№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Рэд'ярд Кіплінг (Rudyard Kipling)

1865 - 1936

Рэд'ярд Кіплінг
Рэд’ярд Кіплінг (поўнае імя Джозэф Рэд’ярд Кіплінг) – ангельскі паэт і празаік, знакаміты найперш дзякуючы “Кнізе джунгляў” (The Jungle Book, 1894), апавяданням і вершам пра Індыю і дзіцячым казкам, лаўрэат Нобелеўскай прэміі 1907 году, адзін з самых папулярных у Англіі пісьменнікаў мяжы ХІХ – ХХ стагоддзяў. Яму прапаноўвалі званне паэта-лаўрэата, а таксама званне рыцара; ад усіх гэтых прапановаў ён адмаўляўся. Цягам ХХ стагоддзя стаўленне да Кіплінга змянялася ў залежнасці ад многіх фактараў; тым не менш, яго творы зрабіліся класікай ангельскай літаратуры і дагэтуль шырока чытаюцца і перакладаюцца на многія мовы.

Нарадзіўся Кіплінг 30 снежня 1865 году ў Бамбеі, тады – брытанскай калоніі, у сям’і Джона Локвуда Кіплінга і яго жонкі Эліс Кіплінг (у дзявоцтве Макдоналд). Эліс Кіплінг была вельмі жыццярадаснай жанчынай; будучы намеснік Індыі аднойчы сказаў пра яе: “Паныласць і місіс Кіплінг не могуць знаходзіцца ў адным пакоі”. Локвуд Кіплінг быў скульптарам, працаваў таксама з керамікай; ён выкладаў скульптуру ў бамбейскай Школе мастацтва і прамысловасці. Імя Рэд’ярд будучы пісьменнік атрымаў у гонар возера Рэд’ярд у Стафардшыры; яно ляжыць у той мясцовасці, дзе пазнаёміліся яго бацькі. Цётка Рэд’ярда па маці Джарджыяна была жонкай мастака Эдварда Бэрн-Джонса, другая цётка, Агнэс, – жонкай мастака Эдварда Пойнтэра. Але самым знакамітым з яго родных быў кузэн Стэнлі Болдуін, кансерватар, які тройчы выбіраўся прэм’ер-міністрам у 1920-я і 1930-я гады.

У пяць гадоў Рэд’ярду давялося пакінуць Бамбей. Згодна з тагачаснай традыцыяй, яго разам з трохгадовай сястрой Эліс (ці Трыкс) адвезлі ў Англію (у Портсмут). У сям’і Халаўэяў дзеці пражылі наступныя шэсць гадоў. У сваёй аўтабіяграфіі, якая выйшла праз 65 гадоў, Кіплінг з жахам згадваў тыя часы і з іроніяй разважаў, ці не паскорыла жорсткасць і абыякавасць місіс Халаўэй пачатак яго літаратурнай дзейнасці.

Сястры будучага пісьменніка Трыкс жылося з Халаўэямі прасцей: яе апякунка спадзявалася, што з часам дзяўчына выйдзе замуж за яе сына. На кожныя Каляды дзеці месяц праводзілі ў сваёй цёткі Джарджыяны і яе мужа, мастака Эдварда Бэрн-Джонса, у іх лонданскім доме, пра які Кіплінг пасля пісаў: “рай, які, шчыра веру, мяне ўратаваў”. Вясной 1877 году Эліс Кіплінг вярнулася з Індыі і забрала дзяцей да сябе.

У студзені 1878 году Кіплінг паступае ў Дэванскі каледж, які рыхтаваў хлопчыкаў да службы ў войску. Спачатку вучыцца ў ёй было цяжка, але пасля будучы пісьменнік знайшоў там добрых сяброў; уражанні гэтага часу пазней адлюстраваліся ў аўтабіяграфічным творы “Сталкі і кампанія” (Stalky & Co, 1899). У гэты ж час Кіплінг пазнаёміўся з Флорэнс Гарард, у якую закахаўся і якую вывеў пасля ў вобразе Мэйзі ў рамане “Святло, якое згасла” (Light that Failed, 1891).

Па заканчэнні навучання ў каледжы Кіплінг выправіўся ў Лахор (цяпер Пакістан) – бацька знайшоў яму там працу памочніка рэдактара ў маленькай мясцовай газеце Civil & Military Gazette. 20 верасня 1882 году Кіплінг пакінуў Англію і 18 кастрычніка таго ж году дабраўся да Бамбея. Сваю лахорскую газету юнак (а Рэд’ярду было тады няпоўных сямнаццаць гадоў) назваў “каханкай і самым сапраўдным каханнем”; выходзіла яна шэсць разоў на тыдзень, за выключэннем каляднага і велікоднага дзён. У вольны ад працы час Кіплінг піша кароткія апавяданні і вершы – ужо ў 1886 годзе асобным зборнікам выходзяць яго “Дэпартаменцкія вершы” (Departmental Ditties), у тым жа годзе рэдактарам газеты робіцца Кей Робінсан, які дае маладому пісьменніку больш творчай свабоды і друкуе ў газеце яго творы. У студзені 1888 году выйшаў і першы зборнік кароткіх апавяданняў Кіплінга “Простыя гісторыі з гор” (Plain Tales from the Hills). Неўзабаве пасля гэтага пісьменніка пераводзяць у большую газету – The Pioneer у Алахабадзе.

Цягам наступнага году Кіплінг выдаў шэсць зборнікаў кароткіх апавяданняў – “Тры салдаты” (Soldiers Three, 1888), “У белых і чорных танах” (In Black and White, 1888), “Пад гімалайскімі кедрамі” (Under the Deodars, 1888), “Прывідны рыкша і іншыя жахлівыя гісторыі” (The Phantom Rickshaw and other Eerie Tales, 1888), “Ві-Вілі-Вінкі” (Wee Willie Winkie, 1888), якія ў цэлым улучалі 41 апавяданне, і раман “Гісторыя Гадсбіса” (The Story of the Gadsbys, 1888).

