№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Эльзэ Ласкер-Шулер (Else Lasker-Schüler)

1869 — 1945

Эльзэ Ласкер-Шулер

Нямецкая паэтка і празаік габрэйскага паходжання, адна з яркіх прадстаўніцаў нямецкага экспрэсіянізму.

Нарадзілася 11 лютага 1869 у горадзе Эльберфельд (цяпер гэта адзін з раёнаў горада Вуперталь) у сям’і банкіра Аарона Шулера і Жанэт Шулер (у дзявоцтве Кісінг). Маці была адной з галоўных гераіняў яе вершаў, а бацька — прататыпам асноўнага героя ў п’есе “Вупер” (Die Wupper). У 1880 годзе Эльзэ паступіла ў ліцэй West An der Aue. Калі дзяўчынцы было 13, памёр яе любімы брат Паўль, у 1890 годзе памерла маці, а ў 1897 не стала бацькі. Па словах паэткі, смерць маці яна ўспрыняла як “выгнанне з раю”.

Па заканчэнні навучання ў 1894 годзе Эльзэ выйшла замуж за доктара Ёнатана Бертальда Ласкера, брата знакамітага шахматыста. Маладая сям’я пераехала ў Берлін, дзе Ласкер-Шулер пачала вучыцца мастацтву. У жніўні 1899 году нарадзіўся іх сын Паўль, а таксама былі надрукаваныя яе першыя вершы. Праз тры гады, у 1902 годзе, з’явілася яе першая кніга паэзіі “Стыкс” (Styx). У 1903 яны з Бертальдам развяліся, і ў той жа год Эльзэ выйшла замуж за пісьменніка Георга Левіна, якому яна прыдумала псеўданім Герварт Вальдэн.

У тагачасным Берліне Эльзэ Ласкер-Шулер заводзіла шматлікія літаратурныя знаёмствы, наведвала кавярні і клубы, дзе збіралася берлінская інтэлектуальная багема. У 1906—1907 гг. пачынаюць выходзіць яе празаічныя кнігі: “Das Peter-Hille-Buch”, прысвечаная яе памерламу сябру, пісьменніку Петэру Хіле, і зборнік прозы “Ноч Ціна ў Багдадзе” (Die Nächte der Tino von Bagdad). У 1909 годзе была надрукаваная п’еса “Вупер” (Die Wupper), аднак яна была пастаўленая толькі праз дзесяць гадоў. У 1911 годзе, пасля выхаду другога паэтычнага зборніка “Мае цуды” (Meine Wunder), пра Эльзэ загаварылі як пра першую жанчыну, якая піша ў экспрэсіянісцкай манеры.

У 1912 годзе Эльзэ Ласкер-Шулер развялася з Гервартам Вальдэнам і аказалася практычна без грошай, выжываючы толькі дзякуючы падтрымцы сяброў, асабліва Карла Краўса, які друкаваў яе ў сваім часопісе “Факел” (Die Fackel). У той жа год яна знаёміцца з Готфрыдам Бэнам, іх палкае сяброўства знаходзіць свой адбітак у вялікай колькасці любоўных вершаў, якія паэт і паэтка прысвячаюць адно аднаму. Аднак смерць сына ў 1927 годзе ўганяе Ласкер-Шулер у дэпрэсію.

Нягледзячы на тое, што ў 1932 годзе яна атрымала прэстыжную Кляйстаўскую прэмію і зрабілася вядомай у Нямеччыне, гэта не абараніла яе ад нацыстаў. У красавіку 1933 году на яе нападаюць штурмавікі, што вымушае паэтку эміграваць у Цюрых. Але і там яна не змагла працаваць. З Цюрыха Эльзэ двойчы ездзіла ў Палестыну, а ў 1937 годзе пасялілася ў Ерусаліме. У 1938 годзе яе пазбавілі нямецкага грамадзянства, а пачатак Другой сусветнай вайны паставіў крыж на спробах вярнуцца ў Еўропу. Багемныя звычкі і эксцэнтрычныя паводзіны Ласкер-Шулер не садзейнічалі яе паспяховаму жыццю ў Ерусаліме. Заробленыя грошы яна тут жа траціла, застаючыся на некалькі дзён без ежы і прытулку. Яе сябры адкрылі рахунак у банку, дапамаглі рэдагаваць яе творы і звязвацца з выдаўцамі, што палепшыла яе становішча.

Яе апошні прыжыццёвы зборнік вершаў “Мой блакітны раяль” (Mein blaues Klavier) выйшаў у 1943 годзе.

У 1944 годзе здароўе Эльзэ Ласкер-Шулер пагоршылася, 16 студзеня 1945 у яе здарыўся сардэчны прыступ, а 22 студзеня яна памерла. Пахаваная на Элеонскай гары.

Чытайце таксама

Вільгельм Гаўф

Вільгельм Гаўф

Нямецкі пісьменнік-рамантык, знакаміты сваімі казкамі

Гай Валерый Катул

Гай Валерый Катул

Старажытнарымскі паэт перыяду позняй рэспублікі, найбольш значны з кола неатэрыкаў, “новых паэтаў”

Сельма Лагерлёф

Сельма Лагерлёф

Шведская пісьменніца, першая жанчына, якая атрымала Нобелеўскую прэмію па літаратуры

Васіль Быкаў

Васіль Быкаў

Культавы беларускі пісьменнік і грамадскі дзеяч, удзельнік Вялікай айчыннай вайны

725