Птушка
(Пташка)
дзверы зачыняюцца і адчыняюцца
дзверы адчыняюцца і зачыняюцца
рып-рып
рып-рып
гэта мы выходзім з хаты
гэта мы прыходзім дахаты
рып-рып
рып-рып
і птушка глядзіць праз акно ў акварыюм хаты
і думае пра нас
як пра рыб
Свет
(Світ)
у цемры тыя што свет стварылі
убачылі як развіднела
што неба сваё паклалі
у чыюсьці кішэню
у цемры тыя што свет стварылі
убачылі як развіднела
што свой рай пасадзілі
у старое дзіркавае вядро
у цемры тыя што свет стварылі
убачылі як развіднела
што сонца сваё павесілі
на плечы прадаўца газет
Восень
(Осінь)
- прароцтва -
гэта станецца менавіта так
гэта станецца менавіта так і не іначай
яны тысячу разоў паўтораць свае ўласныя
імёны і прыслухаюцца ці не пачулася ў іх
чаго-небудзь чужога
яны прачытаюць у газеце што да восені
яшчэ вельмі далёка і як мага больш упэўнена зробяць
крок каб нават найпадазронейшым ён
не здаўся няўпэўненым
і сустрэнуцца яны па дарозе з лесам
што не будзе ведаць лес ён ці не бо невядома адкуль
абудзілася ў ім прага выраю і лес
сам таго не ведаючы пачаў рыхтаваць
да палёту залатое крыло
а яны будуць адгароджваць ад яго неба
сваімі рукамі й газетамі ў якіх напісана
што да восені яшчэ вельмі далёка
ды рассыплецца залатое крыло на безліч
залатых пёраў і праслізне праз пальцы
і праз газеты
а тыя што застануцца наўкол спарахнелых
пнёў будуць баяцца паглядзець
адно аднаму ў твар
Прыпавесць
(Притча)
безліч дзіўных дрэваў бязмэтна
бадзяецца па горадзе
галіны рук з двума лісткамі далоняў
схаваўшы ў кішэні
кожнае мае ў сабе гняздо душы
якое ніколі не можа быць пустым
а калі тыя дрэвы былі маленькія
нехта злосны даведаўся пра гнёзды
і скраў з іх птушанятаў болю
што тады яшчэ нават не ўмелі лятаць
і аднёс тых птушанятаў далёка-далёка
а каб яны не вярнуліся калі вырастуць
збудаваў між імі і дрэвамі
горад з каляровых кардонных будыначкаў
а гнёзды дрэваў што не маглі быць пустымі
засяліў вераб’ямі ўсе да аднога
Гіпноз
(Гіпноз)
Вы не бачыце гэтае вязніцы
Вы не чуеце гэтае мовы
Вы бачыце толькі гэтую сцежку
Вы чуеце толькі мой голас
А цяпер разнявольце сваё цела
Вы засынаеце
Вам сняцца чароўныя сненні
Пра гастраном і пра адзіную сцежку
І Вы спіце
Спіце...
Спіце...
Спіце...
Трава
(Трава)
Я трава старая дзікая трава
да быліначкі вырваная да сцябліначкі
вытаптаная і ўрэшце гудронам гарачым
напоеная і здавалася назаўжды
пад ім пахаваная
але сёння зранку я патрушчыла
вашы асфальты
расту
вось я ўжо вам па пояс
вось я ўжо вам па шыю
вось я ўжо вам па вочы
і гляджу ў вочы вышэй
вось я за вас ужо й вышэйшая
я трава
Я знаю што вам гэта не даспадобы што
я вышэйшая за вас і заўтра вы нашляце
на мяне бульдозеры і зноў вырвеце
мяне з коранем альбо акуратна
падстрыжаце пад лінейку і штогадзіны
дбайна будзеце паліваць вадою з-пад крану
А я тады без’языка буду маўчаць як і тыя
мае газонныя цывілізаваныя сваякі бо
я проста трава і я не пра сябе
прыйшла вам нагадваць бо вы не толькі
мяне адну забылі я прыйшла вам нагадаць
што вы ўсё-ткі людзі і што вы таксама
