Дзень неўрастэніка (Балонья)
La giornata di un nevrastenico (Bologna)
Снежаньскім полуднем стары горад вучоных і святароў ахуталі туманы. У далечы, над раўнінай, якую скаланалі выбухі шуму, прасвечваліся ўзгоркі. На чыгуначнай лініі побач у падманным промні свінцовага святла выгружалі тавар. Уздоўж акружной дарогі фанабэрыста плылі няясныя жаночыя фігуры, захутаныя ў футры, з рамантычна ўзбітымі валасамі, набліжаліся дробнымі механічнымі крокамі, уздымаючы свае пухнатыя гаржэткі, як птушкі з вясковага двара. Глухія ўдары і свіст з таварнай станцыі разбаўлялі манатоннасць, разлітую ў паветры. Машынная пара змешвалася з туманом, правады звісалі паміж гронкамі ізалятараў тэлеграфных слупоў, што выплывалі адзін за адным.
***
З праломаў чырвоных гарадскіх сценаў, раз’едзеных туманом, маўкліва адкрываюцца доўгія вуліцы. Падступная пара туману слабее між палацамі, накрываючы вяршыні вежаў, доўгія маўклівыя вуліцы, пустыя, як пасля рабавання. Дзяўчаты, малыя і цемнаскурыя, па-майстэрску закручаныя ў шалікі, праходзяць, падскокваючы, вуліцамі, ствараючы адчуванне яшчэ большай пустэчы. І ў жаху туману, на гэтых могілках, яны раптоўна здаюцца мне мноствам дробных жывёлінак, аднолькавых, чорных, якія падскокам ідуць выношваць у доўгай летаргіі свае вядзьмарскія сны.
***
Шматлікія студэнткі пад галерэямі-порцікамі. Адразу бачна, што мы ў культурным цэнтры. Часам паглядаюць з наіўнасцю Афеліі, купкамі па трое, гаворачы вуснамі-кветкамі. Мае каляжанкі, што ідуць на заняткі, утвараюць пад порцікамі бледны цікаўны картэж сучасных грацый! Студэнткі-прыродазнаўцы ўсміхаюцца не пульсуючай у горле палымянай д’анунцыянскай усмешкай, як філалагіні, а рэдкай і стрыманай, намеранай і нацягнутай, з невядомым прагнозам.
***
(Кавярня.) Прайшла Руская. Язва яе вуснаў палала на бледным твары. Прыйшла і прайшла, несучы далей кветку і язву сваіх вуснаў. Вытанчанай хадою, надта простай, надта ўпэўненай яна прайшла. Снег працягваў падаць і з абыякавасцю раставаць у брудзе вуліц. Швачка і адвакат смяюцца і балбочуць. Захутаныя фурманы высоўваюць з каўняроў галовы, як здзіўленыя жывёлы. Сёння кідаецца ў вочы ўся манатонная і брудная шэрасць горада. Усё растае, як снег, у гэтым балоце, і ў глыбіні душы я адчуваю, якое салодкае гэтае знікненне ўсяго, што прымушала нас пакутаваць. Тым больш салодкае, што хутка снег непазбежна ляжа белым покрывам, і тады мы зможам ізноў адпачыць у белых снах.
Перада мною люстэрка, чуецца бой гадзінніка: святло даганяе мяне з-пад порцікаў праз завесу шкла. Я бяру асадку. Пішу. Што — не ведаю, мае пальцы ў крыві, пішу: “каханак у паўзмроку ўпіўся пазногцямі ў твар каханкі, каб знішчыць сваю мару… і г.д.”.
(Зноў на вуліцы.) Востры сум. Мяне спыняе мой стары школьны сябар, які яшчэ тады выяўляў здольнасці, а цяпер стаў падслепаватым смярдзючым выкладчыкам прыгожага пісьменства: спыняе мяне, спавядаецца з усё больш бруднай усмешкай. Прыходзіць да высновы: ты мог паспрабаваць адправіць што-небудзь у “Аморэ ілюстрата [1]…”
(Вуліца.) Вось непазбежны рой сіньярынаў-інтэлектуалак, бруяцца пад порцікамі, як аэрапланы, смяюцца і гергечуць, выскаляючыся ў паляванні, здаецца, на ўсіх ворагаў навукі і культуры, якіх расшкуматаюць на прыступках кафедры. Але ўжо час! Іду, каб запэцкацца ў брудзе вуліцы; час, бо тытулаваны асёл караскаецца сюды з цяжарам чорнай упарадкаванай навукі…..............................................
................................................................................................................................................................
На парозе дома я абарочваюся і бачу класічнага вусатага гіганцкага тайнага агента………………………………………………………..
Ах, старыя норавы! Ах, колькі шэльмаў!
***
(Ноч.) Насупраць агню — люстэрка. У яго глыбокай фантасмагорыі мільгаюць голыя нямыя целы: целы млявыя і пераможаныя ў незгасальным і нямым полымі, і — як па-за часам — белыя целы, здзіўленыя і застылыя ў водблісках патухлага коміна: белая, ад майго знясіленага духу аддзялілася маўкліва, аддзялілася Ева, і я прачынаюся.
Прагульваюся ў жудаснасці порцікаў. Кропля крывавага святла, пасля змрок, пасля кропля крывавага святла, пяшчота пахаваных. Знікаю ў завулку, але ў змроку пад ліхтарняй бялее прывід з нафарбаванымі вуснамі. О, Шатан, ты, што ставіш начных прастытутак на дно скрыжаванняў, о ты, што з ценю паказваеш агідны труп Афеліі, о, Шатан, злітуйся над маёй працяглай пакутай!
