№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Даніэла Капітанява

Забойства ў Жлуктаве (Vražda v Slopnej)

Аповесць

Пераклад са славацкай Сяргей Сматрычэнка


* * *


Надпіс на візітоўцы выглядаў так:


С. л. п.

Ё. Вінтэрмантэль

Рашэнні


Аднак ніхто не ведаў, адкуль гэты чалавек, хто яго запрасіў і нават што значыць скарачэнне “с. л. п.” перад ягоным імем. Пра яго было вядома толькі адно: рашэнні спадара Вінтэрмантэля заўжды геніяльныя.


Цяпер ён стаяў у неправетранай “канферэнц-зале” местачковай управы ў Жлуктаве. Неадрыўна пазіраючы на сваіх гасцей, што сядзелі вакол ссунутых сталоў, пазычаных для такой мэты са школьнай сталоўкі, ён пачаў сваю прамову:


— Вельмішаноўныя дамы, вельмішаноўныя джэнтльмены! На жаль, трагічную каўзу “Праўда” дагэтуль не ўдалося вырашыць. Адзіная добрая навіна — што старэйшыя паліцэйскія чыны прызналі сваё бяссілле і нарэшце пагадзіліся запрасіць спецыяліста.


Спадар Вінтэрмантэль з годнасцю пакланіўся, даючы тым самым зразумець, якога спецыяліста ён мае на ўвазе.


— А я вырашыў запрасіць вас — найвялікшых дэтэктыўных геніяў усіх часоў. Кожны з вас паабяцаў сваю дапамогу і прыехаў. Кожны з вас паабяцаў адшукаць забойцу, скарыстаўшыся сваім унікальным метадам. Шаноўныя дамы, шаноўныя джэнтльмены, вітаю вас у Славакіі!




Аўтар - Fero Jablonovský.



Спадар Вінтэрмантэль вытрымаў драматычную паўзу, дачакаўшыся, пакуль маленькі пляшывы мужычок з вялізнымі, закручанымі ўгору вусамі выгукнуў з выразным французскім акцэнтам: “Браво!”. Да гэтага радаснага воклічу, аднак, ніхто не далучыўся; больш за тое, мужчына з капелюшом на галаве нават дастаў новую жуйку. У памяшканні, з капелюшом на галаве і з жуйкай у роце! — з агідай падумаў пра таго тыпа спадар Вінтэрмантэль, а ўголас працягваў:


— Вітаю вас на месцы злачынства — у мястэчку Жлуктаў, якое ўжо сваёй назвай блізкае сэрцу кожнага славака. Перш чым я падагульню факты каўзы “Праўда”, дазвольце мне асабіста прывітаць і прадставіць кожнага з вас паасобку, хоць я і разумею, што прадстаўленні тут лішнія, бо кожны з вас сам сабою даўно легенда.


— Правільна! — азваўся гэтым разам спадар у форме. (Таварыш, — паправіў сам сябе спадар Вінтэрмантэль). Гэты госць не быў з ліку геніяльных рашэнняў спадара Вінтэрмантэля; але што заставалася, калі з айчынных спецыялістаў нікога іншага пад рукой не знайшлося?! Вочы спадара Вінтэрмантэля ўперыліся ў наступную праблему, у Таго чалавека, што сядзеў у куце. Прынамсі, за яго ён не нёс адказнасці. Той чалавек бесперастанку ёрзаў і ўздыхаў.


Спадар Вінтэрмантэль пакланіўся і пачаў:


— Вітаю сярод нас першую даму дэтэктыву, міс Марпл з мястэчка Сэнт-Мэры-Мід у Англіі.


Далікатная дама паважных гадоў з парцалянава-блакітнымі вачыма пачырванела і сказала:


— Але ж я зусім не дэтэктыў, даражэнькі спадар Вінтэрмантэль, я проста штораз апынаюся там, дзе нешта адбываецца. Сама не ведаю чаму, — яна прыязна ўсміхнулася і вінавата паказала на вязальныя спіцы і ружовую воўну. — Спадзяюся, вам не будзе перашкаджаць, калі я давяжу гэтую шапачку. Бо чаго ж дарэмна сядзець, склаўшы рукі, праўда?


Яе сусед ўтаропіўся на незапаленую цыгарэту, якую трымаў у руках, потым паклаў яе перад сабой, а рукі вінавата засунуў у кішэні зношанага плашча. Спадар Вінтэрмантэль перайшоў да яго:


Лейтэнант Каломба, крымінальная паліцыя ЗША.


