Прадмова перакладчыка
У нашым сямейным архіве вось ужо шмат дзесяцігоддзяў захоўваюцца паперы сябра майго дзеда Эрнэста Савы, беларуса паводле паходжання, які гадах у 20-х мінулага стагоддзя эміграваў у Канаду. Мы ведаем пра яго няшмат, бо з тых часоў да нас дайшло занадта мала звестак, а цяпер пытаць няма ў каго. Не ведаю нават, ці сапраўдным імем падпісаныя ўсе гэтыя вершы. Як я магу здагадвацца, лёс Эрнэста Савы склаўся ў Канадзе не найлепшым чынам: ён памёр на самоце, хутчэй за ўсё ад нейкай хваробы, а свой архіў перадаў майму дзеду — адзінаму, хто хоць неяк падтрымліваў з ім стасункі. Дзед, што праўда, архівам не надта займаўся. Ён схаваў рукапісы, і ніхто не браўся іх разбіраць, пакуль старыя паперы аднойчы не трапілі мне ў рукі. Зрэшты, такая гісторыя — зусім не рэдкасць для нашых шыротаў, незвычайным падаецца мне толькі той факт, што сярод малачытэльных дзённікаў і амаль графаманскіх беларускамоўных вершаў, напісаных Эрнэстам Савой у маладыя гады (а яны цалкам адпавядалі духу часу і маглі б з’явіцца ў якім-небудзь “Маладняку”, калі б не іх абсалютна непрымальны для тых часоў пафас), я знайшоў і вершы на французскай мове канадскага перыяду. Многія з беларускамоўных спробаў на сённяшні дзень немагчыма зразумець праз вялікую колькасць наватвораў (накшталт “непрыкаемны”, “рыхманне”, “абвет”, “гніціцца” і інш.). Канадскія ж вершы напісаныя правільнай французскай мовай. На маю думку, вершы гэтыя могуць падацца цікавым прыкладам творчасці, што ўзнікла на скрыжаванні французскай мовы і беларускай свядомасці, а таму я наважыўся зрабіць некалькі перакладаў для беларускага нумару “ПрайдзіСвета”, каб паказаць існаванне гэтай цікавай, хаця і досыць маргінальнай, з’явы.
Чужыя сны
(Les songes étranges)
У чужых гарадах і на іншых ускраінах,
дзе чужая журба і дзе морак чужы,
я падгледзеў бы сны аб сукубах і каінах,
што блукаюць пад поўняй ля самай мяжы
неіснуючых люстраў, з якіх ля апоўначы
выпаўзаюць відзежы дасветных часоў,
гэты свет безнадзейнаю скрухаю поўнячы
і сплятаючы ў вязьмы шматкі галасоў.
Ад фантомаў, нібы ад віна, ап’янелыя,
вар’яцелі б сукубы, а каіны зноў
у задворкі ішлі б, нібы смерць, спалатнелыя,
забіваць сваіх бацькаў, братоў і сыноў.
Здані гэтых забойцаў, пякельных спакуснікаў,
не давалі б спакою завулкам глухім
і да самага рання шукалі б хаўруснікаў,
каб свой страшны праклён даць у спадчыну ім.
І да самага рання ў завулках прымроеных,
што скрыўляюцца ў здзеклівай пасткі ашчэр,
у чужых гарадах і на ўскраінах стоеных
я збягаў бы ад жудасных гэтых хімер.
Нязбытны сон
(Le rêve chimérique)
У сутарэннях прывіднае мары
я разьбаваў сусвет, ствараў нанова —
і голас твой згубіў, і ў ціхіх словах
цяпер адзін шукаю ратавання.
Дазвання зніклі вочы, цела, вусны,
змяркання жах схаваў мае ўспаміны,
і нават цень апошняга спаткання
маё каханне больш не патрывожыць.
Цяпер я не хаваю таямніц.
Жыве пустэча ў лесе на ўзбярэжжы,
нішто не сведчыць, што былая веліч
была — і да апошняга глытка
мяне згадаюць толькі тыя рэчы,
якіх краналася калісь мая рука.
Відзежа, што папярэджвае
(L’onirisme qui avertit)
Мне Ён наканаваў адну дарогу,
спаслаўшы літасціва вышні знак.
Я расчытаў Яго перасцярогу,
я ведаю, калі, чаму і як.
Вось будучыня нада мной лунае,
гудзе ўвушшу Яго ўрачысты гімн,
і клічу я штоночы: Аданаі,
малю нябёсы прагна: Элагім!
Ды каб Таго, хто ведае, крануць,
не хопіць мне замоў маіх ямбічных.
І я — на дне азёрным каламуць —
згублюся між пластоў геалагічных.
Паданне
(La légende)
У рухах незнаёмага жыцця
я бачу цэлы новы свет, хаця
ён невідочны і не варты разглядання.
І, дачакаўшыся амаль зліцця
са зданямі свайго іншабыцця,
раблюся я вандроўнікам з падання.
І вымываецца з маіх святынь
празрыстасць, быццам ранішняя стынь,
няўмольным і нябачным Арыманам.
І горычы Майсеевых пустынь
ужо за сорак. І не спыніш плынь,
каб ратавальным выпала падманам.
А што было ў паданні тым далей?
Кажу сабе: наступны крок здалей,
а там Сінай пабачыш ці пустэчу,
на конях паімчыш да вечных меж
ці па каменні вострым папаўзеш
з мінуўшчынай дасветнай на сустрэчу.
Апошні сон
(Le rêve ultime)
У тых краях, дзе алеандраў квет,
дзе соллю абсыпаюцца барханы,
дзе свет у невымоўнасць закаханы,
адкрыў мне Бог Найноўшы Запавет.
Як голы без каранаў, тораў, вед,
я паўстаю і, ведай апантаны,
гляджу: расталі ўсе фата-марганы.
І знік мой боль. І скалануўся свет.
пераклад з французскай – Андрэй Стэфановіч
