№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Клайв Стэйплз Льюіс (Clive Staples Lewis)

1898—1963

Клайв Стэйплз Льюіс

Клайв Стэйплз Льюіс нарадзіўся 29 лістапада 1989 году ў Белфасце (Паўночная Ірландыя). Яго першай настаўніцай была маці, а ў 1908 годзе, пасля яе смерці, яго аддалі ў прыватную школу. Школу ён ненавідзеў і менавіта ў школьны перыяд страціў усялякі сэнс жыцця і дзіцячую хрысціянскую веру. Змяніўшы некалькі школ, Льюіс атрымаў пачатковую адукацыю і паступіў у Молверн-каледж, але праз год кінуў яго, вярнуўся дадому і пачаў вучыцца пад кіраўніцтвам добрага знаёмца сям’і, прафесара Ўільяма Кіркпэтрыка, які стаў правобразам прафесара Кірка з аповесці “Леў, вядзьмарка і адзежная шафа” (The Lion, the Witch and the Wardrobe). На ўсё жыццё Льюіс захаваў глыбокую павагу да гэтага чалавека, які пасля жорсткай і цынічнай школьнай атмасферы падараваў яму першыя пробліскі надзеі, абудзіў імкненне да ведаў, навучыў майстэрству дыялектыкі і лагічнага мыслення, дапамог зразумець значэнне культурнай традыцыі, перадаванай з пакалення ў пакаленне. Будучы пісьменнік захапіўся філасофіяй, ангельскай літаратурай, антычнай, скандынаўскай і кельцкай міфалогіяй.

У 1916 годзе Льюіс паступіў у Оксфардскі ўніверсітэт, але праз некалькі месяцаў добраахвотнікам пайшоў на фронт. У красавіку 1918 году ён быў цяжка паранены. Лежачы ў шпіталі, ён адкрыў для сябе і палюбіў творчасць Чэстэртана, што пазней адыграе пэўную ролю ў яго навяртанні ў хрысціянства. У снежні 1918 Льюіс звольніўся з арміі і вярнуўся ва ўніверсітэт. У 1919 годзе ён выпусціў сваю першую кнігу — зборнік вершаў “Дух у няволі” (Spirits in Bondage).

Пасля заканчэння ўніверсітэта ён застаўся ў Оксфардзе выкладчыкам ангельскай філалогіі ў Каледжы Магдалены і працаваў там да 1954 году. Як навуковец ён займаўся вывучэннем літаратуры позняга Сярэднявечча. Сярод яго навуковых прац найбольш вядомыя “Алегорыя кахання: Даследаванне сярэднявечнай традыцыі” (The Allegory of Love: A Study in Medieval Tradition, 1936), “Уводзіны ў “Страчаны рай” (A Preface to Paradise Lost, 1942), “Ангельская літаратура шаснаццатага стагоддзя, за выключэннем драматургіі” (English Literature in the Sixteenth Century Excluding Drama, 1954), “Адкінуты вобраз: Уводзіны ў літаратуру Сярэднявечча і Рэнесансу” (The Discarded Image: An Introduction to Medieval and Renaissance Literature, 1964).

У пачатку 1930-х гадоў Льюіс робіцца адным з кіраўнікоў літаратурнага гуртка “Інклінгі” (Inklings). Яшчэ адным кіраўніком гэтага гуртка быў яго сябар Джон Толкін, пад уплывам якога Льюіс у 1931 годзе зноў навяртаецца ў хрысціянства. Афіцыйна ён (у адрозненне ад каталіка Толкіна) належаў да Англіканскай царквы, але фактычна спавядаў нешта накшталт ранняга хрысціянства, вылучаючы тыя акцэнты ў хрысціянскім вучэнні, што з’яўляюцца агульнымі для ўсіх хрысціян незалежна ад канфесійнай прыналежнасці (пазней гэта аформіцца ў канцэпцыю “проста хрысціянства”).

