***
— І ты ніколі-ніколі не падала? — спытала вавёрка ў чаплі, якая на адной назе стаяла ў чароце.
— Не-а, — сказала чапля. — Я падаць не ўмею.
— А ты хаця б спрабавала? — пацікавілася вавёрка.
— Так, і не раз, — адказала чапля. — Але не атрымліваецца — і ўсё тут.
— Я вось думаю, што падаць умеюць усе, — зазначыла вавёрка.
— А я не ўмею.
На хвілінку запанавала цішыня, а потым вавёрка ціха прамовіла:
— А я ўпэўненая, што ўмееш.
— Жабка, — сказала чапля і павярнулася да жабкі, што сядзела на вялікім лісце лілеі. — Жабка, я ўмею падаць?
— Не, — адказала жабка. — А вось я ўмею!
Яна пацягнулася, стала на адну лапку, пахіснулася, паслізнулася, закрычала “Оп-ля!” і спінай павалілася ў ваду.
Трошкі пазней яна зноў ускараскалася на лілею і пракрычала:
— Ну як? Здорава я ўпала, праўда?
— Ага, — пагадзілася чапля, — здорава. Я вось так не ўмею.
Але вавёрка не збіралася ёй верыць.
— Калі ты рэзка падымеш тую нагу, на якой цяпер стаіш, — сказала яна, — то абавязкова ўпадзеш.
— Я не магу рэзка падняць гэтую нагу, — адказала чапля.
— Чаму?
— Бо яна непахісная, — сказала чапля, нахмурыўшы бровы, і дадала. — Ну павер жа мне ўрэшце!
— А ты хочаш упасці? — спытала вавёрка.
— Вельмі, — адказала чапля. — Вельмі-вельмі хачу.
З яе правага вока выкацілася сляза і пацякла па шчацэ ўніз.
Вавёрка вырашыла паклікаць на дапамогу мураша і іншых жывёлаў. Мураш таксама лічыў, што падаць умеюць усе. “Нават морж, — сказаў ён. — І чарвяк”. Што-што, а гэта ён ведаў дакладна.
Хутка на беразе ракі сабралася шмат жывёлаў. Усе яны ўмелі падаць і прагнулі дапамагчы чаплі.
Слану першаму прыйшла ў галаву ідэя. Ён разам з насарогам разагнаўся і на ўсёй хуткасці наляцеў на чаплю. Удар быў проста страшэнны. Насарог са сланом паваліліся на спіны і збянтэжана забоўталіся ў вадзе.
А чапля, усё яшчэ стоячы на адной назе, толькі і сказала: “Ой!”
Потым дапамагчы чаплі ўпасці паспрабавалі іншыя. Яны яе казыталі, нечакана крычалі ёй на вуха, расказвалі ёй дзіўныя гісторыі, махалі перад яе дзюбай пахкім тортам з рыбінай лускі і прымушалі як мага даўжэй стаяць на дыбачках. Але чапля ўсё не падала.
— Бываюць дні, — прамармытаў крот, які толькі што пракапаў пад нагой чаплі тунэль, — калі ўсё валіцца з рук. Што б ты ні рабіў.
— Ага, — пагадзіўся мураш. — Бывае...
Калі сонца схавалася за даляглядам, жывёлы адмовіліся ад спробаў паваліць чаплю і разышліся па дамах.
І чапля засталася стаяць адна ў прыцемках паміж чарацінамі на беразе ракі. “Вось так я стаю і стаю”, — сумна думала яна. Час ад часу яна кідала зайздросны позірк у бок жабкі, якая скакала туды-сюды на лісце лілеі, увесь час паслізгвалася і з лёгкасцю падала ў ваду.
пераклад з нідэрландскай — Ганна Янкута
***
Аднаго ранку вавёрка напісала мурашу ліст:
Дарагі мураш!
Мне трэба штосьці табе сказаць, але я, мабыць, лепей пра гэта напішу. Вось чаму я вырашыла напісаць табе ліст.
Хаця не, усё ж я лепей скажу.
