№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Дэвід Герберт Лоўрэнс (David Herbert Lawrence)

1885 - 1930

Дэвід Герберт Лоўрэнс
Ангельскі празаік, паэт, драматург, эсэіст і літаратурны крытык.

Быў чацвертым дзіцем у сям’і амаль непісьменнага шахцёра-выпівохі і былой настаўніцы ў шахцёрскім горадзе Іствуд, што ў Нотынгемшыры ў цэнтральнай Англіі. Яго дзіцячыя гады прайшлі ў беднасці і ў атмасферы пастаянных боек бацькоў. Пазней, у 1910 годзе, у лісце да паэткі Рэйчэл Ананд Тэйлар ён пісаў: “Іх шлюб быў адным суцэльным крывавым змаганнем целаў. Я нарадзіўся з нянавісцю да бацькі: колькі сябе памятаю, я скаланаўся ад страху, калі ён кранаў мяне. І ён быў вельмі благім яшчэ да таго, як я нарадзіўся”. У той жа час Лоўрэнс меў вельмі цёплыя і даверлівыя стасункі з маці, якая і прывіла яму цікавасць да гуманітарных навук.

У малодшыя школьныя гады Дэвід наведваў Бьювэльскую школу, дзе быў найлепшым вучнем і атрымаў стыпендыю для навучання ў Нотынгемскай вышэйшай школе. Пасля заканчэння школы працаваў службоўцам на фабрыцы хірургічнага абсталявання, але пасля моцнай пнеўманіі, якая падарвала яго здароўе, быў вымушаны пакінуць кар’еру. З 1902 па 1906 гг. працаваў школьным настаўнікам у Іствудзе. А ў 1908 годзе атрымаў сертыфікат настаўніка ў Нотынгемскім універсітэце. Цягам гэтых гадоў Лоўрэнс піша вершы, апавяданні і накід свайго першага рамана “Белы паўлін” (The White Peacock).

У 1908 годзе Лоўрэнс перабраўся ў Лондан. У 1909 годзе яго юначае каханне Джэсі Чэмберс даслала некалькі яго вершаў рэдактару English Review Форду Мэдаксу Форду, які надрукаваў іх у часопісе, дзе крыху пазней з’явілася апавяданне “Водар хрызантэмаў” (Odour of Chrysanthemums).

У 1910 годзе, калі стала дакладна вядома пра выхад рамана “Белы паўлін”, памірае маці пісьменніка, хворая на рак. Лоўрэнс моцна перажываў яе смерць. Пазней ён увасобіў яе вобраз у місіс Марэл у рамане “Сыны і каханкі”. У жыцці, як і пазней у рамане, гора страты стала паваротным пунктам яго далейшага лёсу.

У 1911 годзе выходзіць “Белы паўлін”, і Лоўрэнс у свае 25 гадоў робіцца пісьменнікам. У той жа год ён сустракае Фрыду фон Рыхтхофэн, жонку прафесара Эрнэста Ўіклі. Яны пакахалі адно аднаго, і рэшту жыцця пражылі разам. Фрыда, якая была на 6 гадоў старэйшая за Лоўрэнса, кідае мужа і траіх дзяцей і ўцякае з ім спачатку ў Баварыю, потым у Аўстрыю, Германію і Італію. Іх падарожжа ён пазней апісаў у зборніку эсэ “Сутонне ў Італіі” (Twilight in Italy) і ў сваім няскончаным рамане “Містэр Нун” (Mr Noon). Падчас падарожжа па Італіі Лоўрэнс заканчвае свой раман “Сыны і каханкі” (Sons and Lovers), які выходзіць у друк у 1913 годзе. Лоўрэнс быў настолькі стомлены працай, што нават дазволіў рэдактару і сябру Эдварду Гарнэту выдаліць з рамана каля сотні старонак.

Нарэшце ў 1914 годзе Дэвід і Фрыда вяртаюцца ў Англію і жэняцца. Жорсткія бойкі робяцца часткай іх сямейнага жыцця. Пісьменніца Кэтрын Мэнсфілд, сябра сям’і, пісала: “Не ведаю, што больш агідна, – калі яны кахаюць і гуляюцца адно з адным ці калі крычаць, і ён з лямантам цягае яе за валасы: “Я перарэжу тваю паршывую глотку, сука”.

Падчас Першай сусветнай вайны Лоўрэнс праз адкрытую антываенную пазіцыю і яго жонка праз сваё нямецкае паходжанне не могуць атрымаць пашпарты, увесь час знаходзяцца пад наглядам і жывуць амаль у галечы. Раман “Вясёлка” (The Rainbow, 1915) забараняюць праз нібыта непрысойнасць – у ім ужываюцца мацюкі, а таксама падымаецца праблема сэксу. Адкрытасць, з якой Лоўрэнс апісваў сэксуальныя стасункі мужчын і жанчын, абразіла вялікую колькасць людзей, і каля 1000 асобнікаў рамана былі спаленыя па загадзе суда. Гэтая забарона моцна адбілася на магчымасцях пісьменніка друкавацца. Але дзякуючы апекаванню лэдзі Оталін Морэл Лоўрэнс знаёміцца з такімі культурнымі дзеячамі, як Олдас Хакслі, Э. М. Форстэр і Бертран Расэл.

