Гэты ўрывак напісаны ў 1799 годзе. Паданне, на якім заснаваная гэтая гісторыя, звязанае з домам, што знаходзіцца ва ўладанні Гілмертанаў ля Ласвэйда ў Мідлотыяне. Гэты будынак, які цяпер называецца Гілмертан-Грэндж, першапачаткова насіў назву Бэрндэйл (Абпалены Дол) у гонар адной трагічнай падзеі. Цяперашнія ўладанні Гілмертанаў належалі колісь даўно гаспадару на імя Херан, у якога была прыгажуня-дачка. Дзяўчыну спакусіў абат Ньюбатла, добра забяспечанага манастыра на беразе Паўднёвага Эска (сённяшнія ўладанні маркіза Латыянскага). Калі Херан даведаўся пра гэта, а таксама пра тое, што ганебнай сувязі спрыяла нянька паненкі (што жыла ў тым жа Гілмертан-Грэнджы, ці Бэрндэйле), ён вырашыў жорстка адпомсціць. Яго не спыняла нават меркаваная недатыкальнасць духоўнай асобы ці моц жывога пачуцця. А таму, абраўшы для сваіх мэтаў цёмную і ветраную ноч, калі закаханыя мелі таемную сустрэчу, ён запаліў вязку сухога цёрна ці яшчэ нечага лёгкаўзгаральнага і пакінуў ля самага дома, каб ператварыць жытло ў горстку сатлелых вугалёў разам з усімі, хто быў унутры.
Да Папы Рымскага людзі ішлі
У дзень святога Пятра,
Каб маліўся за іх, каб прасіў у святых
Ім пакоры, надзеі, дабра.
Да Папы Рымскага людзі ішлі,
І літаннямі поўніўся Рым,
І маліліся бедныя і каралі,
І грахі адпускаліся ім.
Вось ад краю да краю ўвесь люд замірае,
Не падняўшы пакорных галоваў.
І ад сцен да скляпенняў храм дрыжыць ад маленняў,
Ад святарных гімнаў і словаў.
Спыніўся раптам Папа — жах! —
Пачуўся ў храме грук,
Бо цень прабегся па крыжах
І ўпала чаша з рук.
“Стаіць забойца сярод нас,
А з ім і д’ябал сам.
Хай сыдзе той, хто ў зле заграз,
І не паганіць храм!
Няма ратунку на зямлі
Аблуднай той душы.
Маленні спынім мы, калі
Не сыдзе ён з імшы!
Прашу забойцу я: сыходзь,
Ты, прагны да крыві!
Пакінь Дом Божы самахоць
І Бога не гняві”.
Збялеў няшчасны пілігрым,
Што міласці шукаў.
Прыбыў ён толькі сёння ў Рым,
Ён столькі праблукаў.
Ён прапасціўся сорак дзён,
Маўчання даў зарок
І думаў: вось ужо відзён
Прамень святла праз змрок.
У храм прыйшоў ён найраней,
Маліўся апантана
І каяўся за ўсіх мацней —
Але сышоў ціхмяна.
І рушыў з ношаю грахоў,
Пакінуўшы сабор,
Да латыянскіх берагоў
І да блакітных гор.
Цяжкой хадой са злыбядой
Ён паблукаў на ўсход,
Каб чысты Эск змываў вадой
Сляды яго прыгод.
Вітаў яго ўрачыста люд,
Схіляліся васалы.
Ён — уладар найпершы тут,
Ён — гаспадар удалы.
Луналі тут яго сцягі
І быў ён мужны вой:
Сцякалі часта берагі
Гарачаю крывёй.
Салодкі шлях у родны дом,
Уздоўж рачных быстрыняў —
Патоку, што праз ветралом
У свет шырокі рыне.
І вабіць лесу гушчыня
Узнёслых рыфмароў,
Любоў з красою тут штодня
Блукаюць між бароў.
Вітае вольныя лясы
Вясёлы гук ражкоў,
Які ў світальныя часы
Ляціць з усіх бакоў.
О Мэлвіл, букаў ясны край!
О родны Хатардэн!
І Далкейт — быццам дольні рай,
Нязменных цнотаў лен.
Не вабіць грэшніка той кут,
Бо ён нясе свой крыж.
Завершыць шлях яго пакут
Бэрндэйлаўская ціш.
Вось разыходзіцца гушчар,
Адкрыўшы чорны дол:
Тут быў пажар — і ўвесь абшар
Жахлівым быў наўкол.
Хаваецца ў сутонні дзень,
І на пагоркі лёг
Сляпы прамень, нібы агмень —
На шэрым вугалёк.
І б’юць званы, і гоняць сны
У гэты вечар хмуры.
Дубы Ньюбатла тут адны
Прыходзяць на хаўтуры.
І ад кляштарнае сцяны
Чуваць напеў глухі,
І б’юць званы, і вось яны —
Знаёмыя шляхі!
Не падымаючы вачэй,
З пакутаю ў вачах,
Дайшоў да страшных ён руін,
Дзе толькі смерць і прах.
Ён на сцены глядзеў, на вуголле і прах,
Да якіх у пакуце ішоў,
І на тых камянях яго шэры манах,
Францысканец у шэрым знайшоў.
“Бог у помач, — вітаў яго шэры манах, —
Хай ратуе Ўладар усіх нас”.
Толькі горычы поўны падняўся вандроўны
І не мовіў ні слова ў адказ.
“Ты з захаду йдзеш ці з усходу ідзеш
Ад далёкіх святарных веж?
Можа, крочыш ад трона святога патрона?
Ад Яна свой шлях вядзеш?”
“Не іду я ад трона святога патрона,
Не ад Яна святога іду,
Нясу я пракляцце ад Рымскага Папы,
А з ім і сваю бяду”.
“Ты не аплаквай свой лёс,
А раскажы ў журбе:
Што ты зрабіў, каго ты забіў?
Грахі адпушчу я табе”.
“Кім ты ёсць і адкуль ты, о шэры манах,
Той, хто грэшным нясе дабрадаць,
Каму ключ аддалі ад нябёс і зямлі
І хто можа мяне ўратаваць?”
“Мяне прыслалі з далячынь,
Прайшоў я ўсе шляхі,
Каб прамаўляць бядзе “амінь”
І адпускаць грахі”.
Кляне бядак заганаў гнёт,
Кляне грахі былыя.
Рука, халодная, як лёд,
Лягла яму на шыю...
© Андрэй Стэфановіч, пераклад, 2009
