеркамi
Не, ён не ўтапiўся,
паблiзу ж не было глыбокай ракi,
быў хiба час, якi млява цячэ, падмываючы берагi.
Яго мацi, забыўшыся, часта выходзiла на парог
клiкаць яго з вясёлых хлапечых забаваў,
з якiх так цяжка ў час вярнуцца дадому, —
i ён не вяртаўся.
Нават уночы.
Нават узiмку.
Нават калi ты зусiм вырасла i заўважыла раптам,
што твайго сына завуць гэтаксама.
* * *
тонкая светлалосая дзеўчына кажа табе:
пачакай,
пакуль сцiхне дождж
на старой кружэлцы з заезджанымi дарожкамi,
што вядуць у адным кiрунку
й нiколi наўпопяць
i ты чакаеш,
не гладзiш яе залацiстае рунi,
не iрвеш кiславатага вiнаграду
яе няўмелых цалункаў,
не кажаш:
маленькая ты мая светлакосая,
той дождж называецца час...
падышоўшы ўскрай блiзка да твару яе,
ты заўважаеш шчылiны, праз якiя
яна ўсё глыбей занураецца
у сябе
гэтым часам кружэлка, нiбы Сізіф,
перакотвае кожную кроплю
пустыняю сэрца
безвыходнымi вулкамi рук,
глухiмi задворкамi галасоў
i тут жа пакiдае вас
разгубленых i пастарэлых
пасярод пустой трасы на Эмаўс
i робiцца цiха-цiха па той бок дажджу
пераклад з украінскай — Марыя Мартысевіч
© Галина Крук, 2009
