Я вас не ведаю
Я вас не ведаю, мінулы мой уздых, —
Цяпер зусім інакшае жыццё.
Я вас не ведаю, мой учарашні боль, —
Сягоння шчасце напаўняе грудзі.
Я вас не ведаю, магчыма, я забыў, —
Квітнее ў сэрцы новае каханне.
О шчокі бледныя, не ведаю вас больш —
Бо іншыя цяпер мне пунсавеюць.
Я вас не ведаю, забудзьце й вы мяне!
Давайце развітаемся, бывайце!
Не ведаю больш плачу і жалоб, —
Элегіі? Цяпер іх не складаю.
Калі падыдзеш і спытаешся: “Чаму?” —
Я адкажу табе як найпрасцей:
“Я вас не ведаю, я сэрца абнавіў”.
Гранат
Шукае сонца маладое
пад лісцем спелыя гранаты.
Кусае смела, зухавата —
гранаты пырскаюць крывёю.
Дрыготкі юны пацалунак,
Абдымкі, моцныя да болю!
Павольна капае да долу
сок, пурпуровы пачастунак.
Не для маіх ён, пэўна, вуснаў,
аплоднены чужым каханнем,
празрыстай і юнацкай ранню,
такі загадкава спакусны
сярод квітнеючых лугоў,
майго дзяцінства берагоў.
Каралеўскае каханне
Пад імхом стаіць узгорак
у цяні самотных дрэў.
Таямніцу не пасмеў
расказаць для нас гісторык.
Зацікавіла мяне
каралеўскае каханне.
Хай легенда явай стане
ці прысніцца хоць у сне!
Бачу той далёкі час,
што схаваў усё ад нас.
Устрывожаныя, з дрэваў
узлятаюць крумкачы
ад рыданняў уначы
фаварытаў каралевы...
Валіха
Аб’яднаем з табой, чалавеча, наш боль:
Тваё сэрца шукае кахання —
Заспяваю табе, толькі я не з табой,
Я душой — у далёкай саване.
Я калісьці была аксамітным сцяблом,
Залацістым і тонкім бамбукам,
Мне з сябрамі расці вельмі добра было,
І спявалі мне птушкі над вухам...
Толькі шчасцю майму надыходзіў канец:
Бліскавіцай сякера ўзляцела —
Загайдалася я, бы танюткі дубец,
Вострым болем азвалася цела.
Апранулі мяне сухажыллем усю
І канцы абгарнулі ліянай —
Каралеве самотныя песні нясу,
Успамін аб далёкай саване.
Ярыў
Я вітаю цябе, каралева-зямля,
Вас, магілы дзядоў і бацькоў дарагіх,
Цябе, рэчка, што борзда бяжыць па палях,
Вас, о квітнеючыя берагі!
Цябе, вёска рудая, што бачу здалёк, —
Адбіваецца сонца ў акенцах.
Вас, глухія муры, песні нашых жанок,
Што так моцна кранаюць за сэрца!
Вас вітаю, о горы, у вышыні —
Вы, маўклівыя сведкі мінулых прыгод,
Вас, бацькоўскіх магіл валуны-камяні,
Раскажыце пра мой старажытны народ!
О, як люблю я бадзяцца адзін сярод вас,
Авалодвае сэрцам туга-неспакой...
Таямніца, раскрыйся: які быў той час,
Калі жыў Невядомы Вялікі Герой?!
Раніцой заспяваюць ізноў пастухі,
Зарыкаюць быкі, пакідаючы хлеў...
Я зраблюся шчаслівы, сляпы і глухі
І засну, як дзіця, пад лагодны той спеў.
Постлюдыя
Успамін, успамін, восень сэрца майго,
Быццам птушка спявае ў пажухлай траве...
Адплаціў за юнацтва цаной дарагой,
Век не быць кучаравай маёй галаве.
Вельмі рана пакінуў я шчасця гняздо,
Пагубляў ці раздаў свае дні спакваля.
На жыццёвым кані я цяпер не яздок,
Да сябе мяне цягне сырая зямля.
Мяне мала турбуе далейшы мой лёс,
Я сваю маладосць у ахвяру прынёс,
Непазбежная смерць, непазбежны канец...
Толькі з новаю сілай гарыць успамін,
Ён — збалелай душы малады пасланец,
Ён мяне суцяшае, я з ім не адзін.
***
Як свет змяніўся! Бо нават мой голас
Ад музыкі продкаў адмовіцца змог —
Пад яркім сузор’ем Бычыных Рагоў
Спявае ён мовай Рабле і Гюго.
