Тадэвуш Бароўскі (Tadeusz Borowski)
1922 - 1951
Дэбютаваў Тадэвуш Бароўскі ў 1942 годзе зборнікам вершаў “Паўсюль, дзе зямля” (Gdziekolwiek ziemia), надрукаваным на ручным гектографе ў падпольнай тыпаграфіі. У 1943 годзе падчас адной з аблаваў знікла Марыя, каханая Тадэвуша. Бароўскі кінуўся яе шукаць і на адной з канспірацыйных кватэраў трапіў у засаду. Яго арыштавалі і завезлі ў вязню Павяк, а праз некаторы час — у Асвенцым. Праз некалькі месяцаў ён моцна захварэў і трапіў у асвенцымскі лазарэт, дзе, паправіўшыся, змог з дапамогай сяброў застацца. Ён спрабуе наладзіць сувязь з нявестай, якая ўтрымліваецца непадалёк, але ў значна горшых умовах, перадае ёй лекі. Хутка ён пакідае лазарэт і ўладкоўваецца ў лагерныя страхары, каб мець мажлівасць часцей бачыцца з Марыяй. У жніўні 1944 году яго перавозяць у канцлагер углыб Германіі, спачатку пад Штутгарт, пасля ў Дахаў.
У Асвенцыме Бароўскі не перастае пісаць. На Каляды 1943 году ён стварае цыкл калядак пра любоў, якія спяваюць зняволеныя. Сябры ў Варшаве надрукавалі яго лагерныя вершы асобным зборнікам Arkusz poetycki № 2, але сам аўтар гэтую маленькую падборку вершаў, хутчэй за ўсё, не бачыў — адзіны ацалелы асобнік быў знойдзены пасля яго смерці. 1 траўня 1945 году лагер Дахаў быў вызвалены Сёмай амерыканскай арміяй, і Бароўскі апынуўся ў лагеры для перамешчаных асобаў пад Мюнхенам. Хутка ён пераязджае ў Мюнхен і атрымлівае працу ў Бюро пошукаў родных пры камітэце польскага Чырвонага Крыжа. Тадэвуш спрабуе знайсці сваю нявесту і праз некалькі месяцаў знаходзіць яе, моцна хворую, у Швецыі, але сустрэцца ў іх не атрымліваецца. У гэты час ён піша шмат вершаў, а таксама разам з Крысцінам Альшэўскім і Янушам Нэль-Сядлецкім — дакументальную кнігу “Мы былі ў Асвенцыме” (1946).
Толькі ў чэрвені 1946 году Бароўскі вяртаецца ў Варшаву. Там ён урэшце сустракаецца з нявестай, і яны жэняцца. Бароўскі рэзка закідвае паэзію і бярэцца за прозу. У 1948 годзе выходзіць зборнік яго апавяданняў “Развітанне з Марыяй”. Кніга выклікала ў многіх крытыкаў і чытачоў шок і неразуменне. Аднаго з герояў апавяданняў Бароўскага — чалавека някепскага па прыродзе, але які навучыўся любымі шляхамі выжываць у лагерах, пачалі атаясамліваць з аўтарам. У тым жа годзе выйшла яшчэ адна кніга — цыкл кароткіх навэлаў “Каменны свет”.
У 1948—1949 пачынаецца новы перыяд у жыцці пісьменніка. Новыя лозунгі сацыялістычнага рэалізму не знаходзяць водгуку ў творчасці Бароўскага, але неразуменне яго твораў вымушае пісьменніка засумнявацца ў правільнасці яго літаратурнага метаду і саміх ідэяў. У 1949 годзе Бароўскі едзе ў Германію; у гэты час ён лічыць, што сацыялізм — найлепшы спосаб перастварэння свету, у якім былі магчымыя ўсе перажытыя ім жахі. Назад у Польшчу ён вяртаецца прыхільнікам сацыялізму і сацыялістычнага рэалізму. У 1950 годзе асноўная яго ўвага аддадзеная палітыцы і публіцыстыцы — уласная творчасць адыходзіць на другі план. Яго самазабойства праз некалькі дзён пасля нараджэння дачкі — 3 ліпеня 1951 году, калі Бароўскі атруціўся газам, — дагэтуль застаецца неразгаданай таямніцай.
Бароўскі лічыцца адным з самых значных польскіх празаікаў паваеннаяга дзесяцігоддзя, творчасць якога значна паўплывала на наступныя пакаленні пісьменнікаў. Яго сябра Тадэвуш Дрэўноўскі напісаў пра яго некалькі кніг, сярод якіх біяграфія “Уцёкі з каменнага свету” (Ucieczka z kamiennego świata, 1962), а таксама выдаў яго эпісталярную спадчыну.
У 1970 быў зняты польскі фільм “Краявід пасля бітвы”, заснаваны на творах Бароўскага. Кнігі Бароўскага згадваюцца ў рамане нямецкага пісьменніка Бернхарда Шлінка “Чытач” (Der Vorleser, 1995), дзе апавядаецца пра былога вартаўніка канцэнтрацыйнага лагеру, які скончыў жыццё самагубствам, прачытаўшы ўспаміны сваіх былых вязняў (сярод якіх называецца і Бароўскі). Нобелеўскі лаўрэат 2002 году Імрэ Кёртыс казаў, што ўсе яго творы напісаныя пад уплывам прозы Бароўскага.