Вавёрка
Вецер аднёс ліст да мураша. Быў цудоўны дзень, і, прачытаўшы ліст, мураш тут жа пайшоў да вавёркі.
— Здароў, вавёрка! — сказаў ён.
— О, здароў, мураш! — сказала вавёрка і пацерла лапкі.
Праз хвіліну яны ўжо елі мёд, зацукраваныя букавыя арэшкі і салодкія трэсачкі вярбы і размаўлялі пра тое, што мураш ведаў, а вавёрка пакуль не ведала ці проста забылася.
Дзесьці ўдалечыні звінела песня дразда. Праз адчыненае акно ў пакой зазірала сонца.
Урэшце мураш адкашляўся і спытаў:
— А што ты хацела мне сказаць?
Вавёрка надоўга задумалася, паглядзела на падлогу, потым — на столь, глыбока ўздыхнула і адказала:
— Думаю, што лепей я табе пра гэта напішу.
— Добра, — сказаў мураш.
Вечарам вавёрка напісала мурашу яшчэ адзін ліст, дзе паведаміла, што яна ўрэшце вырашыла не пісаць, а расказаць пра ўсё падчас сустрэчы. “Але ў любым выпадку тут няма нічога асаблівага”, — дадала яна.
І калі мураш атрымаў гэты ліст, яго цікаўнасць перасягнула ўсе межы.
пераклад з нідэрландскай — Ганна Янкута
***
Вожык вельмі хацеў хоць раз павісець у небе. Зусім як сонца. Але не так высока. Так высока яму было не трэба. Ён хацеў павісець не вышэй за верхавіну бука. Але над палянай. Нерухома так вісець і глядзець уніз — вось чаго ён хацеў.
Мураш неяк расказаў вожыку, што калі вельмі доўга думаць і цярпліва чакаць, то ўсё атрымаецца.
І вось вожык доўга-доўга пра гэта думаў, запасаўся цярпеннем і чакаў.
І аднойчы ў яго атрымалася.
Было позняе лета. Лісце ўжо змяніла колер, і ва ўсім лесе стаяў салодкі пах смалы і сасновых голак. Аса імкліва праляцела міма ружовага куста, і крот стукаўся недзе пад зямлёю. Вавёрка ішла да мураша, каб разам пайсці пагуляць ці разам застацца дома. І раптам яна ўбачыла вожыка, што вісеў уверсе.
— Вожык?! — здзіўлена ўсклікнула яна.
— Здароў, вавёрка, — сказаў вожык.
— Ты што там робіш?
— Я тут вішу.
— Вісіш? Але ж гэта немагчыма!
— Ага, — сказаў вожык, — немагчыма. І ўсё ж я вішу.
— Ты на нітачцы вісіш? — спытала вавёрка.
— Не-а. Ні на чым.
— Ты сядзіш на чымсьці нябачным?
— Не. Я вішу. — Ён памаўчаў крышку, а потым дадаў: — Але я вельмі шмат пра гэта думаў.
Удалечыні закрычала варона, і дзікая гусь праляцела высока ў небе між дзвюх аблачынак.
Потым у лесе стала ціха.
— Цяжка вісець? — запыталася вавёрка.
— Ну… не тое каб… — адказаў вожык. — Не трэба пра гэта… я пра гэта неяк не думаў.
Ён вісеў даволі крыва і часам спалохана паглядаў уніз.
Вавёрка села на камень побач.
— Я гэтага больш за ўсё хацеў, — ціха сказаў вожык.
Вавёрка кіўнула.
Доўгі час яны маўчалі.
Увечары вожык упаў уніз. Ён гучна пляснуўся на зямлю, пагнуўшы штук дваццаць калючак. Але балюча яму, здаецца, не было.
— Я цудоўна павісеў, — сказаў ён. — Я амаль як сонца вісеў, праўда, вавёрка?
— Ага, — адказала вавёрка.
— Я таксама свяціў? — спытаўся вожык.
— Крышачку, — сказала вавёрка.
— Мне здаецца, — заўважыў вожык, — што мае калючкі былі як прамяні.
— Ага, — сказала вавёрка.