Попел памерлых натхняе на спевы,
Нібы той брыз, што хвалюе на горцы
Скручаных фікусаў сумныя сэрцы,
Нібыта сок у паваленых дрэвах.
Быццам французская пышная ружа,
Я узышоў на мальгашскай магіле, —
Прырода з шыпшынай мяне парадніла...
Каму цяпер гэта расліна паслужыць?!
Насустрач шчасцю
О сэрца, прагнеш зноўку шчасця,
Чакаеш новай, светлай мары,
Шукаеш новыя абшары,
Пакінем свет багацця!
У нашай лодцы спод пагніў —
Ці зможам утрымацца?
І што за знак на мачце? —
У тым заліве я не быў.
Так, новы порт я адкрываю:
Там вецер свежы, чысты
І далягляд празрысты,
Там смерці не бывае...
Там брама роднае зары,
З якое сутнасць узнікае, —
Яна душу мне аднаўляе,
У ёй таплюся без пары.
Сахундры прысвячаю
Прайшлі майго юнацтва дні!
Ды не забыў таго я ўзросту:
Гарэлі мы каханнем простым
У промнях захаду, адны...
Гартаю кнігу — вокліч немы,
Маёй бяссонніцы дзіця,
Кавалачкі быцця і небыцця —
Маю найлепшую паэму.
І зразумеў я перад смерцю:
Цвіце недаўгавечна ружа.
О, чалавечае бяздушша!
Ты не шкадуеш нашы сэрцы!
Дрэвам
Вы пільнуеце продкаў памерлых сон,
Іх гісторыя мне зусім не вядома.
У цяньку адчуваю сябе як дома,
Налятае вятрыска з сонечных зон.
Перад захадам сонца я слухаю вас,
Дзядоў і бацькоў жыватворныя словы.
Я душой багацею ад роднае мовы,
Пакуль дзень, зняможаны стомай, не згас.
Не схавае ніколі няўмольная ноч
Вашых багатых раскідзістых кронаў.
Вы — узгоркаў высакародных кароны,
Вы — старадаўнасці нашае вочы.
Зробіць цемра бязвольную цішыню
Неразлучнай хаўрусніцай жудасных спраў...
О дрэвы! Ніколі б не пераставаў
Вам спяваць мае песні-жальбы агню.
Танец
Зашапацелі тры валіхі,
Падаў свой голас тамбурын,
Загаласілі скрыпкі ціха,
Ражкі загулі як адзін.
Дзяўчынка паплыла па крузе,
Ў вачах сукенка рабаціць,
Павісла ламба, колер ружы,
Ды ружа ў косах зіхаціць.
Ой, ціха, травы, не шуміце,
Не скаланіся, дрэваў цень:
Яна — бы птушачка ў блакіце,
Бы страказа ў пагодны дзень.
Дзяўчынка паплыла па крузе,
Ад шчасця я аслупянеў.
Стараліся музыкі дужа,
Раўней выводзілі свой спеў.
Нарэшце вусны задрыжалі:
Нібыта плач, нібы адчай,
Жалобна словы загучалі
Ды пацяклі, як той ручай...
Бабуля ўскочыла рухава,
Яе імпэт не па гадах —
Пайшла па крузе, быццам пава,
І хворых пятак не шкада.
Шкада гадоў: яны мінулі,
Дарма ці, можа, не дарма...
І слёзы, быццам дождж, лінулі
Па тых, каго ў жывых няма.
Каго няма... Прыпомні месяц,
Прыпомні зоры, лес густы...
Тады была вясна на свеце,
Цяпер пажоўклыя лісты.
Тут пальцы тонкія дзяўчынкі
Знайшлі бабуліну руку
Злучыліся, нібы галінкі,
Зрабілі мост цераз раку.
Вось гэткі танец наш народны —
Яго не проста распазнаць.
Ён незвычайны, бо ён здольны
І вечар з раніцай з’яднаць.
Валіха — малагасійскі нацыянальны музычны інструмент.
Ярыў — паэтычная назва сталіцы Мадагаскара — горада Антананарыву.
Ламба — малагасійскае нацыянальнае адзенне.
Крыніца перакладу: Rabearivelo J.-J. Serie “Litterature malgashe”. — Fernand Nathan, Paris, 1967.
Упершыню надрукавана ў часопісе “Далягляды”, 1988.
пераклад з французскай — Уладзімір Палупанаў
