№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Уладзіслаў Сыракомля (Uladzislau Syrakomlja)

1823 - 1862

Уладзіслаў Сыракомля
Сапраўднае імя — Людвік Францішак Уладзіслаў Кандратовіч. Нарадзіўся 29 верасня 1823 у фальварку Смольгава Бабруйскага павета Мінскае губерні (цяпер вёска Смольгава Любанскага раёна Мінскай вобласці) у сям'і арандатара Аляксандра Каятана Кандратовіча (шляхецкі герб “Сыракомля”), жанатага з Вікторыяй Златкоўскай. Продкі паэта належалі да старадаўняй беларускай шляхты, паланізаванай у выніку гістарычных падзей у Вялікім Княстве Літоўскім. Дзед паэта Юзаф быў лідскім ротмістрам, бацька меў адукацыю каморніка, але на казённую службу не пайшоў і, каб пракарміць сям'ю, арандаваў дробныя фальваркі ў князёў Радзівілаў.

У 1825 Кандратовічы пераехалі ў Яськавічы (цяпер вёска ў Салігорскім раёне), а вясной 1831 — у Кудзінавічы (цяпер вёска ў Капыльскім раёне).

Навучыўшыся чытаць па-польску ў шасцігадовым узросце, Сыракомля самастойна знаёміўся з творамі I. Красіцкага і Ф. Князьніна.

Здаўшы ў канцы лета 1833 году экзамены, Сыракомля пачаў вучыцца ў павятовай школе пры дамініканскім кляштары ў Нясвіжы адразу з другога класа. Пад канец навучальнага году ён быў па паспяховасці трэцім вучнем класа, аднак скончыць школу не ўдалося: у лістападзе 1835-га ўлады закрылі яе. Давучваўся ў дамініканскай школе ў Наваградку, адкуль, скончыўшы пяты клас, вярнуўся да бацькоў у вёску Мархачоўшчына, каб паступова далучацца да гаспадарчых справаў. Неўзабаве высветлілася, што арандатарскія клопаты не прывабліваюць падлетка, які шмат чытае і нават рыфмуе, пераймаючы класічныя ўзоры. Бацька дапамог яму ў 1841 годзе ўладкавацца на службу ў канцылярыю кіраўніцтва радзівілаўскімі маёнткамі. Гэта дазволіла Сыракомлю пашырыць магчымасці для самаадукацыі. Год ён вывучаў паперы радзівілаўскага архіва і ў выніку напісаў артыкул пра мінулае Нясвіжа для “Старажытнай Польшчы” М. Баліньскага.

У красавіку 1844 ажаніўся з Паўлінай Мітрашэўскай і пераехаў у Залучча.

. Сыракомля напісаў паводле пачутай у Міры гісторыі “народную гутарку” “Паштальён”, якая стала яго дэбютам у друку (1844), а пазней, праз пераклад Л. Трэфалева —папулярнай у Расіі песняй “Когда я на почте служил ямщиком...”

Сыракомля перакладаў на польскую мову паэтаў-лаціністаў, рыхтаваў “Гісторыю літаратуры ў Польшчы”, пісаў вершы, гутаркі, карэспандэнцыі ў газеты. Літаратурныя клопаты вымагалі частых сустрэч з выдаўцамі, паўстала непазбежнасць пераезду ў Вільню. У верасні 1852 У. Сыракомля, даручыўшы гаспадарчыя клопаты будучаму паэту В. Каратынскаму, які жыў у яго з сярэдзіны 1850, пераехаў з сям'ёю ў Вільню. Аднак сталым жыхаром горада ён быў нядоўга: у канцы красавіка 1853 пачаў арандаваць фальварак Барэйкаўшчына (цяпер вёска ў Віленскім раёне).

У сярэдзіне 1850-х Сыракомля быў ужо аўтарам шасці перакладных кніг паэтаў-лаціністаў, двухтомнай “Гісторыі літаратуры ў Польшчы”, некалькіх асобных выданняў гутарак-паэм, а таксама зборнікаў лірычных твораў. Шмат увагі надаваў падтрымцы творчасці землякоў на беларускай мове (В. Дунін-Марцінкевіч, А. Вярыга-Дарэўскі і інш.). Збіраўся сумесна з В. Каратынскім выдаць кнігу беларускамоўных вершаў.

З твораў, напісаных Сыракомлем па-беларуску, да нас дайшлі толькі два — верш “Добрыя весці” (1848, 1861) і вершаваная лірычная мініяцюра “Ужо птушкі пяюць ўсюды...” (1861).

Сакрэтны нагляд за Сыракомлем, усталяваны пасля яго знаходжання за мяжой у 1858, паглыбіў канфлікт з царскімі ўладамі. Калі паэт выступіў у Коўне з чытаннем антыцарскіх вершаў, а пасля здолеў выехаць у Варшаву, яго на зваротным шляху арыштавалі. Амаль месяц Сыракомля знаходзіўся пад арыштам у віленскай турме. Пасля — да заканчэння следства — яму было дазволена жыць пад наглядам паліцыі ў Барэйкаўшчыне, а пазней пераехаць на лячэнне ў Вільню.

Памёр 15 верасня 1862. Пахаваны на могілках Роса. У фарным касцёле ў Нясвіжы, касцёле святога Яна ў Вільні, а таксама на доме ў Вільні, дзе ён памёр, ёсць памятныя шыльды. У Нясвіжы і Варшаве ёсць вуліцы, якія носяць яго імя. Імем У. Сыракомлі названая адна з сярэдніх школаў у Вільні. Песні на словы паэта пісалі I. Залескі, С. Манюшка. С. Грушвіцкі і інш. Паводле паэмы “Маргер” К. Горскім напісаная аднайменная опера (нядаўна знойдзена ў Санкт-Пецярбургу). Скульптурны партрэт паэта зрабіў А. Шатэрнік.

Чытайце таксама

Клаўс Элсбергс

Клаўс Элсбергс

Латышскі паэт і перакладчык

Сапфо

Сапфо

старажытнагрэцкая паэтка, адна з “дзевяці лірыкаў”, вартых крытычнага вывучэння

Паўль Цэлан

Паўль Цэлан

Нямецкамоўны паэт і перакладчык, адзін з найлепшых еўрапейскіх лірычных паэтаў

Курт Тухольскі

Курт Тухольскі

4726