— І можа быць, зблізку сонечныя прамяні — як калючкі.
— Цалкам магчыма, — сказала вавёрка.
— Ува мне ёсць штосьці ад сонца, — зазначыў вожык. Але сказаў ён гэта больш сабе, чым вавёрцы.
Вавёрка дапамагла яму роўна паставіць калючкі.
— Цяпер я буду думаць, як хадзіць нячутна, — паведаміў вожык. А то гэтае шамаценне ўвесь час…
І пабег з шамаценнем.
— Чуеш? — крыкнуў ён. — Вось так я больш не хачу!
Вавёрка памахала яму лапкай і пайшла ў іншы бок. Яна думала пра тое, як гэта — задумвацца. Чаму я ніколі надоўга не задумваюся, думала яна. Хто ж я такая?
Тут яна спатыкнулася, адкашлялася і задуменна пайшла далей.
пераклад з нідэрландскай — Кацярына Маціеўская
***
Цвыркун адкрыў краму, дзе прадаваліся спісы пажаданых падарункаў, бо жывёлы звычайна не ведаюць, што менавіта яны хочуць на дзень нараджэння.
Цвыркун сядзеў у крэсле за прылаўкам і, нецярпліва кусаючы локці, чакаў першага пакупніка.
Ім аказаўся насарог, які планаваў на наступным тыдні адсвяткаваць дзень нараджэння і не ведаў, якіх падарункаў хоча.
— Ага! — усклікнуў цвыркун.
Ён дастаў аркуш і напісаў:
Спіс пажаданых падарункаў для насарога
Потым цвыркун выйшаў з-за прылаўка, некалькі разоў абышоў насарога, прамармытаў штосьці пад нос, прыпадняў адно насарогава вуха, паглядзеў, ці няма за ім чаго, і пакінуў яго ў спакоі.
Пасля занатаваў у спісе:
Травяны торт
— Травяны торт? — перапытаў насарог.
— Менавіта, — адказаў цвыркун. — Яго ты атрымаеш ад мяне. Торт з жорсткай травы. З казяльцом і салодкай канюшынай.
— Някепска, — сказаў насарог. — І яшчэ, калі ласка, з парачкай кветак дзядоўніку.
Тут цвыркун зажмурыўся, глыбока і надоўга задумаўся, потым кашлянуў і пад травяным тортам напісаў:
Усё астатняе
— А гэта што такое? — спытаў насарог.
— А ты што, не ведаеш? — здзівіўся цвыркун.
— Не-а, — сказаў насарог.
— Ну-у-у-у... — пачаў цвыркун. — Гэта значыць, што спіс гатовы. Але ты ж не павінен ведаць, што там. І таму я называю гэта “ўсё астатняе”.
Ён радасна паскакаў уверх-уніз, і яго пінжачок затрапятаў.
А насарог узяў спіс пажаданых падарункаў і пайшоў паказваць яго іншым. Праўда, травяны торт быў там ужо выкраслены — яго паабяцаў прынесці цвыркун.
І праз тыдзень, у свой дзень нараджэння, насарог атрымаў ад цвыркуна травяны торт з дзядоўнікам, а ад іншых жывёлаў — усё астатняе, чым застаўся цалкам задаволены.
пераклад з нідэрландскай — Ганна Янкута
***
— А што, калі мой панцыр пачне працякаць? — спытала аднойчы чарапаха ў вавёркі.
— Ну... — задумалася вавёрка. — Якое ў нас сёння надвор’е?.. Дажджу, здаецца, няма...
— Няма, але калі ён раптам пойдзе, а панцыр пачне працякаць...
— Ды не хвалюйся ты так, чарапаха, — сказала вавёрка і паляпала яе па панцыры, каб падбадзёрыць.
Чарапаха ўздыхнула.
— А калі зямля пад нагамі знікне, і я павісну ў паветры? Што тады?
Вавёрка зноў не ведала. А яшчэ яна не ведала, што будзе, калі чарапаха раптам не зможа шоргаць нагамі ці пачне цэлы дзень жаліцца на свой настрой.