павінны штодня расці
я трава
* * *
(а я тебе давно вже забув)
а я цябе даўно ўжо забыў
чаму ж цяпер ты зноўку прылятаеш
у самалётах белых сноў на
засмучаныя аэрадромы маіх вачэй
чаму ж ты зноўку мне апавядаеш
пра дым які вяртаецца да
свайго вогнішча нібыта зноў хоча
стаць полымем
а я цябе даўно ўжо забыў
я прачынаюся апоўначы каб
запаліць свечку забыцця траву
з ночы клічу той свечцы кажу
трава-травіца
будзь зялёнаю
хай будзе ўсё
як ёсць
зорку памерлую клічу з ночы
цёмнай кажу
не трэба зорка
не палымней
хай будзе ўсё
як ёсць
а той самалёт ужо няўмольна блізка
і ты з усмешкай сыходзіш з трапу
каб патушыць свечку
Вечар
(Вечір)
зялёны вечар
бы марская вада
запоўніў пакой
фіялетавыя водарасці ценяў
павырасталі ў ім аж да столі
і толькі шчэ дзе-нідзе паміж імі
блукаюць даўгія чырвоныя рыбы
што адбіліся ад кліну сутоннага сонца
і ты ўжо зачаравана слухаеш як
чатырохногае крэсла намагаецца давесці шафе
што яму сваяком васьміног
ты нават забыўся на тое
што трэба дыхаць
і толькі калі з пакою насупраць
паклічуць вячэраць
раптам апамятаешся ды імпэтна пачнеш
шукаць
побач з сабой
акваланг
Невядомы
(Невідомий)
нехта невядомы мусіць прыйсці і знішчыць
нас неаблудных
нас праведных
нас святых нявінных
хтось безыменны мусіць прыйсці і знішчыць
нас усіх да аднога
і таму мы працягваем
называць сабак сабакамі
называць дождж дажджом
называць мышэй мышамі
называць страх адважнай пільнасцю
усяму што з’яўляецца імёны
усяму што з’яўляецца тытулы
назвы імёны прозвішчы тытулы
а паколькі штосекунду з’яўляецца на свет нешта новае
то мы ўжо шмат гадоў адно толькі й робім
што ўсё часцей і часцей круцімся на ўсе бакі
ўсё часцей і часцей тыцкаем пальцамі ў наваз’яўленых
з іх імёнаў выбудоўваючы сабе каўчэг
каб уратавацца з патопу невядомасці
* * *
(відлуння дзеркала)
водгулле люстэрка
нічога не ведае пра люстэрка
нічога не ведае пра сябе
але яно ведае пра лета
і пра яго апавядае
у яго ёсць дзве сцежкі
белая і чорная
яно заўсёды белаю ходзіць
і апавядае
што на грушы выраслі грушы
і ўпалі ў траву
а на вярбе
грушаў не вырасла а вырас бусел
і ўпаў за далягляд
прыйдзе ад маці дзіўны старэнькі сон
з цяпкаю ў руках і ўсю белую сцежку
пераполе
і тады ўжо водгулле
самотна будзе сядзець каля люстра
бо чорнаю сцежкаю
хадзіць
страшна
* * *
(Я ніколи ні про що не запитував)
Я ніколі ні пра што не запытваў
ні ў цішы, ні у грому, што жылі са мною поруч.
Я моўчкі жыў,
я моўчкі разважаў, колькі ж гэта кіслароду
дае штодня дрэва, што расце пад акном,
які атрымаецца стол ці канапа
з гэтага дрэва праз колькі гадоў.
Я моўчкі жыў,
я моўчкі разважаў,
а ўчора на досвітку прыйшла да мяне постаць
майго голасу
і да парогу сцялілася пры ёй
водгулле ценем.
Гэта яна запыталася ў цішы,
што ў ёй заснула.
Гэта яна запыталася ў грому,
што ў ім абудзілася.
А потым да акна падышла
і сказала дрэву:
добрай раніцы, зялёная птушка,
ці не стамілася ты цэлае лета
па-над хатаю лётаць?
Сядзь на падваконне,
я пшана табе вынясу,
зялёная птушка.
