* * *
Надпіс на візітоўцы выглядаў так:
С. л. п.
Ё. Вінтэрмантэль
Рашэнні
Аднак ніхто не ведаў, адкуль гэты чалавек, хто яго запрасіў і нават што значыць скарачэнне “с. л. п.” перад ягоным імем. Пра яго было вядома толькі адно: рашэнні спадара Вінтэрмантэля заўжды геніяльныя.
Цяпер ён стаяў у неправетранай “канферэнц-зале” местачковай управы ў Жлуктаве. Неадрыўна пазіраючы на сваіх гасцей, што сядзелі вакол ссунутых сталоў, пазычаных для такой мэты са школьнай сталоўкі, ён пачаў сваю прамову:
— Вельмішаноўныя дамы, вельмішаноўныя джэнтльмены! На жаль, трагічную каўзу “Праўда” дагэтуль не ўдалося вырашыць. Адзіная добрая навіна — што старэйшыя паліцэйскія чыны прызналі сваё бяссілле і нарэшце пагадзіліся запрасіць спецыяліста.
Спадар Вінтэрмантэль з годнасцю пакланіўся, даючы тым самым зразумець, якога спецыяліста ён мае на ўвазе.
— А я вырашыў запрасіць вас — найвялікшых дэтэктыўных геніяў усіх часоў. Кожны з вас паабяцаў сваю дапамогу і прыехаў. Кожны з вас паабяцаў адшукаць забойцу, скарыстаўшыся сваім унікальным метадам. Шаноўныя дамы, шаноўныя джэнтльмены, вітаю вас у Славакіі!
Аўтар - Fero Jablonovský.
Спадар Вінтэрмантэль вытрымаў драматычную паўзу, дачакаўшыся, пакуль маленькі пляшывы мужычок з вялізнымі, закручанымі ўгору вусамі выгукнуў з выразным французскім акцэнтам: “Браво!”. Да гэтага радаснага воклічу, аднак, ніхто не далучыўся; больш за тое, мужчына з капелюшом на галаве нават дастаў новую жуйку. У памяшканні, з капелюшом на галаве і з жуйкай у роце! — з агідай падумаў пра таго тыпа спадар Вінтэрмантэль, а ўголас працягваў:
— Вітаю вас на месцы злачынства — у мястэчку Жлуктаў, якое ўжо сваёй назвай блізкае сэрцу кожнага славака. Перш чым я падагульню факты каўзы “Праўда”, дазвольце мне асабіста прывітаць і прадставіць кожнага з вас паасобку, хоць я і разумею, што прадстаўленні тут лішнія, бо кожны з вас сам сабою даўно легенда.
— Правільна! — азваўся гэтым разам спадар у форме. (Таварыш, — паправіў сам сябе спадар Вінтэрмантэль). Гэты госць не быў з ліку геніяльных рашэнняў спадара Вінтэрмантэля; але што заставалася, калі з айчынных спецыялістаў нікога іншага пад рукой не знайшлося?! Вочы спадара Вінтэрмантэля ўперыліся ў наступную праблему, у Таго чалавека, што сядзеў у куце. Прынамсі, за яго ён не нёс адказнасці. Той чалавек бесперастанку ёрзаў і ўздыхаў.
Спадар Вінтэрмантэль пакланіўся і пачаў:
— Вітаю сярод нас першую даму дэтэктыву, міс Марпл з мястэчка Сэнт-Мэры-Мід у Англіі.
Далікатная дама паважных гадоў з парцалянава-блакітнымі вачыма пачырванела і сказала:
— Але ж я зусім не дэтэктыў, даражэнькі спадар Вінтэрмантэль, я проста штораз апынаюся там, дзе нешта адбываецца. Сама не ведаю чаму, — яна прыязна ўсміхнулася і вінавата паказала на вязальныя спіцы і ружовую воўну. — Спадзяюся, вам не будзе перашкаджаць, калі я давяжу гэтую шапачку. Бо чаго ж дарэмна сядзець, склаўшы рукі, праўда?
Яе сусед ўтаропіўся на незапаленую цыгарэту, якую трымаў у руках, потым паклаў яе перад сабой, а рукі вінавата засунуў у кішэні зношанага плашча. Спадар Вінтэрмантэль перайшоў да яго:
— Лейтэнант Каломба, крымінальная паліцыя ЗША.
Немалады мужчына, з адным вокам, якое не міргаючы пазірала скрозь твары прысутных, у старым балоневым плашчы (тут нават бяздомныя так не апранаюцца! А яшчэ лейтэнант, — непрыкметна сам сабе пакруціў галавой спадар Вінтэрмантэль), трошкі прыўстаў з крэсла і сказаў:
— Лейтэнант... — ён нязграбна зачапіў цыгарэту, скінуўшы яе на падлогу, сагнуўся па яе і ў такім становішчы, з-пад стала, скончыў фразу: — ...Каломба. Прабачце, у мяне ўпала... — лейтэнант Каломба выпрастаўся. — Я ведаю, мне не варта курыць, місіс Каломба мне ўвесь час нагадвае, што гэта шкодна...