— Калі ўсё ж здарыцца так, — у адчаі сказала чарапаха, — што я цэлы дзень буду жаліцца...
Вавёрка паспрабавала гэта ўявіць… і праўда, нічога прыемнага.
— Вавёрка, табе маркотна? — спытала чарапаха.
— Як на мяне, — сказала вавёрка, — маркотна цяпер табе.
— Мне? — перапытала чарапаха і здзіўлена ўсміхнулася. — Ах, я і не ведала, што са мной гэта можа здарыцца. Так-так... Значыць, мне і праўда маркотна.
Чарапаха радасна азірнулася і выдала гук, падобны да рохкання.
— Але цяпер табе ўжо не маркотна, — зазначыла вавёрка.
— Не маркотна? — удакладніла чарапаха і ўмомант спахмурнела.
— А цяпер зноў маркотна.
— О, — сказала чарапаха. — Маркота — складаная штука.
І яна заклапочана наморшчыла лоб.
Вавёрка пацвердзіла, што гэта сапраўды страшна складаная штука і што ёй самой маркотна не рабілася ніколі.
Чарапаха проста заззяла ад гонару, але адначасова паклапацілася пра тое, каб з твару не споўз заклапочаны выраз
пераклад з нідэрландскай — Ганна Янкута
***
Аднаго ранку мураш ішоў праз лес. “Ну і цяжкая ў мяне галава”, — думаў ён. Ідучы, мураш мусіў падтрымліваць яе пярэднімі лапкамі. І ўсё адно ісці было вельмі складана.
Пад вярбой ён спыніўся і ўздыхнуў.
А побач ляжаў камень. Мураш падышоў і сеў на яго, усё яшчэ трымаючы галаву абедзвюма лапкамі. “Ну і цяжар”, — думаў ён.
“Я зразумеў, чаму так, — думаў ён. — Гэта таму, што я ўсё ведаю. Галава ад гэтага цяжэе”.
Дзень быў непагодны, і час ад часу пачынаў ліць дождж. У небе імчалі чорныя хмары. Дрэвы кракталі і стагналі ад ветру.
“Безумоўна, гэта добра, што я ўсё ведаю, — думаў мураш. — Бо калі б я ведаў хоць трошкі больш, то галавы б не падняў”.
Тут ён з цяжкасцю пахітаў галавой і ў думках ужо амаль бачыў, як галава падае з лапак і з грукатам валіцца на зямлю. “Тады я прапаў”, — думаў мураш.
“Гэта натуральна, — думаў мураш, — бо я страшна многа думаю. Я думаю пра ўсё. Пра мёд, пра запыленасць, пра акіян, пра недавер, пра пасмы дажджу, пра лакрыцу і гэтак далей. І ўсё гэта цяпер у адной маёй галаве!”
Локці мураша стаміліся, і ён марудна споўз на камень. Урэшце ён улёгся — жыватом і падбароддзем на зямлю. Галава зрабілася яшчэ трошкі цяжэйшай.
“Відаць, я толькі што даведаўся пра тое, чаго дагэтуль не ведаў, — падумаў мураш. — Але спадзяюся, што цяпер я зноў усё ведаю”.
Ён заўважыў, што больш трымаць галаву не можа. А яшчэ не можа ківаць. “Калі б я мог хаця б усміхацца...” — падумаў мураш і паспрабаваў. На яго вуснах з’явілася слабая ўсмешка. Але пазяхаць ужо не атрымлівалася — як і моршчыцца ці паказваць язык.
Так і ляжаў ён пасярод лесу непагодным асеннім днём.
А калі ўжо ён усё ведаў, то ведаў і тое, што апоўдні міма будзе праходзіць вавёрка.
— Мураш! — здзіўлена сказала вавёрка, калі ўбачыла, як ён ляжыць. — Што ты тут робіш?
— Я больш не магу падняць галавы, — адказаў мураш.
— Чаму? — спытала вавёрка.
— Я занадта шмат ведаю, — патлумачыў мураш. Яго голас гучаў сур’ёзна і паныла.
— І што ты ведаеш?