Сірока (Балонья)
Scirocco (Bologna)
Была гэта мелодыя ці нечы подых? Нешта далятала з-за шыбы. Я адчыніў акно: гэта сірока; аблокі, што беглі ўдалечыні пад купалам неба (ці не там было мора?), тоўпіліся ў срэбнай яснасці ў тым месцы, дзе Аўрора пакінула залацісты ўспамін. Горад агаліў магутныя бэлькі на адкрытых пляцоўках галоўных фартыфікацыйных вежаў з пацямнелай цэглы, яшчэ вільготнай ад нядаўняга дажджу: стваралася ўражанне нейкага вялізнага порта, пустога і схаванага, з адкрытымі складамі зерня пасля ранішняга адплыцця караблёў у пошуках прыгодаў: у той час як з гарачымі далёкімі подыхамі сірока, здавалася, яшчэ даляталі знізу залатыя водбліскі сцягоў і караблёў, што перасякалі выгнутую лінію далягляду. Адчувалася чаканне. Над бруеннем спакойных галасоў у паветры свабодна ўладарылі серабрыстыя галасы дзяцей. Горад адпачываў ад свайго ліхаманкавага запалу. Быў пярэдадзень свята: Вігілія. Я адчуваў, як усё суцішылася: успаміны, надзеі… я таксама пакідаў іх за даляглядам, што выгінаўся недзе ўнізе: і далягляд, мне здавалася, хацеў бы калыхаць іх у стракатых водблісках сваіх аблокаў, якія рухаліся ў бясконцасць. Я быў вольны, быў адзін. Я атрымліваў асалоду ад весялосці сірока, ад яго пяшчотных подыхаў. Я бачыў зімовы туман, які ён гнаў перад сабой: аблокі, што адлюстроўваліся ўнізе ў плямістай брукаванцы, у срэбных адбітках, у імгненным перламутравым святле жаночых твараў, у пераможных вачах, пяшчотных і глыбокіх: я праводзіў вачыма ў перспектыву галерэй няпэўныя стварэнні з меладычнымі плюмажамі, я чуў звонкі крок, які згасаў лёгкімі рытмічнымі ўдарамі: пасля глядзеў на чырвоныя вежы з чорнымі бэлькамі, з адкрытымі пустымі тэрасамі, што ўдзень і ўночы пазіралі ў бясконцасць.
Была Вігілія.
***
Я выйшаў на вуліцу. Вялікая чырвоная галерэя-порцік з цёмнымі ліхтарамі: кнігі, што я чытаў падлеткам, былі выстаўленыя ў адной з вітрынаў разам з эстампамі. У канцы — мармуровае ззянне вялікага сучаснага будынка, выгнутыя сталёвыя сцябліны з белымі шарамі з чатырох бакоў.
Маленькая плошча Святога Джавані была пустая: дзверы турмы не аздаблялі прывабныя юныя прасталюдзінкі, якіх я раней там бачыў.
***
Праз пазалочаную плошчу з маленькімі пахавальнямі ў белым шлейфе свайго плюмажа юная фігура — вочы шэрыя, рот акрэслены чырвонымі далікатнымі лініямі — прайшла ў асветленай неахопнасці неба. Бялела ў нябеснай смузе мелодыя яе крокаў. Нешта новае, дзіцячае, глыбокае было ў расчуленым паветры. Чырвоная цэгла, памаладзелая ад дажджу, здавалася, струменіла смутныя прывіды, увасобленыя ў ценях цнатлівага болю, што праходзілі праз яе смутны сон (сумежныя аднолькавыя аркі паступова раставалі ў палях за гарадской брамай між узгоркаў); пасля нейкі вялікі абрыс узнік і праплыў перад вачыма, грандыёзная нахіленая дзявочая галава служанкі рухалася адпаведна рытму маладых крокаў, аздобленая моцнай ружовай сківіцай і час ад часу цьмяным святлом чорнага вока над дужым працавітым плячом, над рукою, набрынялай маладосцю, нямая.
***
(Прастадушныя, выкшталцона прычасаныя служанкі мітусіліся з кашамі, поўнымі рознай спажывы, выгульвалі сваю свежую чароўнасць за гарадской брамай. Палеткі навокал былі зусім зялёныя. Вялікія размытыя масы дрэваў сваёй дымкай навісалі над нізкімі ўзгоркамі, іх контур у небе надаваў фантазіі пэўную форму; святло, катрынка, якая спрабавала перадаць сціплую паэзію прасталюдзінаў пад высачэзнай фабрычнай трубой над пусткай сярод расфарбаваных жанчын ля брамаў. Змрочныя гарадскія кварталы ажывалі чырвонымі шчупальцамі: пляцоўкі вежаў з вялізнымі бэлькамі пад купалам неба, апошнія подыхі цёплых далёкіх водбліскаў у велічнай яснасці, асляпляльнай і роўнай, калі праз арку брамы я рушыў у зеляніну, а пушка сваім стрэлам пазначыла поўдзень: вакол мяне адны вераб’і мітусіліся ў кароткіх пералётах вакол возера, нібыта напісанага Леанарда.)[1] Штотыднёвая газета для жанчын, якая публікавала шмат літаратурных твораў адпаведнай тэматыкі. Выходзіла ў Мілане ў 1897—1928 гг.
