У лёсавым краі
(Im Lößland)
Пад лістотай — камлі, пад палеткамі — грунт,
пад карэннем — парода і змрок.
Хіліць вецер кустоўе асенняй парой,
канюшыннае ржышча гніе пад гарой
і адвечнасці чуецца крок.
Стромкі кожны абрыў і глыбокі — ручай,
і зялёныя плямы наўзбоч.
І зямное нутро тут імкне дагары,
і ўзвышаюцца скалы, нібы ў гушчары
прараслі яны ў гэтую ноч.
Скамянелых малюскаў выносіць пад плуг
гэты мергельны, лёсавы край.
Пад хмызамі яловыя прэюць камлі,
вінаград узбягае па стромкай раллі,
і птушыны разносіцца грай.
пераклад з нямецкай — Ганна Янкута
Шчодрае лета
(Der reiche Sommer)
Двое з джутавай фабрыкі выбеглі ўдзень,
на гарачы прылеглі пясок,
асвятляў іх галовы пякучы прамень,
і свабодна вісеў паясок.
Толькі пыл у іх горлах стаяў, як камяк,
ён у лёгкіх трывала захрас,
і на вуснах крыві саладжавае смак
адчуваўся пад сонцам не раз.
І ў малочнік свой хлеб апускалі яны,
каб суняць у грудзях калаццё,
і да восені хрыплай выгоды адны
абяцала цяпло і жыццё.
Пахла мёдам п’янкім, і аблазіў загар,
і паветра было як з агню.
Пра далёкі свой дом, пра найлепшую з мар
гаварылі яны ўпершыню.
І квітнела ў іх словах штодня прыгажосць,
што дзівосна дарыла святло,
і чырвоных бягоній цвіло яшчэ досць,
і жыццё каляровым было.
Шчодрым быў цэлы свет: і пякучы прамень,
і пясок, і зялёны адхон.
Двое з джутавай фабрыкі выбеглі ўдзень
пад дакучлівы спеў верацён.
пераклад з нямецкай — Ганна Янкута
Яшчэ нічога не зрабілі мне...
(Die Wahrheit ist, man hat mir nichts getan...)
Яшчэ нічога не зрабілі мне.
З газетамі даўно я не сябрую,
і маці з дому не вядуць старую.
Яшчэ нічога не зрабілі мне.
Я з мясніком сваруся аб цане,
калі плачу, ён дзякуе нясмела.
Адно з чаго жыву, незразумела.
Яшчэ нічога не зрабілі мне.
Лаўлю трамвай, і вуліца ў акне,
дзе, як раней, хаджу неасцярожна,
не ведаючы, нельга так ці можна...
Яшчэ нічога не зрабілі мне.
Цяпер ніхто мяне не адамкне.
Зачыненыя іншыя краіны.
Я задыхнуцца тут даўно павінны.
Яшчэ нічога не зрабілі мне.
13 ліпеня 1938
пераклад з нямецкай — Ганна Янкута
Будзе марна стукацца малочнік...
(Morgen wird umsonst der Milchmann klopfen...)
Заўтра ўранні зазірне малочнік
грошы ўзяць — і сыдзе ён ні з чым.
Будзе марна стукацца малочнік,
заўтра знойдзе ганак ён пустым.
Заўтра ўдзень карчмар віно з Шапрона
ўбачыць некранутым на акне,
і напоўніць ён бакал зялёны —
іншае віно падасць не мне.
Заўтра ўночы гляне кот праз шыбу,
ўзлезшы на карніз каторы раз,
заўтра ўночы гляне кот праз шыбу
і знутры ўдыхне салодкі газ.
пераклад з нямецкай — Кацярына Маціеўская
Рэквіем аднаму фашысту
(Requiem für einen Faschisten)
Памяці Ёзэфа Вайнхебера*
Ты быў найлепшы з іх — і ты загінуў,
і вусціш абуджае смерць твая.
Абодва мы схадзілі ўсцяж краіну,
ты радаваўся небу так, як я.
Я ведаю, што быў табе далёкі
сэнс іхных словаў — як і іх выццё
і пустазвонства гэтага вытокі, —
што больш за ўсё ты шанаваў жыццё.
Марш у нікуды. Ты нічый, ніякі
на шляху да нябыту й пустаты...
Ты ж не пайшоў бы, каб пазнаў іх знакі?..
Вось дзень суда настаў, і мёртвы ты.
Я, сябра, сам цябе забіў бы, можа:
цярпенне ў нас, да жалю, не ў цане,
каб іншых ратаваць ад бездарожжа.
Віна за смерць тваю ляжыць на мне.
Успамінаю пра цябе я сёння,
запісваючы гэтыя радкі...
Пяе цвыркун, гусцее шлейф сутоння,
плыве ў акно чаромхі пах п’янкі.
Нам нельга забываць ні тога бою,
ані здабыткаў нашых, ані страт.
Ў імя жыцця, любімага табою,
я плачу па табе, мой бедны брат.
пераклад з нямецкай — Кацярына Маціеўская
_________________________________
Каментар
Ёзэф Вайнхебер (1892—1945) — аўстрыйскі паэт і празаік. У 1931—1933 і з 1944 г. быў сябрам Нацысцкай партыі. Скончыў жыццё самагубствам 8 красавіка 1945, пасля ўваходу ў Аўстрыю савецкіх войскаў. Неўзабаве пасля ягонай смерці свае паэтычныя рэквіемы, прысвечаныя яму, напісалі двое этнічных габрэяў — найбуйнейшы нямецкамоўны паэт Румыніі Альфрэд Маргул-Шпэрбер (“Зорка ў віне”) і Тэадор Крамер (“Рэквіем аднаму фашысту”). Выступаючы аднойчы з прамовай, Вайнхебер заўважыў, што “лепш за ўсё цяпер па-нямецку піша ўсходнееўрапейскі габрэй Маргул-Шпэрбер”. Магчыма, дзякуючы і гэтаму таксама паэта не кранулі да канца вайны. Вайнхебер уважаецца за аднаго з найбуйнейшых аўстрыйскіх лірыкаў ХХ ст. Сярод яго ўважлівых чытачоў і прыхільнікаў, апроч названых паэтаў, можна згадаць Ўістана Х’ю Одэна, які таксама прысвяціў яму верш.
Упершыню надрукавана ў часопісе “ARCHE” “Аўстрыя: Ад імперыі да нацыі”, №9 (108), 2011.