Першы раман Льюіса “Вяртанне паломніка” (The Pilgrim’s Regress) выйшаў у 1933 годзе. З 1938 па 1946 год ён выпускае фантастычную трылогію, у якую ўваходзяць раманы “За межы маўклівай планеты” (Out of the Silent Planet), “Перэландра” (Perelandra) і “Тая агідная сіла” (That Hideous Strenght). У 1942 годзе спачатку ў газеце, а потым і асобным выданнем выходзяць “Лісты Круцяля” (The Screwtape Letters; працягам гэтага твора пазней стала эсэ “Круцель прапануе тост” (Screwtape Proposes a Toast), якое выйшла ў 1959 годзе), у 1945 годзе — алегарычная аповесць “Вялікі развод” (The Great Divorce). А ў 1950—1956 гадах выходзіць самы знакаміты празаічны твор Льюіса — цыкл з сямі казачных аповесцяў “Хронікі Нарніі” (The Chronicles of Narnia). Менавіта “Хронікі” зрабілі Льюіса адным з класікаў жанру фэнтэзі.

З канца 1930-х гадоў Льюіс выпускае таксама шэраг папулярных эсэістычных трактатаў на багаслоўскія тэмы: “Праблема болю” (The Problem of Pain, 1940), “Цуды” (Miracles, 1947), “Роздумы над псалмамі” (Reflections on the Psalms, 1958), “Чатыры любові” (The Four Loves, 1960).

Падчас Другой сусветнай вайны Льюіс ездзіў з публічнымі лекцыямі і выступаў па радыё BBC. З лекцыяў вырасла публіцыстычная кніга “Адмена чалавека” (The Abolition of Man, 1943), а з выступленняў па радыё — трактат “Проста хрысціянства” (Mere Christianity, 1952).

У 1954 годзе Льюіс пераехаў у Кембрыдж, дзе адмыслова для яго была створаная кафедра літаратуры Сярэднявечча і Рэнесансу, у 1955 годзе стаў чальцом Брытанскай акадэміі.

У 1950-я гады Льюіс пазнаёміўся — спачатку па перапісцы, а потым і асабіста — з амерыканскай пісьменніцай Джой Дэвідмэн, былой камуністкай, якая навярнулася ў хрысціянства пад уплывам яго кніг. Выпадкова выйшла так, што за некалькі месяцаў да прыезду Джой у Вялікабрытанію Льюіс выпусціў аўтабіяграфічную кнігу “Surprised by Joy” (Захоплены радасцю), і, хоць гэтая кніга ніяк не была звязаная з яго каханнем, сугучнасць назвы аўтабіяграфіі з імем каханай жанчыны выглядала сімвалічна. У 1956 годзе Льюіс і Джой пабраліся шлюбам, але праз чатыры гады Джой памерла. Досвед перажывання гэтай страты Льюіс апісаў у сваёй самай трагічнай кнізе “Вывучаючы смутак” (A Grief Observed). Гісторыі кахання Льюіса і Джой Дэвідмэн прысвечаны мастацкі фільм Рычарда Этэнбара “Краіна ценяў” (Shadowlands, 1993).

У жніўні 1963 году Льюіс сышоў у адстаўку праз рэзкае пагаршэнне здароўя і вярнуўся ў Оксфард. 22 лістапада 1963 года ён памёр. У той жа дзень памёр пісьменнік Олдас Хакслі і загінуў прэзідэнт ЗША Джон Кенэдзі. Гэтае супадзенне натхніла філосафа Пітэра Крэйфта на стварэнне аповесці “Паміж Небам і пеклам: Дыялог Джона Ф. Кенэдзі, К. С. Льюіса і Олдаса Хакслі недзе па той бок смерці” (Between Heaven and Hell: A Dialog Somewhere Beyond Death with John F. Kennedy, C. S. Lewis, & Aldous Huxley).

Клайв Стэйплз Льюіс пахаваны ў Оксфардзе ў двары царквы Святой Тройцы. Мемарыяльная пліта ў гонар пісьменніка ўсталяваная ў Кутку паэтаў у Вестмінстэрскім абацтве ў Лондане.

Чытайце таксама

Антоні Эдвард Адынец

Антоні Эдвард Адынец

Беларускі польскамоўны паэт, перакладчык і драматург, сябра Таварыства філарэтаў

Сэсіл Фрэнсіс Александэр

Сэсіл Фрэнсіс Александэр

Мацей Стрыйкоўскі

Мацей Стрыйкоўскі

Адзін з найбольш вядомых і чытаных гісторыкаў Рэчы Паспалітай другой паловы XVI ст

Мікола Зэраў

Мікола Зэраў

Украінскі літаратуразнаўца, паэт, майстра санэтаў, перакладчык на ўкраінскую і рускую

1073