Паводле ўсяго, кароткая гутарка з Аленам Гінзбергам – гэта апошні тэкст, напісаны, прынамсі часткова, Вацлавам Граб’е. Паэт памёр ад атручання чадным газам 5 сакавіка 1965 году, праз 13 дзён пасля прылёту Гінзберга ў Прагу.
Гутарка з невялічкай прадмовай выйшла ў адным з першых нумароў часопіса “Divoké víno” (“Дзікі вінаград”), які ў 1964 годзе пачалі выдаваць вучні гімназіі з пражскага раёна Лібэнь. Подпіс пад матэрыялам: Міхалэк & Граб'е & Гес. На іншым развароце – фотаздымак Гінзберга, зроблены Мілашам Хоўткам падчас выступу культавага амерыканца ў пражскай “Віёле”, пад здымкам – аўтограф Гінзберга і невялічкі малюначак: сілуэт хмарачоса, над ім сярпок месяца і зорка.
Вацлаў Граб'е & Со
Ален Гінзберг у Празе
У пятніцу 19 лютага з трапа самалёта Гавана – Прага спусціўся прыкметны мужчына ў падранай замшавай куртцы і кедах. Яго ніхто не пазнаў.
Праз некалькі дзён, шпацыруючы па Празе, ён увайшоў у вінарню “Віёла”. На некалькіх афішах прачытаў сваё імя. Дзяўчына, што праходзіла міма, сказала: “Цяпер кожны бадзяга выглядае як Гінзберг”. Потым падышла да яго і спытала: “А ці вы не спадар Гінзберг?”
Ален Гінзберг доўга не мог паверыць, што ён у нас такі папулярны. Роўна праз тыдзень пасля прылёту ў Прагу я пабачыў яго на імправізаваным джэм-сэйшн у “Віёле”. Ён падняўся на подыюм і папрасіў: “Я быў бы ўдзячны, калі б тут запалілі святло, бо я не актор”. А потым пачаў чытаць адзін свой верш. Я сядзеў у першым радзе, і падчас чытання Ален некалькі разоў глянуў мне ў вочы. Я прывык глядзець яму ў твар. Потым я ўбачыў, што ў яго па шчоках цякуць слёзы. Ён чытаў вельмі доўга, гэта быў ягоны найлепшы верш, і я разумеў кожнае слова. Дачытаўшы, ён выцер рукой твар і лаканічна патлумачыў: “Доўгі час я быў гомасэксуалістам, але потым я зноў уступіў у сваё цела і адчуў, наколькі жанчыны пяшчотныя. Тое, што я вам прачытаў, – гэта толькі запіс рухаў майго плачу ў цягніку недзе між Токіё і Кіёта”. І працягваў: “У маіх вершах доўгія радкі, і на кожным я мушу зрабіць глыбокі ўдых – да самага нізу страўніка. Таму ў мяне такі жывот. Я вельмі доўга быў у Індыі і Японіі, там я навучыўся вельмі прымітыўнай ёзе, ёзе плачу і спеву. І зараз я вам заспяваю. Словы будуць паўтарацца, яны няўцямныя, бо гэта канкрэтная паэзія, гэтай паэзіі тысяча гадоў”.
Ален узяў у рукі дзве маленькія круглыя бляшкі, падобныя да талерачак, і потым доўга-доўга спяваў, задаючы сабе рытм ударамі: “Гар’ём на мошы ва, гар’ём на мошы ва...”
Словы паўтараліся ў дзесятках варыяцый.
Інтэрв’ю з Аленам Гінзбергам
Спадар Гінзберг, як Вы ставіцеся да таго, што вас залічаюць да бітнікаў?
Калі я пачаў жыць такім жыццём і калі нас пачалі так называць, я зусім не думаў пра тое, каб стаць членам нейкай выразна акрэсленай групы. У цяперашні час рэпутацыя бітніка зрабілася ходкім таварам. Абсалютная большасць тых маладых людзей у Грынвіч Вілідж, якія носяць падраныя апранахі, каб выглядаць аўтэнтычна, – толькі манекены, якія карыстаюцца нашым суровым, бязлітасным жыццёвым досведам, спрабуюць імітаваць нашую мараль і філасофію. На ўсім гэтым яны імкнуцца збудаваць уласную папулярнасць або прынамсі за прыстойны ганарар набіць кішэні ўладальнікам бараў у Грынвіч Вілідж. Гэтыя маладзёны, што спрабуюць паразітаваць на папулярнасці, за якую мы заплацілі ладнай часткай свайго жыцця, – не бітнікі.
Што Вы думаеце пра цывілізацыю?
Проста дзіка, куды яна завяла чалавека, якім жорсткім яна зрабіла чалавека. У сваіх візіях я імкнуся ісці наперад, імкнуся чалавека наноў ачалавечыць. Я не магу ад гэтага пазбавіцца. Мае візіі абумоўленыя менавіта тым, што жыццё – жорсткая рэч. Калі ў маіх візіях з’яўляецца нейкі анёл чалавечнасці, гэта не таму, што я з візіі выходжу, гэта ад той няшчаднай рэчаіснасці, якая абумоўлівае ўзнікненне кожнай такой візіі.
Што для Вас праблема нумар адзін?
Нехта мог бы сказаць, што праблема нумар адзін – атамная вайна. Але яна была б толькі адным з магчымых наступстваў знечалавечання чалавека, дэмагогіі палітыкі.
Што для Вас палітыка?
Аднойчы я напісаў: паэтам не варта ўмешвацца ў палітыку. Мяне турбуе чалавек, а палітыка толькі ўзмацняе яго знечалавечанне. Я хачу быць абсалютна вольным, і таму не магу ангажавацца ў палітыку. Я нікому не хачу прышчапляць сваю волю. Мая свабода абумоўленая свабодай іншых.
© Václav Hrabě, Divoké víno, 1965
пераклад з чэшскай – Сяргей Сматрычэнка
