№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Эдгар Алан По (Edgar Allan Poe)

1809 - 1849

Эдгар Алан По

Амерыканскі паэт, навэліст, журналіст, філосаф, літаратурны крытык, адзін з самых значных прадстаўнікоў амерыканскага рамантызму і амерыканскай літаратуры ўвогуле, заснавальнік дэтэктыўна-фантастычнага жанру ў літаратуры.

Нарадзіўся 19 студзеня 1809 году ў Бостане ў сям’і актораў. Бацькі По Дэвід По і Элізабэт Арналд-По памерлі рана і амаль адначасова, пакінуўшы траіх дзяцей. Двухгадовага Эдгара ўзяла на выхаванне багатая бяздзетная пара Аланаў, кіруючыся тагачаснай модай на дабрачыннасць. З шасці да адзінаццаці гадоў (1815 – 1820) По жыве ў Англіі, навучаючыся спачатку ў прыватнай школе – пансіёне Дзюбура (Лондан), а потым у прыгараднай школе “Мэнар-хаўз”.

У 17 гадоў По паступае ва універсітэт Вірджыніі, адчынены за год да таго Томасам Джэферсанам, але не заканчвае яго. Пасля сваркі з айчымам По выпраўляецца ў Бостан. Надзеі палепшыць матэрыяльнае становішча публікацыяй вершаў (першы зборнік По, выдадзены ананімна, назіў назву “Тамерлан і іншыя вершы” (Tamerlane and Other Poems, 1827)) не спраўдзіліся. Ён завербаваўся ў армію пад імем Эдгара А. Пэры, 22 гадоў (насамрэч яму было толькі 18), ураджэнца Бостану, і даслужыўся да звання сяржант-маёра, найвышэйшага для малодшых камандзіраў.

У 1829 годзе зборнік вершаў По, цяпер падпісаны яго імем, выходзіць пад назвай “Аль-Арааф, Тамерлан і малыя вершы” (Al Aaraaf, Tamerlane and Minor Poems).

У 1830 годзе пад прымусам айчыма По паступае ў ваенную акадэмію Вэст-Пойнт, падпісаўшы забавязальніцтва адслужыць там поўны тэрмін – 5 гадоў. Але праз год дабіваецца свайго выключэння і з’язджае ў Нью-Ёрк.

З 1831 да 1833 году По жыве ў Балтымары ў свае цёткі Марыі Клэм, з дачкой якой Вірджыніяй (1822 – 1847) ён ажэніцца ў 1836 годзе.

За час жыцця ў Балтымары ён двойчы ўдзельнічаў у конкурсах на найлепшае апавяданне. Такія конкурсы ладзіліся, каб заахвочваць маладыя таленты і спрыяць развіццю нацыянальнай літаратуры. Апавяданне По “Рукапіс, знойдзены ў бутэльцы” было адзначанае першай прэміяй на конкурсе 1833 году.

У перыяд з 1830 да 1840 году По актыўна працуе ў разнастайных часопісах у якасці літаратурнага крытыка і піша многія са сваіх найлепшых твораў. У 1840 годзе выходзіць зборнік прозы По “Гратэскі і арабескі”.

У 1846 годзе зачыняецца часопіс, дзе ён працаваў у той час, а праз год памірае ад сухотаў ягоная жонка. Стасункі з Сарай Элен Ўітмэн скончыліся разрывам праз нервовы і разумовы стан По, які ўсё пагаршаўся, да таго ж пагоршылася залежнасць По ад алкаголю. За некалькі месяцаў да смерці ён заручаецца з Сарай Эмілі Ройстэр, у якую быў закаханы ў дзяцінстве.

У верасні 1849 году По з вялікім поспехам чытаў у Рычмандзе лекцыю “Паэтычны прынцып”, адкуль выехаў, маючы 1500 даляраў. Што адбылося потым, невядома. Праз некаторы час яго знайшлі абрабаваным і ў несвядомым стане. Яго прывезлі ў Балтымар, дзе ён памёр у шпіталі 7 кастрычніка 1849 году ва ўзросце сарака гадоў.

Уплыў По на паслядоўнікаў і пазнейшую сусветную літаратуру, прысутнасць яго твораў у еўрапейскай культуры пераацаніць складана. Пры жыцці ён быў практычна невядомы на радзіме. Спачатку, дзякуючы французскім перакладам Шарля Бадлера, яго адкрыла Еўропа, і толькі потым яго творчасць ацаніла Амерыка. Дж. Б. Шоў выказаўся пра гэта наступным чынам: “По не жыў у Амерыцы, ён там памёр”.

Чытайце таксама

Віслава Шымборска

Віслава Шымборска

Польская паэтка, эсэістка, літаратурны крытык, перакладчыца

Тэадор Нарбут

Тэадор Нарбут

Гісторык, археолаг, інжынер, бібліяфіл, апантаны даследчык гісторыі роднага краю

Кацярына Оаро

Кацярына Оаро

Пісьменніца

Фрэнк Рычард Стоктан

Фрэнк Рычард Стоктан

Амерыканскі пісьменнік і гумарыст, найбольш вядомы цяпер сваімі наватарскімі дзіцячымі казкамі, папулярнымі ў канцы ХІХ стагоддзя

2070