№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Мацей Стрыйкоўскі (Maciej Stryjkowski)

1547 - пасля 1590

Мацей Стрыйкоўскі
Адзін з найбольш вядомых і чытаных гісторыкаў Рэчы Паспалітай другой паловы XVI ст.

Скончыўшы навучанне ў Кракаўскім універсітэце ў 1570 г., ён працяглы час жыў у ВКЛ, спалучаючы службу ў Віцебскім і Слуцкім гарнізонах з напісаннем празаічна-вершаваных твораў па гісторыі Княства і Кароны. Марай жыцця М. Стрыйкоўскага было стварэнне грунтоўнай гісторыі ВКЛ, пра што сведчыць творчы даробак пісьменніка: “Ганец Цноты да сапраўдных шляхціцаў” (1574), верш “На герб Вялікага Княства Літоўскага і князёў Слуцкіх “Пагоня”...” (каля 1576), “Люстра літоўскай хронікі...” (1577), прысвечаная князю Юрыю Слуцкаму хроніка “Пра пачатак, паходжанне, адвагу, рыцарскія і грамадзянскія справы слаўнага народа літоўскага, жамойцкага і рускага” (1575 — 1578; да 1917 зберагалася ў нясвіжскай бібліятэцы Радзівілаў). Асаблівую каштоўнасць маюць паэтычныя часткі апошняга з названых твораў, дзе ў асобе М. Стрыйкоўскага мы назіраем пастаяннае змаганне паміж пісьменнікам-празаікам і пісьменнікам-паэтам, які, спрабуючы не толькі ўціснуць у хроніку багаты фактаграфічны матэрыял, але і праславіць сваё імя, звяртаецца да нетрадыцыйнага для тагачаснай гістарыяграфіі ВКЛ прыёму апісання асобных падзей у форме вершаванай аповесці. Варта звярнуць увагу, што пісьменнік “рыфмуе” найперш тыя эпізоды з гісторыі Княства, якія адпавядаюць яго разуменню падзеі, вартай славы, вартай увекавечання ў паэтычнай форме. Немалаважным, відаць, было для аўтара не толькі зместавае, але і эмацыйнае напаўненне падобных апісанняў, якое ў чыста гістарыяграфічным творы фактычна было немагчымае. Зачараваны суровай і мужнай гісторыяй Княства, М. Стрыйкоўскі менавіта ў вершаваных устаўках дасягае вялікай мастацкай выразнасці, стварае “бачнасць” падзеі для чытача. І менавіта таму ў вершаванай, а не празаічнай форме прадстаўлена апісанне прыбыцця рымскіх патрыцыяў на чале з Палямонам у Літву, як і апісанні шматлікіх бітваў, сярод якіх найперш вылучаюцца апісанні Грунвальдскай (1410) і Клецкай (1506), дапоўненыя пазней у “Хроніцы” вершаванымі ж апісаннямі іншых баталій, напрыклад, Аршанскай (1514), гісторыі паходаў Атылы і г.д. Гэтае наватарства М. Стрыйкоўскага будзе ацэнена пазней, у ХІХ ст., калі надыдзе час гістарычнага рамана ў польскай літаратуры. Незразуметы сучаснікамі, у “Хроніцы польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі” (1582) пісьменнік зменшыць колькасць вершаваных уставак, аднак не адмовіцца ад іх цалкам, спрабуючы спалучыць ва ўласнай творчасці гамераўска-вергіліеўскі эпічны стыль (з яго моцным міфалагічным пачаткам) і патрабаванні сучаснай яму еўрапейскай гістарыяграфіі, арыентаванай на апісанне рэальных гістарычных падзей і асоб.

У нумары прадстаўленыя ўрыўкі з двух найбольш вядомых твораў М. Стрыйкоўскага — “Пра пачатак…” і “Хронікі”. Каментар пададзены ў мінімальнай форме, паколькі праца над перакладам працягваецца. Пераклады зроблены: 1) “Пра пачатак… народа літоўскага, жамойцкага і рускага” — паводле выд. Maciej Stryjkowski. O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadnego ani kuszone, ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia/ Opracowała J. Radziszewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978; 2) “Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі” — паводле выд.: Maciej Stryjkowski. Kronika Polska, Litewska, Żmodzka i wszystkiej Rusi. Warszawa, 1846. T. II. S.128 — 138, 333 — 338, 380 — 383.

Алесь Бразгуноў

Чытайце таксама

Говард Філіпс Лаўкрафт

Говард Філіпс Лаўкрафт

Амерыканскі пісьменнік, які працаваў у жанрах хорару, фэнтэзі і навуковай фантастыкі, на той час вядомых як проста “дзіўная літаратура”

Кусуяма Масао

Кусуяма Масао

Японскі тэатральны крытык, рэдактар, дзіцячы пісьменнік

Вольга Бабкова

Вольга Бабкова

Гісторык, архівыстка, пісьменніца

Публій Авідый Назон

Публій Авідый Назон

Адзін з найбольш значных паэтаў залатога веку рымскай літаратуры

2704