У гэты час пісьменнік таксама заканчвае працу над сваім раманам “Закаханыя жанчыны” (Women in Love). У ім Лоўрэнс даследуе разбуральны ўплыў сучаснай цывілізацыі праз развіццё ўзаемаадносінаў чатырох галоўных герояў, якія разважаюць пра каштоўнасці мастацтва, палітыкі, эканомікі, сэксуальнага досведу, сяброўства і шлюбу. Натуральна, такая кніга не магла з’явіцца ў ваенны час. У друк яна выйшла толькі ў 1920 годзе.

Пасля падазрэння ў шпіянажы на карысць Германіі сям’ю Лоўрэнса ў трохдзённы тэрмін высылаюць з графства Корнуэл у 1917 годзе. Эміграваць з краіны ім было дазволена толькі ў 1919 годзе. З гэтага часу пачынаюцца гады вандровак, якія сам Лоўрэнс называў “дзікай пілігрымкай”. Пакінуўшы краіну пры першым жа ўдалым выпадку, пісьменнік толькі двойчы наведваўся ў Вялікабрытанію, і тое на вельмі непрацяглы час.

Падчас гэтай вандроўкі ён працуе над раманамі “Згубленая дзяўчына” (The Lost Girl, 1920), “Посах Аарона” (1922), заканчвае працу над раманам “Кенгуру” (Kangaroo, 1923), эксперыментуе ў жанры кароткай прозы, навэлы: “Капітанская лялька” (The Captain's Doll), “Ліса” (The Fox), “Багоўка” (The Ladybird), у ЗША друкуе зборнік крытычных эсэ “Даследаванні класічнай амерыканаскай літаратуры” (Studies in Classic American Literature), піша вершы.

З 1922 па 1926 год Дэвід і Фрыда наведваюць Цэйлон, Аўстралію, Нью-Мехіка і Мексіку. Наведаныя імі падчас гэтага перыяду мясціны спрычыніліся да шэрагу апавяданняў і раманаў Лоўрэнса. У 1924 годзе ад “свецкай ільвіцы” Мэйбэл Додж Лухан у абмен на рукапіс рамана “Сыны і каханкі” Лоўрэнс з жонкай завалодалі ранча непадалёк ад гораду Таўс, штат Нью-Мехіка. Тут яны правялі два гады. У гэтых мясцінах ён адчуваў, што вызваліўся ад цяперашняй эры цывілізацыі – “новая частка маёй душы раптам прачнулася, і стары свет саступіў месца новаму”. У 1925 годзе пасля цяжкой хваробы ў Мексіцы (ён перанёс малярыю), стала вядома, што Лоўрэнс пакутуе на сухоты. І хаця пасля малярыі ён ачуняў, усё роўна быў вымушаны вярнуцца ў Еўропу. Аслабленае здароўе абмежавала яго магчымасць падарожнічаць цягам усяго астатняга жыцця.

Сям’я Лоўрэнсаў пасялілася на віле ў Паўночнай Італіі непадалёк ад Фларэнцыі. Там ён напісаў навэлу “Дзева і цыган” (The Virgin and the Gipsy), а таксама працаваў над рознымі версіямі рамана “Каханак лэдзі Чатэрлі” (Lady Chatterley's Lover). Гэтая апошняя яго кніга, апошні значны яго раман, першапачаткова была надрукаваная ў фларэнтыйскім прыватным выдавецве і толькі ўзмацніла яго кепскую славу. У Вялікабрытаніі і ЗША раман доўгі час быў забаронены як парнаграфічны. Цалкам у Вялікабрытаніі ён быў надрукаваны толькі ў 1960 годзе.

У апошнія месяцы свайго жыцця, нягледзячы на хваробу, Лоўрэнс працягваў пісаць. З’явіліся шматлікія вершы, артыкулы і эсэ, ён таксама падрыхтаваў рэзкую абарону апошняга свайго рамана, скіраваную на тых, хто імкнуўся забараніць “Каханка лэдзі Чатэрлі”.

Дэвід Лоўрэнс памёр ад сухотаў 2 сакавіка 1930 году ў горадзе Вансе ў Францыі.

Чытайце таксама

Ян Вагнэр

Ян Вагнэр

Нямецкі паэт і перакладчык

Ўільям Карлас Ўільямс

Ўільям Карлас Ўільямс

Амерыканскі педыятр і паэт, блізкі да колаў мадэрністаў і імажыстаў, натхняльнік Біт-пакалення

Рэд'ярд Кіплінг

Рэд'ярд Кіплінг

Знакаміты ангельскі паэт і празаік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі 1907 году

Марыс Леблан

Марыс Леблан

Французскі пісьменнік, аўтар дэтэктыўных раманаў пра Арсэна Люпэна

1469