— Усё.
Вавёрка ўтаропілася на мураша. Ёй здавалася, што яна таксама нешта ведае, але падазравала, што не ведае больш, чым ведае. “Вось чаму мая галава такая лёгкая”, — падумала вавёрка і з лёгкасцю паківала.
— І што цяпер? — спытала вавёрка.
— Баюся, давядзецца нешта забыць, — адказаў мураш.
Вавёрка таксама лічыла, што так будзе лепш. Але што забыць? Сонца? Смак мядовага торта? Можа, забыць пра дзень нараджэння кіта? Ці пра сваю зімовую куртку? Мураш паспрабаваў забыць пра гэта. Але ніякай розніцы не адчуў.
— Можа, трэба забыць пра мяне? — урэшце асцярожна спытала вавёрка.
— Пра цябе? — здзівіўся мураш.
— Ну, можа…
Мураш кіўнуў. Заплюшчыў вочы. І раптам узляцеў так высока, нібыта быў пёркам, якое падхапіў люты вецер.
Вавёрка падалася назад. Мураш падняўся над дрэвамі і амаль знік з вачэй. А потым зваліўся на зямлю.
— Я сапраўды забыў пра цябе, вавёрка, — сказаў мураш, крывячыся ад болю і паціраючы патыліцу. — Але потым раптам зноў успомніў.
Вавёрка паглядзела ў зямлю і сказала:
— Гэта была проста прапанова.
— Ага, — сказаў мураш.
Ён прысеў на зямлю. Ад удару ён забыў, што ўсё ведае. І, на свае здзіўленне, мог цяпер лёгка падняцца.
Трошкі пазней мураш ішоў праз лес разам з вавёркай. Доўгі час яны маўчалі.
А потым вавёрка сказала:
— У мяне дома стаіць гаршчок з букавым мёдам.
— Ага! — сказаў мураш. — Пра гэта я не ведаў!
Ён радасна падскочыў і пабег проста да бука.
пераклад з нідэрландскай — Ганна Янкута
***
Была зіма, цвыркун замерз і падумаў: “Хацеў бы я мець сапраўды тоўстую куртку, такую, у якой заўсёды цёпла”. Ён ішоў праз лес, увесь дрыжучы і правальваючыся ў снег.
І вось дайшоў ён да крамы ласкі, якая нядаўна пачала гандляваць курткамі. Перад дзвярыма вісела вялізная чорная куртка, такая вялізная, што даставала ажно да ніжняй галінкі дуба. Астатні тавар вісеў у крамцы: чырвоныя курткі, зусім маленькія курткі, курткі з сотняй рукавоў, курткі драўляныя і бліскучыя.
— Мне, калі ласка, вось гэтую вялізную куртку, — папрасіў цвыркун.
— Цудоўна, — аказала ласка.
Яны разам паднялі куртку, і цвыркун пачаў яе мераць.
Куртка была вельмі тоўстая, цяжкая, і цвыркун урэшце сагрэўся. “Зараз мае шчокі зусім пачырванеюць!” — захоплена падумаў ён.
Ён развітаўся з ласкай і крок за крокам зашаркаў назад у лес.
Праз некалькі хвілін ён сустрэў вавёрку з мурашом.
— Здароў, куртка! — сказаў мураш.
Цвыркун вызірнуў у дзірачку для гузіка і адказаў:
— Здароў, мураш!
— Хто гэта? — здзіўлена спытала вавёрка.
— Гэта — вялікая куртка, — адказаў мураш.
— Вялікая куртка? — перапытала вавёрка. — Новая?
— Не, — адказаў мураш, — не новая. Але нейкая дзіўная.
Цвыркун нічога не сказаў і задуменна рушыў далей. “Так-так, — думаў ён, — цяпер я, значыць, вялікая куртка. Так-так”.
Не прайшло і гадзіны, як ён зусім забыў, што ён цвыркун.
“Вось дык зіма!” — задаволена думаў ён і мацней зацягваў каўнер, які быў нашмат вышэй, чым яго ранейшая галава.
Але з надыходам лета яму рабілася ўсё гарачэй.
