№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Васіль Сёмуха

Клаўс Элсбергс

20 красавіка 2010

Клаўс Элсбергс


Ад перакладчыка

Увосень 1986 году я з сынам гасцяваў у Рызе ў сям’і Візмы Бэлшавіцы; кніга перакладаў яе паэзіі “Белы алень” якраз выйшла ў Мінску. Паездка ў Курзэмэ – у Кулдыгу, Талсы, Тукумс – на радзіму паэтэсы. Страшэнная Візміна крыўда на туман, шэрую імжаку, што вось нічога госць і не пабачыў, а як што і пабачыў, дык яно зусім не тое, не ў яркім святле, не ў бляску хараства, нібыта Латвія ў тумане – ужо і не Латвія. Я разумеў Візмін клопат, як мог суцяшаў яе, – і тады, і нават сёння той туман – самае незабыўнае з успамінаў пра Курзэмэ...

Вечарам сабраліся ў Візмы, частаваліся беларускім бальзамам, латышскімі арэхамі і бульбай, спечанай па-латышску, а як аказалася – чыста па-беларуску, а ў нас, палешукоў, яна такая называецца – сухопэрка. І тут мне сын нішчачкам шапнуў: “Глядзі, бацька, такія людзі, такія людзі, а ў саміх пад раялем – яблыкі!” Пад вялікім раялем пасярод пакоя, на голай падлозе, быў высыпаны, ці тое каб абветрыцца, ці тое каб не загнілі, добры кош яблыкаў. Ну і што? А нішто. Людскасць і прастата, шчырая бяседа за сталом, да якога падсеў Клаўс з дачушкай Эвіняй і сынком Мацісам, падсеў не госцем, бо ён Візмін старэйшы сын, а дзеткі – яе ўнукі. Спакваля Эвіня на бацькавых каленях абвыклася з чужымі людзьмі, а і нават крыху пасмялела – і круціцца і круціцца, не вытніся, дзіця, аб кантаваты стол. Клаўс весела пасмейваецца, добра яму, толькі-толькі стаў лаўрэатам, лаўрэату і бульба лепей смакуе, гневаецца, што вось да яго прыходу паспелі ўжо выкаштаваць палавіну таго бальзаму, “балткрэўскага” трунку, – а рука, сама рука асланяе Эвіню ад вострага краю стала: разбушавалася малая, а жыццёвага вопыту няма яшчэ... Бацька... Святы інстынкт аховы роду...

Згадваю “Литературную газету” ў дні працы пісьменніцкага з’езду. У газеце – здымак Клаўса з Максімам Танкам. Самы малады дэлегат і, хай не самы стары, але ж – Танк! Клаўс у паставе Рабэсп’ера, рукі крыж-накрыж на грудзях, сам аж заходзіцца ад смеху, Танк такі, якім мы яго ведалі ў хвіліны хітрай гарэзлівасці: смяецца толькі куточкамі вуснаў, і вочы зусім, зусім не масцітыя. Нешта расказвае. Што? Пытаюся ў Клаўса, што спрычыніла гэтую адмысловую жанравую сцэнку. Насіліся, кажа, з маёй наймалодшасцю, як няма ладу з чым. Гэта ж падумайце: толькі 25 гадоў хлопцу, а ўжо паэт, ужо дэлегат з’езду! А ваш Танк сыпаў і сыпаў жарты, выдумшчык і дасціпнік, адкуль у чалавека бярэцца, як не на наш латышскі тэмперамент, ужо і сам не ведаю толкам, каму з нас тады было 25! Добра вам, беларусам, – любіце ўсіх, усіх суцешыць можаце, душу ўзвесяліць.

Гэта яму так здавалася. Бо халодны чалавек нават з латышскім тэмпераментам не мог бы так шчыра смяяцца, бо халодны чалавек не мог бы так далікатна асланяць гарэзу Эвіню. Гэта ўсё – як тыя яблыкі пад раялем, як туман над Курзэмэ, тое хараство і дзівосная кудзеса, якіх яны самі ў сабе не заўважаюць. Мне было добра сярод іх, з кім не лёс звёў, а іх душэўная паэзія, шчырая да поўнай раскрытасці, аж страшна, каб хто каменем не папусціў, – як у Візмы, іранічна-філасофская, крыху блазнаватая, і такая ж, як у маці, трывожная – у Клаўса, якому я заўсёды зычыў большай славы, лепшай долі... Бо вой як цяжка быць самабытным паэтам, калі кожны твой радок прымерваюць да Візмінага – а ці дастаў, а ці не горш, а ці не лепш, а хто каго... а чаму піша без косак, а ці не каб адрознівацца?..

Цяпер усё гэта лішняе. Разгортваю газету “Літэратура ун Максла”; 5 лютага 1987 году – трагічна загінуў Клаўс Элсбергс. Загадкавая трагічнасць? Кім і як спланаваная. Папусцілі-такі каменем. Паэт, якога любіла моладзь, паэт, які ўзляцеў імкліва, знянацку заспеўшы равеснікаў і старэйшых сталым разуменнем нашага часу, яркасцю, як Курзэмэ ў сонечны дзень, простай, нявыдуманай праўдай свайго жыцця і верша, як тое яблычка пад раялем...

Я хачу, каб вы ведалі пра Клаўса Элсбергса, мае чытачы.

Чытайце таксама

Дарагая Вера: гісторыя аднаго перакладу

Аляксандра Макавік

Дарагая Вера: гісторыя аднаго перакладу

Беларуска-чэшскі літаратурны дыялог

Ірына Шаблоўская

Беларуска-чэшскі літаратурны дыялог

Чэхія і Беларусь знаходзяцца паміж Усходам і Захадам Еўропы і не могуць не адчуваць на сабе ўплывы з розных бакоў. Яны не маюць агульнай мяжы, так бы мовіць. Але тым не менш літаратурны дыялог паміж імі…

Добрая брытанская кніжка

Антон Францішак Брыль

Добрая брытанская кніжка

26 красавіка адбылася прэзентацыя казкі Джона Рональда Руэла Толкіна “Каваль з Вялікага Вутану”, перакладзенай на беларускую мову Антонам Францішкам Брылём. Перакладчык ласкава пагадзіўся адказаць на…

Услед за чароўным народам

Ганна Янкута

Услед за чароўным народам

Чароўны народ прыходзіць да чытачоў невялікай казкі Толкіна, каб забраць іх з сабой у Чароўны Край і Далёкія Памежжы. Чароўны народ прыходзіць і да тых, хто чытае вершы Антона Францішка Брыля, паэта і…

1023