Спадар Вінтэрмантэль адважыўся кашлянуць. Лейтэнант перапрашальна падняў руку, змоўк і ўставіў незапаленую цыгарэту ў рот.
— Вітаю сярод нас, — паспешліва прамовіў геніяльны спецыяліст, — гера Штэфана Дэрыка з Германіі. — Высокі важны мужчына ўстаў.
— Я крымінальны камісар Штэфан Дэрык. Гэта мой асістэнт Гары Кляйн.
Асістэнт таксама падняўся і, усіх збянтэжыўшы, сказаў:
— Гэта крымінальны камісар Штэфан Дэрык, а я — яго асістэнт Гары Кляйн. (Дык вось што такое нямецкі перфекцыянізм, — усміхнуўся сам сабе спадар Вінтэрмантэль).
Мужчына сярэдніх гадоў з капелюшом на галаве выцягнуў з рота жуйку і без запрашэння прадставіўся сам:
— Філ Марлоў, прыватны дэтэктыў, Каліфорнія, заходняе ўзбярэжжа, Злучаныя Штаты. Якая ў вас тут стаўка на дзень?
Апошняя фраза выклікала непадробную цікавасць усіх дэтэктываў, аднак спадар Вінтэрмантэль дазволіў сабе прапусціць яе міма вушэй, і містэр Марлоў з прыкрасцю сеў на месца. Ягоны твар не прамяніўся энтузіязмам. Уласна, энтузіязму не было заўважна ні ў кога.
Спадар Вінтэрмантэль працягваў як нічога ніякага:
— З 87-га пастарунку да нас прыехаў дэтэктыў першай катэгорыі містэр Стыў Карэла.
Саракагадовы мужчына атлетычнай паставы кіўнуў і выцягнуў нататнік і асадку. Ён не вымавіў ані слова. (Прафесіянал, сапраўдны прафесіянал! І пра ганарар нават не пытаецца, — з захапленнем падумаў спадар Вінтэрмантэль).
— Гэтая сімпатычная пара... — спадар Вінтэрмантэль галантна ўсміхнуўся, паказаўшы на жанчыну і мужчыну, што сядзелі побач з маўклівым прафесіяналам.
Маладая дама яго бескампрамісна перапыніла.
— Мы ніякая не пара! Мяне завуць Мэйкпіс, я сяржант лонданскай паліцыі. Гэта лейтэнант Дэмпсі, мой калега з нью-ёркскай паліцыі.
Малады мужчына нявінна паўтарыў:
— Лейтэнант Дэмпсі, калега. З нью-ёркскай паліцыі.
Спадар Вінтэрмантэль усміхнуўся з разуменнем і настальгіяй. Ён быў перакананы, што гэтыя двое разбяруцца і самі, а таму звярнуўся да наступнага госця. Ён загадзя падрыхтаваў некалькі палкіх фразаў пра Францыю, Парыж і кавярні на Сене, але, пабачыўшы насуплены твар сталага поўнага мужчыны, прамовіў толькі:
— Галоўны камісар Мегрэ, парыжская паліцыя.
Мсье Мегрэ паківаў галавой і нешта прамармытаў да люлькі, якая, незапаленая, ляжала перад ім. Ён толькі падняў і апусціў плечы. І таму як было відавочна, што з ягонага боку больш не выпадае чакаць аніякіх рухаў ці словаў, спадар Вінтэрмантэль звярнуўся да наступнага дэтэктыва.
— З Нью-Ёрка прыбылі містэр Нэра Вулф і ягоны прыяцель містэр Гудвін.
Містэр Нэра Вулф, які безмаль дзевяць пудоў сваёй вагі спрабаваў уладкаваць на нязручным крэсле, ледзь прыкметна схіліў галаву. Містэр Гудвін — малады чалавек у элегантным і дарагім гарнітуры, як адзначыў сабе спадар Вінтэрмантэль, — устаў і сказаў:
— Я толькі асістэнт містэра Вулфа. Сваіх прыяцеляў ён выбірае выключна з шэрагаў кухараў і гадоўцаў архідэяў. Таму, спадарства, калі нехта з вас раптам...
— Арчы! — перапыніў яго містэр Вулф. — Досыць.
Містэр Арчы Гудвін ухмыльнуўся і сеў. Свайму працадаўцу ён шапнуў:
— Я думаў, вы спіце, і хацеў, калі прачняцеся, пацешыць вас некалькімі новымі сябрамі...
