№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Васіль Сёмуха

Клаўс Элсбергс

20 красавіка 2010

Клаўс Элсбергс


Ад перакладчыка

Увосень 1986 году я з сынам гасцяваў у Рызе ў сям’і Візмы Бэлшавіцы; кніга перакладаў яе паэзіі “Белы алень” якраз выйшла ў Мінску. Паездка ў Курзэмэ – у Кулдыгу, Талсы, Тукумс – на радзіму паэтэсы. Страшэнная Візміна крыўда на туман, шэрую імжаку, што вось нічога госць і не пабачыў, а як што і пабачыў, дык яно зусім не тое, не ў яркім святле, не ў бляску хараства, нібыта Латвія ў тумане – ужо і не Латвія. Я разумеў Візмін клопат, як мог суцяшаў яе, – і тады, і нават сёння той туман – самае незабыўнае з успамінаў пра Курзэмэ...

Вечарам сабраліся ў Візмы, частаваліся беларускім бальзамам, латышскімі арэхамі і бульбай, спечанай па-латышску, а як аказалася – чыста па-беларуску, а ў нас, палешукоў, яна такая называецца – сухопэрка. І тут мне сын нішчачкам шапнуў: “Глядзі, бацька, такія людзі, такія людзі, а ў саміх пад раялем – яблыкі!” Пад вялікім раялем пасярод пакоя, на голай падлозе, быў высыпаны, ці тое каб абветрыцца, ці тое каб не загнілі, добры кош яблыкаў. Ну і што? А нішто. Людскасць і прастата, шчырая бяседа за сталом, да якога падсеў Клаўс з дачушкай Эвіняй і сынком Мацісам, падсеў не госцем, бо ён Візмін старэйшы сын, а дзеткі – яе ўнукі. Спакваля Эвіня на бацькавых каленях абвыклася з чужымі людзьмі, а і нават крыху пасмялела – і круціцца і круціцца, не вытніся, дзіця, аб кантаваты стол. Клаўс весела пасмейваецца, добра яму, толькі-толькі стаў лаўрэатам, лаўрэату і бульба лепей смакуе, гневаецца, што вось да яго прыходу паспелі ўжо выкаштаваць палавіну таго бальзаму, “балткрэўскага” трунку, – а рука, сама рука асланяе Эвіню ад вострага краю стала: разбушавалася малая, а жыццёвага вопыту няма яшчэ... Бацька... Святы інстынкт аховы роду...

Згадваю “Литературную газету” ў дні працы пісьменніцкага з’езду. У газеце – здымак Клаўса з Максімам Танкам. Самы малады дэлегат і, хай не самы стары, але ж – Танк! Клаўс у паставе Рабэсп’ера, рукі крыж-накрыж на грудзях, сам аж заходзіцца ад смеху, Танк такі, якім мы яго ведалі ў хвіліны хітрай гарэзлівасці: смяецца толькі куточкамі вуснаў, і вочы зусім, зусім не масцітыя. Нешта расказвае. Што? Пытаюся ў Клаўса, што спрычыніла гэтую адмысловую жанравую сцэнку. Насіліся, кажа, з маёй наймалодшасцю, як няма ладу з чым. Гэта ж падумайце: толькі 25 гадоў хлопцу, а ўжо паэт, ужо дэлегат з’езду! А ваш Танк сыпаў і сыпаў жарты, выдумшчык і дасціпнік, адкуль у чалавека бярэцца, як не на наш латышскі тэмперамент, ужо і сам не ведаю толкам, каму з нас тады было 25! Добра вам, беларусам, – любіце ўсіх, усіх суцешыць можаце, душу ўзвесяліць.

Гэта яму так здавалася. Бо халодны чалавек нават з латышскім тэмпераментам не мог бы так шчыра смяяцца, бо халодны чалавек не мог бы так далікатна асланяць гарэзу Эвіню. Гэта ўсё – як тыя яблыкі пад раялем, як туман над Курзэмэ, тое хараство і дзівосная кудзеса, якіх яны самі ў сабе не заўважаюць. Мне было добра сярод іх, з кім не лёс звёў, а іх душэўная паэзія, шчырая да поўнай раскрытасці, аж страшна, каб хто каменем не папусціў, – як у Візмы, іранічна-філасофская, крыху блазнаватая, і такая ж, як у маці, трывожная – у Клаўса, якому я заўсёды зычыў большай славы, лепшай долі... Бо вой як цяжка быць самабытным паэтам, калі кожны твой радок прымерваюць да Візмінага – а ці дастаў, а ці не горш, а ці не лепш, а хто каго... а чаму піша без косак, а ці не каб адрознівацца?..

Цяпер усё гэта лішняе. Разгортваю газету “Літэратура ун Максла”; 5 лютага 1987 году – трагічна загінуў Клаўс Элсбергс. Загадкавая трагічнасць? Кім і як спланаваная. Папусцілі-такі каменем. Паэт, якога любіла моладзь, паэт, які ўзляцеў імкліва, знянацку заспеўшы равеснікаў і старэйшых сталым разуменнем нашага часу, яркасцю, як Курзэмэ ў сонечны дзень, простай, нявыдуманай праўдай свайго жыцця і верша, як тое яблычка пад раялем...

Я хачу, каб вы ведалі пра Клаўса Элсбергса, мае чытачы.

Чытайце таксама

Англа-амерыканская фемінісцкая крытыка: гісторыя і некаторыя тэарэтычныя аспекты

Наталля Паваляева

Англа-амерыканская фемінісцкая крытыка: гісторыя і некаторыя тэарэтычныя аспекты

Галоўнай задачай фнмінісцкай крытыкі было прааналізаваць ролю, якую адыгрывае літаратура і літаратурная крытыка ў зацвярджэнні або, наадварот, у разбурэнні гендарных, класавых, расавых і полавых іерархій…

Добрая брытанская кніжка

Антон Францішак Брыль

Добрая брытанская кніжка

26 красавіка адбылася прэзентацыя казкі Джона Рональда Руэла Толкіна “Каваль з Вялікага Вутану”, перакладзенай на беларускую мову Антонам Францішкам Брылём. Перакладчык ласкава пагадзіўся адказаць на…

На шведскую мову варта перакласці Караткевіча

Стэфан Эрыксан

На шведскую мову варта перакласці Караткевіча

— Вы спрыяеце перакладу шведскай літаратуры на беларускую мову. Як Вы лічыце, якой літаратуры гэта больш ідзе на карысць, беларускай або шведскай?..

Залаты век ілюстрацыі: Гары Кларк

Залаты век ілюстрацыі: Гары Кларк

1078