— Калі мае дзеці былі маленькімі, мы жылі разам з іншымі сем’ямі, і разам з іх дзеткамі складалі песні, казкі, прыдумлялі рухавыя гульні, і ўсё гэта на словы саміх дзяцей. Вечарамі, напрыклад, мы рабілі маленькую пустую кніжку, і калі дзеці клаліся спаць, пыталі: “Ну, пра што ў нас будзе сёння казка?” І яны расказвалі пра свае думкі і перажыванні за дзень. Бывала, гісторыі атрымліваліся нейкія дзіўныя, незразумелыя, але часам яны выходзілі вельмі вясёлымі. Мы рабілі да іх малюнкі, і дзеці з вялікім задавальненнем чыталі ўголас свае ўласныя гісторыі. Неўзабаве мы заўважылі, што гэтыя казкі падабаюцца іншым дзецям, і пачалі іх публікаваць. Мы навучыліся разумець, што круціцца ў галовах дзяцей і як забаўна, як мудрагеліста яны гэта апісваюць.
Калі казаць пра мастацкую літаратуру, я дагэтуль пішу толькі дзіцячыя кнігі. А ўвогуле я ўжо шмат гадоў даследую дзіцячыя гульні і дзіцячае маўленне, выступаю з лекцыямі на гэтыя тэмы, а цяпер яшчэ, як і многія іншыя дзіцячыя пісьменнікі, вяду калонку на сайце Шведскай акадэміі дзіцячай кнігі.
— Як да Вас прыходзяць ідэі дзіцячых твораў? Калі можна, з прыкладамі.
— На гэтае пытанне я часткова ўжо адказала вышэй. Амаль усе гісторыі ў маіх кнігах выцякаюць з нейкай гульні, распачатай дзецьмі. Мы часта стваралі з лічылак і нейкіх гульняў цэлыя песні. Напрыклад, амаль усе ідэі апавяданняў пра Маму Му паходзяць з рэальнага досведу дзяцей. “Мама Му паранілася”: кроў, пластыр — і суцяшэнне! — гэта важныя падзеі ў дзіцячым свеце. “Мама Му на арэлях”: “Гушкаюся я, гушкаешся ты, гушкаемся мы туды-сюды!” — так спявае малое дзіця. “Мама Му, Крумкач і Каляды”: хіба мала якім дзецям хочацца адразу разгарнуць свае калядныя падарункі, хіба мала хто так і робіць? І гэтае адчуванне, калі ўсе скруткі ўжо разгорнутыя…
Ці, напрыклад, кнігі пра Малога і Білан: там амаль усё — сапраўдныя гульні, у якія гулялі мае дзеці.
Кнігі пра Дзённага прывіда былі спачатку толькі фантазіямі пра прывіда чорнага колеру, якога не бачылі ўначы, прывіда, які пужае ўдзень і якога ніхто не баіцца. Гэта быў такі спосаб для дзяцей змагацца з бояззю прывідаў і цемры.
— Ці трымаецеся Вы пэўных прынцыпаў у дзіцячай літаратуры? З іншага боку, ці лічыце Вы, што ў ёй ёсць стэрэатыпы, з якімі трэба змагацца?
— Я перакананая, што дзеці пачынаючы з першага імгнення свайго жыцця робяць усё, напраўду ўсё, каб зразумець нас і гэты свет. Яны паўтараюць за намі, спрабуюць новае — зноў і зноў (як Мама Му) — і такім разумным спосабам набываюць уменні. Праз гульні яны набываюць уяўленне пра свае праблемы, мары і жаданні. Усё, што з імі здараецца, усе дзівацтвы, якімі займаемся мы, дарослыя, яны перамолваюць на млыне гульні.
Я часта думаю, што мы, дарослыя, спрабуем вучыць дзяцей, расказваючы ім, як пабудаваны свет. Не кажучы пра тое, як моцна сядзіць у нас перакананне, што дзяцей трэба выхоўваць. Я лічу, што галоўным чынам трэба падтрымліваць саму стваральную фантазію дзяцей, іх гульнявыя здольнасці.
Гэтым я не хачу сказаць, што не патрэбная спецыяльная літаратура для дзяцей. Большасць дзяцей цікаўныя і хочуць вучыцца самаму рознаму. Я маю на ўвазе, што іх проста трэба слухаць, заахвочваць, каб яны развівалі свае здольнасці, сваю мову — і тады ў іх будуць і ўменні, і розум, каб навучыцца ўсяму, што яны хочуць.
— Якім чынам Вы прэзентуеце свае дзіцячыя творы (у межах і за межамі краіны)? Раскажыце пра цікавы досвед.
— Амаль заўсёды прэзентацыяй маіх кніг займаецца маё выдавецтва. Прэзентацыі адбываюцца ў кнігарнях, бібліятэках, на старонках інтэрнэт-крамаў, якія займаюцца продажам кніг, і г.д. У мяне ёсць уласны сайт, дзе я прадаю свае кнігі, а яшчэ я вяду там блог. Але вялікім продажам і маштабнай прэзентацыяй займаецца выдавецтва.
Часам я выязджаю за мяжу з нагоды перакладаў маіх кніг на іншыя мовы. Вельмі здорава сустрэць сваіх чытачоў з іншых краін і пачуць, як там прымаюць мае кнігі. А яшчэ лепей наведваць такія краіны, як ваша, дзе сапраўды ёсць вельмі вялікая цікавасць да літаратуры. Мне было вельмі прыемна пабываць у Беларусі!
— Раскажыце пра сітуацыю з дзіцячай літаратурай у сваёй краіне, у тым ліку з перакладной. Назавіце, калі ласка, творы, вартыя перакладу на беларускую мову.
— У нас вельмі шмат выдаецца, сёлета, здаецца, выйшла больш за 1700 кніг. Дзіцячая кніга ў Швецыі на моцных пазіцыях, мы вельмі цікавімся рознымі жанрамі дзіцячай літаратуры. Я працую толькі з кнігамі для дзяцей малодшага ўзросту, часта гэта кнігі ў малюнках. Таксама нас вельмі цікавіць наватарская ілюстрацыя. У нас ёсць кнігі для ўсіх узростаў, ёсць кнігі для чытання ўголас, для лёгкага чытання, для самастойнага чытання, ёсць кнігі для падлеткаў, кнігі для моладзі і дарослых.
Добрых кніг, вартых перакладу, вельмі шмат. Думаю, тут мог бы нешта параіць Шведскі інстытут дзіцячай кнігі (Svenska barnboksinstitutet). Яны праводзяць даследаванні і апытанні і, безумоўна, могуць падказаць кнігі для перакладу.