— Арчы!
Асістэнт містэра Вулфа змоўк, але ўхмыляцца не перастаў.
Маладыя жанчына і мужчына, якія былі на чарзе, усталі адначасова.
— Агент Скалі, ФБР.
— Агент Малдэр, ФБР.
Яны адначасова выцягнулі пасведчанні і паказалі іх усім вакол. Адначасова селі і выцягнулі лэптопы. Ані слова больш.
Спадар Вінтэрмантэль прымаў такую сухую дакладнасць, але ў прысутнасці гэтых агентаў пачуваўся неяк скавана. Ён уздыхнуў, а калі зразумеў, што чакае яго цяпер, уздыхнуў яшчэ раз, значна цяжэй. А чакала яго самая нежаданая задача. Спадар (таварыш, — ажно завыў сам сабе спецыяліст) у зялёнай форме з маёрскімі пагонамі і чырвоным тварам устаў, грэбліва адсунуўся ад агентаў ФБР і камандным голасам выгукнуў:
— Маёр Зэман, Дзяржбяспека. Служу сацыялістычнай айчыне!
Усе здранцвелі. Малы мужычок з вялікімі вусамі знерухомеў. Містэр Нэра Вулф расплюшчыў вочы. У містэра Каломба зноў з рота выпала цыгарэта. Міс Марпл перастала вязаць. Містэр Марлоў свіснуў і насунуў капялюш на лоб. Міс Мэйкпіс нахмурылася, глянула на містэра Дэмпсі, а той толькі здзіўлена пахітаў галавой. Адзіны, каго гэта не здзівіла, быў Той чалавек у куце пакоя. Ён нават сказаў нешта, што прагучала накшталт “Здраўжлаютварышмаёр”.
Вочы ўсіх уперыліся ў спадара Вінтэрмантэля.
— Гэта, — сказаў спадар Вінтэрмантэль, намагаючыся надаць свайму тону цвёрдасці, — гэта наш нацыянальны звычай: пакідаць на сваіх пасадах былых высокіх функцыянераў. Такія ў нас традыцыі.
Дэтэктыў першай катэгорыі Стыў Карэла запісаў у сваім нататніку адзінае слова і паставіў пасля яго некалькі клічнікаў. Містэр Нэра Вулф адзначыў:
— Звычаі ў вашай краіне напраўду містэрыёзныя.
Калі ўсе змоўклі, спадар Вінтэрмантэль з палёгкай перайшоў да перадапошняга дэтэктыва.
— Спадарства, Эркюль Пуаро!
Малы мужычок з вялікімі вусамі ўскочыў. Ён пачаў кланяцца на розныя бакі.
— Так, гэта я ўласнай персонай, — мсье Эркюль Пуаро зрабіў рэверанс. — Мэдам і мсье! Я, Эркюль Пуаро, прыехаў! Я, Эркюль Пуаро, тут!
Спадар Вінтэрмантэль заўважыў, што містэр Марлоў збіраецца сказаць нешта мала падобнае да камплімента. Таму ён тут жа ўмяшаўся:
— А цяпер... мне выпаў гонар прывітаць джэнтльменаў, без якіх дэтэктыў ніколі не быў бы тым, чым ёсць. Містэр Шэрлак Холмс і ягоны кампаньён доктар Ўотсан!
Містэр Холмс сказаў:
— Няма такіх словаў, якія б выказалі тое, што я адчуваю. Магчыма, гэта здолее зрабіць музыка.
З футляра, які ляжаў у яго пад крэслам, ён дастаў скрыпку, прыклаў яе да пляча і зайграў некалькі чыстых чароўных тонаў. Доктар Ўотсан адвярнуўся ўбок, каб выцерці слязу расчуленасці.
— А цяпер... — прамовіў таксама расчулены спадар Вінтэрмантэль. З кута пакоя азвалася пакашліванне, пачуўшы якое, спадар Вінтэрмантэль нахмурыўся і паказаў на Таго чалавека.
— Гэта... эгм... спадар... стараста Жлуктава.
— Я б гэта... у сэнсе... калі б... тут такая штука... — мармытаў Той чалавек, што сядзеў у куце канферэнц-залы.
Спадар Вінтэрмантэль пагрозліва набраў паветра. Той чалавек тут жа змоўк і апусціў вочы на свае чорныя тэсілавыя штаны, пасля чаго спадар Вінтэрмантэль быццам перастаў яго заўважаць.
— Шаноўныя дамы, шаноўныя джэнтльмены, а цяпер дазвольце мне перайсці да самога злачынства, дзеля якога я наважыўся запрасіць вас ажно сюды, у Жлуктаў. Напачатку...
© Daniela Kapitanova, 2012
