№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Ян Якаб Слаўэрхоф (Jan Jacob Slauerhoff)

1898 - 1936

Ян Якаб Слаўэрхоф
Ян Якаб Слаўэрхоф (зрэдку падпісваўся Джон Равэнсвуд, John Ravenswood) – паэт, празаік, перакладчык, карабельны доктар, адзін з найбуйнейшых пісьменнікаў Нідэрландаў ХХ ст. Аўтар шэрагу паэтычных зборнікаў і зборнікаў апавяданняў, трох раманаў (адзін з іх, “Паўстанне Гвадалахары” (De opstand van Guadalajara, 1937), выдадзены пасмяротна) і адной трагедыі “Ян Пітэрц Кун” (Jan Pietersz Coen, 1931), перакладчык з гішпанскай, партугальскай, французскай і кітайскай моваў.

Нарадзіўся 15 верасня 1898 году ў нідэрландскім горадзе Леўвардэне ў пратэстанцкай сям’і, быў пятым з шасці дзяцей і з самага дзяцінства пакутаваў ад астмы. Скончыўшы школу (у якой вучыўся разам са сваім сябрам, таксама будучым пісьменнікам, Сіманам Вэстдэйкам), Слаўэрхоф абірае кар’еру доктара і паступае ў медыцынскі універсітэт у Амстэрдаме. Аднак гэта не перашкаджае яму займацца літаратурай – першыя вершы Слаўэрхофа друкуюцца ў студэнцкім часопісе “Propria Cures”. Аднак пры гэтым паэт не бярэ актыўнага ўдзелу ў студэнцкім жыцці, паглынуты светам сваіх любімых французскіх сімвалістаў – Шарля Бадлера, Поля Вэрлена, Трыстана Карб’ера і Арцюра Рэмбо.

З 1921 году вершы Слаўэрхофа пачынаюць друкавацца ў сур’ёзным літаратурным часопісе “Плынь” (Het Getij), а ўжо ў 1923 годзе выходзіць яго першы паэтычны зборнік – “Архіпелаг” (Archipel). У тым жа годзе паэт (палічыўшы сябе яшчэ не гатовым да сталага пачуцця) разрывае стасункі з Труус дэ Рэйтэр, з якой заручыўся ў студэнцкія гады, калі дзяўчына вывучала нідэрландскую філалогію, а сам паэт – медыцыну. Не здалеўшы знайсці сабе працу ў Нідэрландах (а падчас навучання ва універсітэце ў Слаўэрхофа з’явілася няшмат сяброў і значна больш – ворагаў), паэт паступае на службу ў Іст-Індскую карабельную кампанію і робіцца судавым доктарам. Аднак ужо ў першым плаванні слабое здароўе Слаўэрхофа нагадвае пра сябе і вымушае яго шукаць працу на сушы. Праз некалькі месяцаў ён зноў падпісвае канктракт з карабельнай кампаніяй і плыве на Далёкі Усход. Да 1927 году, калі заканчваецца кантракт, Слаўэрхоф шмат разоў пабываў у Кітаі, Ганконгу і Японіі.

З 1928 году паэт пачынае плаваць доктарам на судах, што ідуць у Лацінскую Амерыку. Гэтым часам крыху паляпшаецца яго здароўе і шырыцца пісьменніцкая слава (да 1930 году надрукаваныя ўжо шэсць паэтычных зборнікаў і два зборнікі апавяданняў). У вершах Слаўэрхофа адкрываецца дзівосны свет усходніх краінаў і паўднёвых мораў, ён расказвае пра кітайцаў-кулі, што грузяць суды ад Шанхаю да Кантону, пра партавыя гарады – Порт-Саід, Джыбуці, Сінгапур, пра маракоў і піратаў, пра мужнасць, вернасць і падарожжы на самы край зямлі.

З 1929 году Слаўэрхоф часта бывае ў Нідэрландах, працуе ў Утрэхце ў клініцы дэрматалогіі і венерычных захворванняў. У верасні 1930 году жэніцца з Дар’яй Колін, танцоркай, балерынай – і некаторы час адчувае сябе вельмі шчаслівым. Аднак ужо ў 1931 годзе зноў захворвае (гэтым разам на пнеўманію) і вымушаны ехаць папраўляць здароўе ў Італію, куды хуткім часам пераязджае і яго цяжарная жонка. Дзіця нараджаецца мёртвым, і Слаўэрхоф упадае ў страшэнную дэпрэсію, а ў 1932 годзе зноў сыходзіць у мора. Здароўе пагаршаецца, і Слаўэрхоф вырашае выправіцца ў Паўночную Афрыку, але неўзабаве вяртаецца назад. Разам са здароеўм пагаршаюцца стасункі з жонкай, якія праз некаторы час заканчваюцца разводам.

Тым часам пісьменніцкая слава Слаўэрхофа ўсё расце. У 1932 годзе выходзіць яго “Забароненае каралеўства” (Het verboden rijk), гістарычны раман з рысамі магічнага рэалізму, які апавядае пра дзевятнаццатае стагоддзе і жыццё партугальскага паэта шаснаццатага стагоддзя Луіша дэ Камоэнша, аўтара санэтаў і гераічнай паэмы “Лузіяды”, які таксама, як і сам Слаўэрхоф, бываў на Усходзе. Нідэрландскі паэт неаднаразова звяртаецца да вобразу свайго папярэдніка – напрыклад, у санэце “Камоэнш”, – і супастаўляе яго лёс са сваім, бачачы ў гэтым злавеснае папярэджанне (Камоэнш памёр ад чумы). Гэты, а таксама наступны раман Слаўэрхофа “Жыццё на зямлі” (Het leven op aarde, 1934) былі прыхільна прынятыя крытыкай і чытачамі, а паэтычная кніга “Soleares” была ў 1933 годзе ўганараваная прэміяй Ван дэр Хогта.

Пасля 1935 году Слаўэрхоф шмат плавае па свеце. У адной з паездак у Паўднёвую Афрыку ён моцна захворвае на малярыю і ў 1936 годзе вяртаецца ў Нідэрланды – але запозна. Паэт памірае 5 кастрычніка 1936 году, неўзабаве пасля 38-га дня нараджэння, у лякарні ў Хілверсуме, не дажыўшы месяцу да выхаду свайго апошняга зборніка вершаў “Годная магіла марака” (Een eerlijk zeemansgraf).

Празаічныя творы Яна Слаўэрхофа перакладаліся на нямецкую, французскую, італьянскую і партугальскую мовы, паэзія – на рускую (Я. Віткоўскі).

Чытайце таксама

Карла Калодзі

Карла Калодзі

Італьянскі пісьменні і журналіст, аўтар знакамітай гісторыі пра Пінокіё

Зінаіда Бандарына

Зінаіда Бандарына

Беларуская паэтка.

Аксана Драгаманава

Аксана Драгаманава

Украінская эмігранцкая пісьменіца, карыталася псеўданімам Аксана Гард

Эльфрыдэ Елінэк

Эльфрыдэ Елінэк

Аўстрыйская пісьменніца, паэтка, эсэістка, драматург, літаратурны крытык. Лаўрэатка Нобелеўскай прэміі па літаратуры (2004).

1283