9 сакавіка 1889 году Кіплінг пакінуў Індыю і выправіўся ў Сан-Францыска праз Сінгапур, Ганконг і Японію. Некаторы час ён падарожнічаў па Злучаных Штатах, пішучы артыкулы для газеты The Pioneer, і падчас падарожжа пазнаёміўся з Маркам Твэнам. Пасля пісьменнік выправіўся ў Вялікабрытанію і ў кастрычніку 1889 году апынуўся ў Ліверпулі.

У наступныя два гады Кіплінг жыве ў Лондане, выдае раман “Святло, якое згасла”, перажывае нервовае расстройства і знаёміцца з амерыканскім пісьменнікам і літагентам Ўолкатам Балесцьерам, з якім сумесна працуе над раманам “Наўлака” (The Naulahka). Калі Балесцьер памёр ад тыфу, Кіплінг ажаніўся з яго сястрой Кэралайн – адбылося гэта 18 студзеня 1892 году. Пасля вяселля маладыя выправіліся спачатку ў Злучаныя Штаты, а потым у Японію, але там іх нагнала навіна, што банк, які іх абслугоўваў, збанкрутаваў і яны страцілі большасць сваіх грошай. Сям’і давялося вярнуцца ў Вермант, дзе жылі сваякі Кэралайн (яна на той момант была цяжарная), і арандаваць сціплы дом ля Брэтлбара. Там нарадзілася іх першае дзіця, дачка Джазэфіна. Тамсама Кіплінг пачаў пісаць “Кнігу джунгляў” (The Jungle Book, 1894).

За чатыры гады, якія пісьменнік пражыў у Амерыцы, ён напісаў, апроч “Кнігі джунгляў”, зборнік “Дзённая праца” (The Day's Work, 1898), раман “Адважныя капітаны” (Captains Courageous, 1897) і шэраг вершаў. У лютым 1896 годзе нарадзілася другая дачка Кіплінгаў Элсі.

У верасні 1896 году сям’я Кіплінгаў вяртаецца ў Вялікабрытанію. У 1897 годзе нараджаецца чарговае дзіця, сын Джон. Пісьменнік у гэты час шмат працуе над вершамі (у 1899 з’яўляецца знакаміты верш “Цяжар белага чалавека” (The White Man’s Burden), піша зборнік школьных апавяданняў “Сталкі і кампанія” (Stalky & Co.) і робіцца ўсё больш знакамітым.

У пачатку 1898 году сям’я Кіплінгаў правяла зімовыя канікулы ў Паўднёвай Афрыцы, і гэта зрабілася для Кіплінгаў традыцыяй – да 1908 году (за выключэннем 1899-га, калі падчас падарожжа ў ЗША памерла дачка Кіплінгаў Джазэфіна) кожную зіму яны выпраўляліся ў Паўднёвую Афрыку. Кіплінг на гэты момант ужо быў праслаўленым паэтам Імперыі, што забяспечыла яму добры прыём ва ўплывовых палітыкаў Капскай калоніі. Калі пачалася Другая англа-бурская вайна (1899 – 1902), Кіплінг напісаў шэраг вершаў у падтрымку брытанскай арміі, а наведаўшы калонію ў 1900, ён дапамагаў з выданнем газеты “Сябра” (The Friend) для брытанскіх салдат.

У першую дэкаду ХХ ст. Кіплінг працягвае шмат пісаць, і яго папулярнасць дасягае апагею: у 1907 годзе ён атрымаў Нобелеўскую прэмію па літаратуры, стаўшы такім чынам першым ангельцам-лаўрэатам. У гэты ж час быў напісаны верш “Калі” (If), які, паводле апытання ВВС у 1995 годзе, быў названы самым любімым вершам у Вялікабрытаніі. У пачатку Першай сусветнай вайны Кіплінг, як і многія іншыя брытанскія пісьменнікі, напісаў шэраг артыкулаў у падтрымку брытанскіх салдат. Адзіны сын пісьменніка Джон загінуў у 1915 годзе.

Кіплінг працягваў пісаць да пачатку 1930-х гадоў, але ўжо нашмат менш. Ён памёр 18 студзеня 1936 году (праз два дні пасля караля Георга V). Незадоўга да яго смерці ў адным часопісе выпадкова надрукавалі паведамленне пра яго смерць, пасля чаго ён напісаў туды: “Я толькі што прачытаў, што памёр. Не забудзьце выкрасліць мяне са спісу сваіх падпісчыкаў”. У 2010 годзе імем Кіплінга быў названы кратар на Меркурыі.

Чытайце таксама

Рышард Крыніцкі

Рышард Крыніцкі

Польскі паэт, перакладчык і выдавец, прадстаўнік літаратурнай групы “Новая хваля” (Nowa Fala)

Леў Стахоўскі

Леў Стахоўскі

Нарадзіўся ў 1911 годзе ў сям’і Міколы Стахоўскага (1879–1948), грамадска-палітычнага дзеяча і лекара

Грэгары Корса

Грэгары Корса

Амерыканскі паэт і мастак, адзін з яркіх прадстаўнікоў Біт-пакалення

Клайв Стэйплз Льюіс

Клайв Стэйплз Льюіс

А ў 1950—1956 гадах выходзіць самы знакаміты празаічны твор Льюіса — цыкл з сямі казачных аповесцяў “Хронікі Нарніі” (The Chronicles of Narnia). Менавіта “Хронікі” зрабілі Льюіса адным з класікаў жанру фэнтэзі.

2181