№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Аркадзь Аверчанка (Аркадий Аверченко)

1881 - 1925

Аркадзь Аверчанка
Рускі пісьменнік-сатырык, тэатральны крытык.

Нарадзіўся 27 сакавіка 1881 у Севастопалі ў сям’і небагатага купца Цімафея Аверчанкі і Сусаны Сафронавай, дачкі адстаўнога салдата з Палтаўскай вобласці. Аверчанка не атрымаў ніякай пачатковай адукацыі, бо з прычыны дрэннага зроку не мог доўга займацца.

Працаваць пачаў рана, у 15 гадоў. З 1896 па 1897 ён служыў малодшым пісарам у транспартнай канторы Севастопаля. Пратрымаўся там нядоўга, крыху больш за год, і пасля апісаў гэты перыяд свайго жыцця ў іранічнай “Аўтабіяграфіі”, а таксама ў гісторыі “Пра параходныя гудкі”.

У 1896 годзе Аверчанка з’ехаў працаваць канторшчыкам у Данбас, на Бранскі руднік. На рудніку ён прапрацаваў чатыры гады, напісаўшы пасля некалькі апавяданняў пра тамтэйшае жыццё (“Увечары”, “Маланка” і інш.). У пачатку 1900-х ён разам з кіраўніцтвам руднікоў пераехаў у Харкаў, дзе 31 кастрычніка 1903 у газеце “Паўднёвы край” з’явілася яго першае апавяданне “Як мне давялося застрахаваць жыццё”. Сам Аверчанка лічыў сваім літаратурным дэбютам апавяданне “Праведнік”.

У 1906—1907 ён, цалкам закінуўшы службу, рэдагуе сатырычныя часопісы “Штык” і “Меч”, а ў 1907 годзе гэтыя выданні зрабіліся першай сталай трыбунай Аверчанкі, дзе ён вёў амаль усе часткі пад шматлікімі псеўданімамі. Але яго звольнілі з праўлення са словамі: “Вы добры чалавек, але ні чорта не здольны”. У студзені 1908 году Аверчанка з’ехаў у Санкт-Пецярбург.

У 1908 годзе ён зрабіўся сакратаром сатырычнага часопіса “Страказа” (пасля пераназванага ў “Сатырыкон”) і ў тым жа годзе — яго рэдактарам. Аверчанка многія гады паспяхова працаваў ў калектыве часопіса з вядомымі людзьмі — Тэфі, Сашам Чорным, Восіпам Дымавым, М. Рэмізавым (Рэ-мі) і інш. Менавіта там з’явіліся яго самыя бліскучыя гумарыстычныя апавяданні. За час працы Аверчанкі ў “Сатырыконе” гэты часопіс зрабіўся незвычайна папулярным, а для Аверчанкі праца ў выданні была цэнтральнай вяхой творчай біяграфіі. У 1911—1912 гадах Аверчанка двойчы з’ездзіў у падарожжа па Еўропе са сваімі сябрамі-сатырыконцамі, і гэтыя падарожжы далі яму шмат матэрыялу для творчасці: у 1912 годзе выйшла яго папулярная кніга “Экспедыцыя сатырыконцаў у Заходнюю Еўропу”.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі усё рэзка змянілася. У ліпені 1918 году бальшавікі закрылі “Новы Сатырыкон” разам з іншымі апазіцыйнымі выданнямі. Аверчанка і ўвесь калектыў часопіса адмоўна ставіліся да савецкай улады, і, каб вярнуцца ў родны Севастопаль (у Крым, заняты белымі), Аверчанку давялося шмат праз што прайсці і перабрацца праз акупаваную немцамі Украіну.

З ліпеня 1919-га Аверчанка працаваў у газеце “Поўдзень” (пасля — “Поўдзень Расіі”), агітуючы за дапамогу добраахвотніцкаму войску.

15 лістапада 1920 Севастопаль быў узяты чырвонымі. За некалькі дзён да гэтага Аверчанка на адным з апошніх параходаў з’ехаў у Канстанцінопаль. Там ён адчуў сябе больш-менш утульна, бо ў той час у горадзе было шмат рускіх бежанцаў.

У 1921 годзе ў Парыжы ён апублікаваў зборнік памфлетаў “Тузін нажоў у спіну рэвалюцыі”, названы Леніным “высокаталенавітай кніжкай... злоснага да шаленства белагвардзейца”. Яго героі — дваране, купцы, чыноўнікі, ваенныя, рабочыя — з настальгіяй успамінаюць пра мінулае жыццё. За ім выйшаў зборнік “Тузін партрэтаў у фармаце будуару”.

13 красавіка 1922 Аверчанка пераехаў ў Сафію, затым у Бялград. Але ні ў адным з гэтых гарадоў ён надоўга не застаўся, а выправіўся 17 чэрвеня 1922 у Прагу. У 1923 годзе ў берлінскім выдавецтве “Поўнач” выйшаў яго зборнік эмігранцкіх апавяданняў “Запіскі прастадушнага”. Жыццё ўдалечыні ад Радзімы было для Аверчанкі вельмі цяжкім, і гэтай тэме прысвечаныя многія яго творы, у прыватнасці, апавяданне “Трагедыя рускага пісьменніка”.

У Чэхіі Аверчанка адразу зрабіўся папулярным: яго творчыя вечары карысталіся шумным поспехам, а многія апавяданні былі перакладзеныя на чэшскую.

У 1925 годзе, пасля аперацыі па выдаленні вока, Аркадзь Аверчанка сур’ёзна захварэў. 28 студзеня яго ў амаль непрытомным стане паклалі ў клініку пры Пражскай гарадской бальніцы з дыягназам “аслабленне сардэчнай цягліцы, пашырэнне аорты і склероз нырак”. Выратаваць яго не змаглі, і раніцай 12 сакавіка 1925 ён памёр. Пахаваны на Альшанскіх могілках у Празе.

Апошняй працай пісьменніка быў раман “Жарт мецэната”, напісаны ў Сопаце ў 1923 годзе, а выдадзены ў 1925-м пасля яго смерці.

Чытайце таксама

Янка Купала

Янка Купала

Паэт, драматург, публіцыст, перакладчык, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратурнай мовы

Сяргей Пясэцкі

Сяргей Пясэцкі

Польскамоўны пісьменнік, публіцыст, афіцэр выведкі

Густаў Майрынк

Густаў Майрынк

Аўстрыйскі празаік, драматург перакладчык, прадстаўнік “Пражскай школы”

Антоні Эдвард Адынец

Антоні Эдвард Адынец

Беларускі польскамоўны паэт, перакладчык і драматург, сябра Таварыства філарэтаў

1570