№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Памёр польскі паэт Станіслаў Бараньчак

26 снежня 2014

Памёр польскі паэт Станіслаў Бараньчак

У ноч на 26 снежня ў сваім доме ў Ньютанвіле (Бостан) памёр польскі паэт, эсэіст і перакладчык Станіслаў Бараньчак. Пісьменнік шмат гадоў хварэў. Яму было 68 гадоў.

Нарадзіўся 13 лістапада 1946 году ў Познані. У 1965 годзе пасля заканчэння ліцэя паступіў на аддзяленне паланістыкі Універсітэта імя Адама Міцкевіча ў Познані. Падчас навучання ва ўніверсітэце кіраваў студэнцкім тэатрам Восьмага Дня, быў сябрам літаратурнай суполкі “Спробы” (Próby, 1964 – 1968).

Дэбютаваў у 1965 годзе ў штомесячніку “Одра” (Odra). У 1968 годзе стаў навуковым супрацоўнікам кафедры тэорыі літаратуры Інстытута польскай філалогіі.

Першая паэтычная кніга Станіслава Бараньчака “Карэкцыя твару” (Korekta twarzy) выйшла ў 1968 годзе і сталася адным з маніфестаў Пакалення’68 – Новай Хвалі (Nowa Fala). Прадстаўнік лінгвістычнага крыла Новай Хвалі, Бараньчак засяроджвае ўвагу на праблеме ісціны ў таталітарным грамадстве, непасрэдна звязанай з механізмам функцыянавання мовы як інструмента маніпулявання калектыўнай свядомасцю. На яго думку, задача паэзіі заключаецца ў выкрыцці сфальсіфікаванай газетнай рэчаіснасці і фармаванні ў чытача новай свядомасці, заснаванай на самастойным мысленні: “Ёсць шанец стварыць з паэзіі першы плацдарм барацьбы за сапраўдны вобраз свету, у якім мы жывем: акурат таму, што паэзія звяртаецца не да пасіўнага адрасата, які разваліўся перад тэлевізарам ці перагортвае старонкі газеты, а да чалавека, які, напэўна, прагне думаць, калі ён наогул узяў паэтычную кнігу ў рукі. <…> Паэзія павінная быць недаверам. Крытыцызмам. Выкрывальніцтвам. Павінная быць усім гэтым да таго моманту, пакуль з гэтай Зямлі не знікне апошняя хлусня, апошняя дэмагогія і апошні акт гвалту” (“Некалькі думак на тэму сучаснай паэзіі” (Parę przypuszczeń na temat poezji współczesnej, 1970)).

У 1973 годзе Станіслаў Бараньчак абараніў дысертацыю, прысвечаную творчасці Мірона Бялашэўскага.

У 1976 годзе выступіў адным з заснавальнікаў Камітэта абароны рабочых – арганізацыі, якая адыграла значную ролю ў барацьбе з таталітарызмам.

У лютым 1977 году на заказным судовым працэсе Станіслаў Бараньчак, абвінавачаны ў хабарніцтве, быў асуджаны на адзін год пазбаўлення волі ўмоўна, звольнены з працы і афіцыйна пазбаўлены права друкавацца.

Пасля суда выкладаў у падпольным Лятучым універсітэце, створаным для таго, каб распаўсюджваць свабодныя ад цэнзуры гуманітарныя веды.

З 1980 году – актыўны дзеяч Салідарнасці.

У сакавіку 1981 году выехаў у Злучаныя Штаты Амерыкі чытаць лекцыі пра польскую літаратуру. Пасля ўвядзення ваеннага становішча быў вымушаны застацца ў Амерыцы. Выкладаў славістыку ў Гарвардскім універсітэце.

Станіслаў Бараньчак – аўтар некалькіх манаграфій, прысвечаных польскай паэзіі другой паловы ХХ стагоддзя: “Іронія і гармонія.Нарысы пра найноўшую польскую літаратуру” (Ironia i harmonia. Szkice o najnowszej literaturze polskiej, 1973), “Недаверлівыя і саманадзейныя: Рамантызм і класіцызм ў маладой паэзіі шасцідзясятых гадоў” (Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych, 1972), “Этыка і паэтыка” (Etyka i poetyka, 1979), “Недзеяздольны чытач. Пераконванне ў масавай літаратурнай культуры ПНР” (Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazje w masowej kulturze literackiej PRL, 1983), “Уцякач з Утопіі. Пра паэзію Збігнева Герберта” (Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta, 1984), – а таксама даследавання тэорыі і практыкі паэтычнага перакладу – “Уратаванае пры перакладзе: нарысы пра майстэрню перакладчыка паэзіі з дадаткам малой анталогіі праблемных перакладаў” (Ocalone w tłumaczeniu: szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodatkiem małej antologii przekładów-problemów, 2004).

Станіслаў Бараньчак – найвыдатнейшы польскі перакладчык Ўільяма Шэкспіра і Джона Дона, Джорджа Герберта і Эмілі Дыкінсан, Элізабэт Бішап і Джона Кітса, Шэймаса Хіні і Роберта Фроста, Томаса Стэрнса Эліята і Ўінстана Х’ю Одэна, Томаса Гардзі і Дылана Томаса, укладальнік чатырох анталогій ангельскай і амерыканскай паэзіі: “Анталогія ангельскай метафізічнай паэзіі XVII стагоддзя” (Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia, 1991), “Каханне – гэта ўсё, што існуе: 300 найвядомейшых ангельскіх і амерыканскіх мілосных вершаў» (Miłość jest wszystkim, co istnieje: 300 najsławniejszych angielskich i amerykańskich wierszy miłosnych, 1992), “З Табой – значыць з Усім: 222 шэдэўры ангельскай і амерыканскай рэлігійнай лірыкі” (Z Tobą więc ze Wszystkim: 222 arcydzieła angielskiej i amerykańskiej liryki religijnej, 1992), “Ад Ўолта Ўітмэна да Боба Дылана: анталогія амерыканскай паэзіі” (Od Walta Whitmana do Boba Dylana – antologia poezji amerykańskiej, 1998) “Фіялетавая карова: анталогія ангельскай і амерыканскай несур’ёзнай паэзіі” (Fioletowa krowa: antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej, 2007).

На беларускую мову вершы Станіслава Бараньчака перакладае Марына Казлоўская, калядную падборку яго вершаў можна пачытаць тут.

паводле wyborcza.pl

Чытайце таксама

566