Восень з маленькімі дрэвамі
(осінь з маленькими деревами)
нашая восень з маленькімі дрэвамі
неяк хутка мінула
бо колькі ж трэба часу для
рудога лісця
каб абляцела яно з невысокага вецця
нашая восень з маленькімі дрэвамі
неяк хутка мінула
мінула за ёю багата зімаў
і вёснаў багата і толькі тады
западала лісце з вельмі
высокага дрэва якое ў нашай
восені было і пра існаванне якога
мы нават не здагадваліся
Чуваць
(Чути)
чуваць як поначы
нехта такі як туман
нехта такі як вільгаць
на дыбачках крадзецца ўздоўж сцяны
гэта іржа падступае нажу да вока
што бачыла ўсё
Лета
(Літо)
двое шалёна
двое задыхана
завучылі адно аднаго на памяць
як хрэстаматыйныя вершы і нават
пясок ды трава цяпер бяссільныя
стварыць ім ілюзію таемнасці і
не могуць іх уратаваць
двое гэтых шаленцаў гарачага поўдня
моўчкі сядзяць у пакоі думаюць пра
адзінага хто мог бы ім прынесці
паратунак думаюць пра снег які
мог бы іх надоўга засыпаць
чуваць знадворку шоргат пяску
чуваць знадворку шоргат травы
чуваць знадворку голас
прадаўца марозіва
Пастухі
(Пастухи)
ужо зноўку збіраюцца ў цеснай кавярні
штораз сумнейшыя пастухі з няўпэўненымі галасамі
згадваюць як ламаўся ад ветру загон вогнішча
як трашчала агароджа полымя
як атара дыму паволі цекла ў нябёсы
і не было чым яе спыніць
каб забылася –
частуюць адно аднаго цыгаркамі
і пасвяць цыгаркавы дым
Навагодняе
(Новорічне)
і нібыта пачнецца маскарад
а насамрэч гэта ён скончыцца
і цяпер можна хаця б хвілінку
пабыць сабою
бо неўзабаве зноў пачнецца маскарад
ці то чакайце скончыцца
і зноў трэба будзе надзяваць
вельмі сур’ёзныя
вельмі разумныя
вельмі заклапочаныя
маскі людскіх абліччаў
Ручнік
(Рушник)
чорны певень
чырвоную гронку клюе
і таму пеўню
салодка-салодка
а чырвоны певень
чорную гронку клюе
і таму пеўню
горка-горка
Прарок
(Пророк)
і за апошнюю пясчынку пустэльні ступаючы
я думаў што прыйду і скажу тым што мяне
чакаюць хто яны і адкуль і яшчэ скажу
што будзе з імі праз дзесяць гадоў і праз сто
ды толькі пакаянняў чакалі яны ад мяне
стаўшы ў позу каменя што коціцца з гары
На досвітку
(Вдосвіта)
Мы выйшлі з ночы не азіраючыся
на кончыках нашых пальцаў
яшчэ не прачнулася здзіўленне і мы
бясшумнымі рукамі дакранаемся
да ўсяго што навокал
яшчэ на кончыках нашых пальцаў
не прачнулася пытанне
ці насамрэч мы тыя якія ніколі
не азірнуцца
ужо сыходзяцца адусюль нашыя цені
якія таксама ніколі не азірнуцца
мы адчуваем што з ночы нам
у спіну глядзяць дзве сумныя
заплаканыя зоркі
але мы не азіраемся
пад гукі парадных маршаў
бясшумна крочым па вуліцы
мы яшчэ не думаем пра тое чаму
гэтыя маршы гучаць акурат так
як калыханкі
Можна
(Можна)
можна яшчэ нейкі час відочнасцю сябе
ад смерці ратаваць так мёртвае
сонца глядзіць у зялёную ваду
і слухае шапаценне яе як сваё
але ўсё што бачнае мёртвае і чым
больш бачнае тым больш мёртвае дык што ж
рабіць тады як зробіцца відавочнаю
падманнасць усіх люстэркаў
яшчэ можна прыкінуцца што ты заблукаў
раскласці вогнішча ўспамінаў
і пры ім пра ўсё што навокал
думаць як пра тое што заблукала
але агонь прыйдзе да дыму як дадому
попел да зямлі прыйдзе як дадому
і смерць да цябе як дадому прыйдзе
а яшчэ можна тым пятнаццаці жанчынам якія
штовечар шпацыруюць па беразе
доўга-доўга гукаць «мама!»
але кожная з іх пра іншую думае
і ніводная не азірнецца
Змярканне
(Сутеніє)
у ліхтара лета
зялёна шыбіна саду вятрамі выбітая
аднолькавеем?
толькі агонь застаецца верным сабе
аднолькавеем?
неба вузее чыркаюць у ім птушкі
крылом аб крыло
аднолькавеем?
а калі нябачная птушка сну прыляціць і бліскучае
зерне вокнаў паклюе
дык станем зусім аднолькавыя?
пераклад з украінскай – Алена Пятровіч
© Грицько Чубай, спадкаемцы, 2009.
