Стэйнбек атрымаў Нобелеўскую прэмію як “найлепшы з найгоршых”
8 студзеня 2013
Сярод архіўных дакументаў знайшліся каментары аднаго з сябраў Нобелеўскага камітэта Генры Олсана, які напісаў, што камітэт трапіў у незайздросную сітуацыю, бо ў 1962 годзе не было відавочнага пераможцы. Бліксэн, якая напісала раман “З Афрыкі”, выбыла са спісу, бо памерла ў верасні 1962-га.
Олсан быў супраць прысуджэння прэміі Грэйвзу, які, хоць і напісаў некалькі гістарычных раманаў, усё ж быў больш паэтам, чым празаікам. Олсан жа лічыў, што нельга прысуджаць прэмію ніякаму англамоўнаму паэту, пакуль жывы Эзра Паўнд, чыё майстэрства ён цаніў вышэй за ўсё. Кандыдатура Дарэла адхілялася другі год запар. Паводле здагадак газеты Svenska Dagbladet, камітэт палічыў, што аўтар “Александрыйскага квартэта” да таго моманту напісаў недастаткова для атрымання прэміі.
З якіх прычынаў быў выключаны Жан Ануй, дакладна незразумела. Як адзначае выданне, магчыма, на рашэнні камітэта адбіўся той факт, што ў 1960-м прэмію далі французскаму паэту Сэн-Жону Персу. Да таго ж ужо тады ў ліку магчымых кандыдатаў на прэмію разглядаўся Жан-Поль Сартр, які і атрымаў яе ў 1964-м.
У выніку камітэт з пэўнымі агаворкамі выбраў Стэйнбека, аўтара раманаў “Гронкі гневу” і “На ўсход ад Эдэму”, якога да таго часу вылучалі ўжо восем разоў. Яму ўручылі прэмію з наступнай фармулёўкай: “За рэалістычны і паэтычны дар, які спалучаецца з мяккім гумарам і вострым сацыяльным бачаннем”. Крытыкі і ў ЗША, і ў Швецыі ўспрынялі рашэнне камітэта негатыўна, назваўшы яго памылкай і адзначыўшы, што пазнейшыя творы пісьменніка значна саступаюць яго раннім раманам. Сам Стэйнбек лічыў, што не заслугоўвае Нобелеўскай прэміі.
Згодна з правіламі Нобелеўскага камітэта, усе матэрыялы аб прысуджэнні прэміі трымаюцца ў таямніцы 50 гадоў. Так, толькі ў пачатку 2012 году высветлілася, што ў 1961-м на прэмію, якая ў выніку адышла да Іва Андрыча, прэтэндавалі Грэм Грын і Джон Рональд Руэл Толкін. Аднак камітэт вырашыў, што “Уладара пярсцёнкаў” “ні ў якім разе нельга ацэньваць як высакаякасную прозу”.