Жыццё Каэйру нельга апісаць, бо ў ім няма чаго апісваць. У яго жыцці былі толькі яго вершы. Больш нічога не здаралася, няма пра што расказваць. Адзіны кароткі эпізод, няўдалы і бязглузды, які спарадзіў “Закаханага пастыра”, быў не здарэннем, а хучэй, так бы мовіць, забыццём.
Творчасць Каэйру ўяўляе сабой поўнае аднаўленне паганства ў яго абсалютнай сутнасці, такое, якім не маглі яго зрабіць ні грэкі, ні рымляне, хаця і жылі ў ім, але не задумваліся пра яго. Творы Каэйру, між іншым, і яго паганства, якое раней не маглі ні ўявіць, ні спазнаць, бралі выток з таго, што знаходзіцца ў глыбіні нас саміх, глыбей за свядомасць і розум. Сказаць больш азначала б нявартую спробу тлумачэння, сцвярждаць меншае было б хлуснёй. Уся яго творчасць сама гаворыць за сябе, толькі ёй уласцівым голасам, на той мове, на якой яна нарадзілася ў галаве, і калі хтосьці не разумее – ён і не можа зразумець, таму няма чаго тлумачыць. Гэта як давесці нешта на іншай мове таму, хто не размаўляе на ёй.
Няведанне жыцця і амаль поўнае няведанне літаратуры, адрыў ад культуры дазволілі Каэйру зрабіць у творчасці незаўважны і сур’ёзны зрух наперад, накшталт таго, які кіруе лагічным развіццём цывілізацый праз несвядомую свядомасць чалавека. Гэта быў зрух у адчуваннях, ці, хутчэй, у спосабах адчуваць, асабістая эвалюцыя разважанняў, якія спараджаліся гэтымі новымі адчуваннямі. Са звышчалавечай інтуіцыяй, уласцівай тым, хто засноўвае рэлігіі, але не ставячы сабе гэта за мэту, таму што адмаўляе ўсякую рэлігію і ўсякую метафізіку, гэты чалавек апісаў свет, не разважаючы пра яго, і сварыў канцэпцыю сусвету, у якой няма месца інтэрпрэтацыі.
Рыкарду Рэйш
Перакладзена з выдання: Páginas Íntimas e de Auto-Interpretação. Fernando Pessoa. (Textos estabelecidos e prefaciados por Georg Rudolf Lind e Jacinto do Prado Coelho.) Lisboa: Ática, 1996.
пераклад з партугальскай – Наста Гвоздзева
