№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Хорхе Луіс Борхес (Jorge Luis Borges)

1899—1986

Хорхе Луіс Борхес

Аргентынскі празаік, паэт і публіцыст. У 1920-я гады зрабіўся адным з заснавальнікаў авангардызму ў гішпанамоўнай лацінаамерыканскай паэзіі.

Борхес нарадзіўся 24 жніўня 1899 г. у Буэнас-Айрэсе. З ранняга ўзросту зацікавіўся паэзіяй, у чатыры гады ўжо ўмеў чытаць. У 1905 годзе пачаў разам з хатняй настаўніцай вывучаць ангельскую мову, а ў наступным годзе напісаў сваё першае апавяданне.

У 1914 годзе сям’я Борхеса паехала на канікулы ў Еўропу, аднак з прычыны Першай сусветнай вайны вярнуцца назад было складана, і сям’я асела ў Жэневе. Борхес вывучыў французскую мову і паступіў у Жэнеўскі каледж, дзе пачаў пісаць вершы па-французску. У 1918 годзе пераехаў у Гішпанію, а ў 1919 годзе надрукаваў ў часопісе “Грэцыя” першы верш. У 1921 годзе вярнуўся ў Аргентыну, дзе ў 1923-м выдаў першы зборнік вершаў “Пал Буэнас-Айрэса”.

У 1930-я Борхес піша шмат эсэ па аргентынскай літаратуры, мастацтве, гісторыі, кіно. Адначасова ён пачынае весці калонку ў часопісе El Hogar, дзе піша рэцэнзіі на кнігі замежных аўтараў і біяграфіі пісьменнікаў. Пачынаючы з першага выпуску Борхес рэгулярна друкаваўся ў часопісе Sur, найбуйнейшым літаратурным часопісе Аргентыны, заснаваным у 1931 годзе Вікторыяй Акампа. Для выдавецтва Sur Борхес перакладае творы Вірджыніі Вулф. У 1937 годзе ён выдае анталогію класічнай аргентынскай літаратуры. У сваіх творах з 1930-х гадоў пісьменнік пачынае спалучаць выдумку з рэальнасцю, піша рэцэнзіі на няісныя кнігі і г.д.

Канец 1930-х гадоў стаў для Борхеса цяжкім: спачатку ён пахаваў бабулю, потым бацьку. Таму ён быў вымушаны матэрыяльна забяспечваць сваю сям'ю. З дапамогай паэта Франсіска Луіса Бернардэса пісьменнік паступіў захавальнікам у муніцыпальную бібліятэку Мігеля Канэ ў буэнас-айрэскім раёне Альмагра, дзе чытаў і складаў кнігі. Там жа пісьменнік ледзь не загінуў ад сэпсісу, разбіўшы галаву. Гады працы бібліятэкарам (1937—1946) Борхес пасля называў “дзевяццю глыбока нешчаслівымі гадамі”, хоць менавіта ў той перыяд з'явіліся першыя яго шэдэўры. Пасля прыходу да ўлады Перона ў 1946 годзе Борхес быў звольнены з бібліятэчнай пасады.

Хорхе Луіс Борхес разам з Адольфа Біёй Касарэсам і Сільвінай Акампа ўдзельнічаў у стварэнні “Анталогіі фантастычнай літаратуры” ў 1940 годзе і “Анталогіі аргентынскай паэзіі” ў 1941 годзе.

У жніўні 1944 г. у гасцях у Біёй Касарэса і Сільвіны Акампа Борхес пазнаёміўся з Эстэль Канта, у якую закахаўся. Эстэль натхніла Борхеса на напісанне твора “Алеф”, які лічыцца адным з яго найлепшых дасягненняў. Нягледзячы на супраціў маці, Борхес прапанаваў Эстэль ажаніцца, але гэтага так ніколі і не адбылося. У 1952 годзе іх адносіны завяршыліся.

У пачатку 1950-х Борхес вярнуўся да паэзіі; вершы гэтага перыяду носяць у асноўным элегічны характар, напісаныя класічнымі памерамі, з рыфмай. У іх, як і ў астатніх яго творах, пераважаюць тэмы лабірынта, люстэрка і свету, трактаванага як бясконцая кніга.

Пачатак 1950-х адзначыўся прызнаннем таленту Борхеса ў Аргентыне і за яе межамі. У 1950 годзе Аргентынскі саюз пісьменнікаў выбраў яго сваім прэзідэнтам, якім ён прабыў тры гады. У Парыжы быў надрукаваны першы пераклад Борхеса на французскую. У той жа час у Буэнас-Айрэсе выходзіць серыя апавяданняў “Смерць і бусоль”, дзе барацьба чалавечага інтэлекту з хаосам паўстае як крымінальнае расследаванне. У 1952 пісьменнік публікуе эсэ пра асаблівасці аргентынскай гішпанскай “Мова аргентынцаў”. У 1953 годзе некаторыя апавяданні са зборніка “Алеф” перакладаюцца на французскую. У тым жа годзе выдавецтва Emecé пачынае публікаваць поўны збор твораў Борхеса. У 1954-м рэжысёр Леапольда Торэ Нільсан здымае фільм “Дні нянавісці” паводле апавяданняў Борхеса.

У 1955 пасля ваеннага перавароту, які зрынуў ўрад Перона, Борхес быў прызначаны дырэктарам Нацыянальнай бібліятэкі Аргентыны (хоць ужо амаль аслеп) і займаў гэты пост да 1973. У снежні 1955 пісьменнік быў абраны сябрам Аргентынскай акадэміі літаратуры. Ён актыўна піша і выкладае на кафедры нямецкай літаратуры ва Універсітэце Буэнас-Айрэса.

У 1972 г. Хорхе Луіс Борхес едзе ў ЗША, дзе атрымлівае шматлікія ўзнагароды і чытае лекцыі ў некалькіх універсітэтах. У 1973 годзе ён атрымлівае званне ганаровага грамадзяніна Буэнас-Айрэса і сыходзіць з пасады дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі.

У 1975 адбываецца прэм'ера фільма “Мярцвяк” паводле аднайменнага твора Борхеса. У тым самым годзе ва ўзросце 99 гадоў памірае маці пісьменніка. З гэтага моманту ў падарожжах яго суправаджае Марыя Кодама, з якой ён жэніцца 26 красавіка 1986.

У 1979 Борхес атрымаў прэмію Сервантэса — самую прэстыжную ў гішпанамоўных краінах узнагароду за заслугі ў галіне літаратуры.

У 1986 ён пераязджае ў Жэневу, дзе і памірае 14 чэрвеня ва ўзросце 86 гадоў ад раку печані і эмфізэмы лёгкіх. У лютым 2009 г. было прапанавана перапахаваць астанкі Хорхе Луіса Борхеса на могілках Рэкалета ў Буэнас-Айрэсе, але праз рашучую адмову ўдавы пісьменніка праект не быў рэалізаваны.

Чытайце таксама

Іван Бунін

Іван Бунін

Рускі пісьменнік, паэт, першы рускі лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры

Курт Тухольскі

Курт Тухольскі

Ганна Брэская

Ганна Брэская

Беларуская паэтка

Рышард Крыніцкі

Рышард Крыніцкі

Польскі паэт, перакладчык і выдавец, прадстаўнік літаратурнай групы “Новая хваля” (Nowa Fala)

1207