Пасля “Таймса” мы зайшлі ў рэдакцыю “Дэлі-Нью”,
“Пэл-Мэл” і яшчэ ў некалькі…
Сач. А. К. Дойла
Мы сядзелі ў сваёй утульнай кватэры на Бэйкер-стрыт, а за акном тым часам ішоў дождж і выла навальніца. (Дзіўна: кожнага разу, калі я расказваю што-небудзь пра Холмса, без навальніцы і дажджу ніяк не абысціся…)
Такім чынам, навальніца, як звычайна, выла, Холмс, як звычайна, курыў, а я, як звычайна, чакаў магчымасці нечаму здзівіцца.
— Ўотсан, я бачу, у цябе флюс.
І я здзівіўся.
— Адкуль вы пра гэта дазналіся?
— Трэба быць пошлым дурнем, каб гэтага не заўважыць! Бо твая апухлая шчака падвязаная хусткай.
— Неверагодна! Вось дык назіральнасць!
Холмс узяў качаргу і завязаў яе сваімі жылістымі рукамі на шыі какетлівым бантам. Потым дастаў скрыпку і выканаў вальс Шапэна, накцюрн Настрадамуса і паланэз Васка да Гамы.
Калі ён заканчваў 39-ю сімфонію Юлія Генрыха Цымермана, у пакой з грукатам уваліўся невядомы чалавек у плашчы, запэцканым брудам.
— Спадар Холмс! Я Джон Бенгам… Богам малю, памажыце! У мяне скралі… скралі… Ах! Нават сказаць страшна…
У яго вачах туманіліся слёзы.
— Я ведаю, — стрымана сказаў Холмс, — у вас скралі фамільныя каштоўнасці.
Бенгам выцер рукавом слёзы і з непрыхаваным здзіўленнем зірнуў на Холмса.
— Як вы сказалі? Фамільныя… што? У мяне скралі мае вершы.
— Я так і думаў. Раскажыце пра абставіны справы.
— Якія там абставіны! Проста я ішоў Трафальгар-скверам і нёс іх, значыцца, вершы гэтыя, пад пахай, а ён як выхапіць ды як пабяжыць! Я за ім, а галёш у яго і саскочыў. Злодзей, значыцца, збег, а галёш — вось.
Холмс узяў прапанаваны галёш, агледзеў яго, панюхаў, палізаў языком і ўрэшце, адкусіўшы кавалачак, з цяжкасцю разжаваў і праглынуў.
— Цяпер я разумею! — радасна сказаў ён.
Мы ўтаропіліся ў яго, поўныя чакання.
— Я разумею… Разумею, што галёш гумовы!
Мы ад здзіўлення ўскочылі з крэслаў.
Я ўжо трохі прызвычаіўся да бліскучых высноваў, якім Холмс сціпла не надаваў увагі, але на госця такое пранікненне ў сутнасць рэчаў падзейнічала страшна.
— Божа нас барані! Гэта проста нейкае чарадзейства!
Пасля сыходу Бенгама мы памаўчалі.
— Ведаеш, хто гэта быў? — спытаў Холмс. — Гэта мужчына, ён гаворыць па-ангельску, жыве цяпер у Лондане. Займаецца паэзіяй.
Я пляснуў рукамі.
— Холмс! Стары вы чарцяка! Адкуль вы ўсё гэта ведаеце?
Холмс пагардліва ўсміхнуўся.
— Я ведаю яшчэ больш. Я магу сцвярджаць, што рабаўнік, без сумневу, — мужчына!
— Ды якая сарока прынесла вам гэта на хвасце?
— А ты заўважыў, што галёш мужчынскі? Жанчыны такіх, вядома ж, не носяць!
Я быў прыгнечаны логікай свайго знакамітага сябра і ўвесь дзень хадзіў як дурань.
Двое сутак Холмс сядзеў на канапе, курыў люльку і граў на скрыпцы.
Ён сядзеў у аблоках дыму, нібы бог, і выконваў свае найлепшыя мелодыі.
Скончыўшы элегію Ньютана, ён перайшоў на рапсодыю Мікеланджэла і на сярэдзіне гэтай мілай дрындушкі ангельскага кампазітара звярнуўся да мяне.
— Ну, Ўотсан, збірайся! Я ўсё ж намацаў ніць гэтага загадкавага злачынства.
Мы апрануліся і выйшлі.
Ведаючы, што распытваць Холмса не мае сэнсу, я звярнуў увагу на дом, да якога мы падыходзілі. Гэта была рэдакцыя “Таймса”.
Мы адразу адправіліся да рэдактара.
— Сэр, — сказаў Холмс, упэўнена сціскаючы тонкія вусны. — Калі чалавек, абуты ў адзін галёш, прынясе вам вершы, затрымайце яго і паведамце мне.
Я пляснуў рукамі.
— Божа! Як гэта проста… і геніяльна.
Пасля “Таймса” мы зайшлі ў рэдакцыю “Дэлі-Нью”, “Пэл-Мэл” і яшчэ ў некалькі. І ўсіх папярэдзілі.
Потым пачалі чакаць.
Увесь час надвор’е было добрым, і ніхто да нас не прыйшоў. Але аднойчы, калі выла навальніца і бушаваў дождж, нехта, запэцканы брудам, з грукатам уваліўся ў пакой.
— Холмс, — сказаў невядомы грубым голасам. — Я Добльс. Калі вы знойдзеце мой зніклы на Трафальгар-скверы галёш, я вас азалачу. Дарэчы, знайдзіце таксама гаспадара гэтых паскудных вершыкаў. Пасля чытання такой лухцені я страціў здольнасць піць сваю вечаровую порцыю віскі.
— Ну, шаноўны, гэтыя хітрыкі мы ведаем, — прамармытаў Холмс, спрабуючы заваліць нягодніка на падлогу.
Але Добльс скочыў да дзвярэй і, кінуўшы ў твар Шэрлаку рукапіс, як метэор, скаціўся са сходаў і знік.
Другі галёш мы пасля знайшлі ў вітальні.
…………………………….
Я мог бы расказаць яшчэ пра лёс паэта Бенгама, яго вершаў і пары галёшаў, але з прычыны, што тут замяшаныя каранаваныя асобы, гэта здаецца мне не зусім зручным.
Апроч гэтага злачынства Холмс раскрыў іншыя, можа, нават больш цікавыя, але я расказаў пра зніклы галёш Добльса як пра справу, найбольш тыповую для Шэрлака.