Аднаго дня ён зручна развесіўся на хмызах ў цені бука, шырока раскінуўшы рукавы.
— Занадта горача для цябе, куртка, — сказаў ён.
— Але, — прасоп ён сам сабе ў адказ.
“Цікава, — спытаў ён сам сябе, — адкуль лета ўзялося? Вось куды я б ніколі не пайшоў”. Ён марыў пра вадзяныя курткі, якія можна нядбайна накідваць на плечы і якія сцякаюць па спіне ўніз.
“Як жа я перагрэўся!” — падумаў ён і замаркоціўся па дрыжыках, скалананні і лясканні зубамі, па ссінелых вусіках і замерзлых крылцах. Ён заплюшчыў вочы і ўбачыў перад сабой снежную завіруху.
Ён з вялікай цяжкасцю выкараскаўся з курткі і паклаў яе пад дубам.
— Пакуль, куртка, — сказаў цвыркун.
І паляцеў да ракі. “Ванна... — думаў ён, — і зараз я яе прыму”.
пераклад з нідэрландскай — Ганна Янкута
***
Аднаго ранку ўсе звяры раптам упалі ўверх. Упалі не вельмі далёка, але і не блізка.
Слон упаў напаўдарозе да верхавіны ліпы, шчупак — на мяцёлку трыснягу, чарапаха — на самую ніжнюю галіну дуба, а недзе далёка ў акіяне морж упаў на вялікую шэрую хмару.
Крот і земляны чарвяк праляцелі скрозь зямлю ўверх і ўпалі ў ружовы куст, задрыжаўшы ад пякучага сонечнага святла.
Усе дзе-небудзь павіслі і здзіўлена пазіралі ўніз.
Вавёрка вісела на верхавіне дуба разам з мурашом, які вельмі своечасова захапіў з сабой гаршчэчак мёду.
— А добра мы тут вісім, — сказала вавёрка.
Мураш моцна прыціснуў да сябе гаршчэчак. Ён баяўся, што мёд з гаршчэчка ўпадзе ўверх і згубіцца.
— Ага, — згадзіўся ён. — Пакуль што добра вісім.
На ўскрайку лесу сярод яловых галінаў вісеў насарог. Дробныя голкі калолі яму нос і вушы.
— Ну і хто гэта тут нас паскідваў? — гучна крыкнуў ён усім навокал.
Ніхто не ведаў. Толькі жук-дрывасек, які падаў уверх часцей за іншых — але не разам з усімі, — меркаваў, што ён ведае.
— Па-мойму, ніхто, — пракрычаў ён.
Ён, дарэчы, вісеў на таполі.
— А-а, — незадаволена прабурчаў насарог.
У лесе была ранняя раніца. Сонца вылезла з-за верхавінаў дрэваў, і адны звяры заззялі, іншыя заблішчэлі, адны павольна пачалі паварочвацца ўслед за ветрам, а іншыя — плаўна пералятаць з дрэва на дрэва.
Але праз імгненне ўсе ўпалі назад — у акіян, на зямлю, у ваду альбо на дно ракі.
Вавёрка з мурашом праз дах вавёрчынага дома ўпалі за стол насупраць адно аднаго роўненька на два зэдлікі. Гаршчэчак з мёдам падаў павольна і апусціўся на стол паміж імі крыху пазней.
Мураш ускочыў і зазірнуў у гаршчэчак. Потым з палёгкай уздыхнуў і сказаў:
— Мёд таксама ўніз упаў.
— Гэта добра, — заўважыла вавёрка, бо нічога не ела з самай раніцы і вельмі любіла мёд, асабліва з букавых арэшкаў, — такі, як вось у гэтым сінім гаршчэчку.
пераклад з нідэрландскай — Кацярына Маціеўская
Мастак — Святлана Паўлава.
© Toon Tellegen, 1993
Перакладзена паводле: Toon Tellegen. Bijna iedereen kon omvallen. Em. Querido’s Uitgeverij B.V. Amsterdam, 1994.
© Святлана Паўлава, малюнкі, 2012