Немалады мужчына, з адным вокам, якое не міргаючы пазірала скрозь твары прысутных, у старым балоневым плашчы (тут нават бяздомныя так не апранаюцца! А яшчэ лейтэнант, — непрыкметна сам сабе пакруціў галавой спадар Вінтэрмантэль), трошкі прыўстаў з крэсла і сказаў:


— Лейтэнант... — ён нязграбна зачапіў цыгарэту, скінуўшы яе на падлогу, сагнуўся па яе і ў такім становішчы, з-пад стала, скончыў фразу: — ...Каломба. Прабачце, у мяне ўпала... — лейтэнант Каломба выпрастаўся. — Я ведаю, мне не варта курыць, місіс Каломба мне ўвесь час нагадвае, што гэта шкодна...


Спадар Вінтэрмантэль адважыўся кашлянуць. Лейтэнант перапрашальна падняў руку, змоўк і ўставіў незапаленую цыгарэту ў рот.


— Вітаю сярод нас, — паспешліва прамовіў геніяльны спецыяліст, — гера Штэфана Дэрыка з Германіі. — Высокі важны мужчына ўстаў.


— Я крымінальны камісар Штэфан Дэрык. Гэта мой асістэнт Гары Кляйн.


Асістэнт таксама падняўся і, усіх збянтэжыўшы, сказаў:


— Гэта крымінальны камісар Штэфан Дэрык, а я — яго асістэнт Гары Кляйн. (Дык вось што такое нямецкі перфекцыянізм, — усміхнуўся сам сабе спадар Вінтэрмантэль).


Мужчына сярэдніх гадоў з капелюшом на галаве выцягнуў з рота жуйку і без запрашэння прадставіўся сам:


Філ Марлоў, прыватны дэтэктыў, Каліфорнія, заходняе ўзбярэжжа, Злучаныя Штаты. Якая ў вас тут стаўка на дзень?


Апошняя фраза выклікала непадробную цікавасць усіх дэтэктываў, аднак спадар Вінтэрмантэль дазволіў сабе прапусціць яе міма вушэй, і містэр Марлоў з прыкрасцю сеў на месца. Ягоны твар не прамяніўся энтузіязмам. Уласна, энтузіязму не было заўважна ні ў кога.


Спадар Вінтэрмантэль працягваў як нічога ніякага:


— З 87-га пастарунку да нас прыехаў дэтэктыў першай катэгорыі містэр Стыў Карэла.


Саракагадовы мужчына атлетычнай паставы кіўнуў і выцягнуў нататнік і асадку. Ён не вымавіў ані слова. (Прафесіянал, сапраўдны прафесіянал! І пра ганарар нават не пытаецца, — з захапленнем падумаў спадар Вінтэрмантэль).


— Гэтая сімпатычная пара... — спадар Вінтэрмантэль галантна ўсміхнуўся, паказаўшы на жанчыну і мужчыну, што сядзелі побач з маўклівым прафесіяналам.


Маладая дама яго бескампрамісна перапыніла.


— Мы ніякая не пара! Мяне завуць Мэйкпіс, я сяржант лонданскай паліцыі. Гэта лейтэнант Дэмпсі, мой калега з нью-ёркскай паліцыі.


Малады мужчына нявінна паўтарыў:


— Лейтэнант Дэмпсі, калега. З нью-ёркскай паліцыі.


Спадар Вінтэрмантэль усміхнуўся з разуменнем і настальгіяй. Ён быў перакананы, што гэтыя двое разбяруцца і самі, а таму звярнуўся да наступнага госця. Ён загадзя падрыхтаваў некалькі палкіх фразаў пра Францыю, Парыж і кавярні на Сене, але, пабачыўшы насуплены твар сталага поўнага мужчыны, прамовіў толькі:


— Галоўны камісар Мегрэ, парыжская паліцыя.


Мсье Мегрэ паківаў галавой і нешта прамармытаў да люлькі, якая, незапаленая, ляжала перад ім. Ён толькі падняў і апусціў плечы. І таму як было відавочна, што з ягонага боку больш не выпадае чакаць аніякіх рухаў ці словаў, спадар Вінтэрмантэль звярнуўся да наступнага дэтэктыва.


— З Нью-Ёрка прыбылі містэр Нэра Вулф і ягоны прыяцель містэр Гудвін.


Містэр Нэра Вулф, які безмаль дзевяць пудоў сваёй вагі спрабаваў уладкаваць на нязручным крэсле, ледзь прыкметна схіліў галаву. Містэр Гудвін — малады чалавек у элегантным і дарагім гарнітуры, як адзначыў сабе спадар Вінтэрмантэль, — устаў і сказаў:


— Я толькі асістэнт містэра Вулфа. Сваіх прыяцеляў ён выбірае выключна з шэрагаў кухараў і гадоўцаў архідэяў. Таму, спадарства, калі нехта з вас раптам...


— Арчы! — перапыніў яго містэр Вулф. — Досыць.


Містэр Арчы Гудвін ухмыльнуўся і сеў. Свайму працадаўцу ён шапнуў:


— Я думаў, вы спіце, і хацеў, калі прачняцеся, пацешыць вас некалькімі новымі сябрамі...


— Арчы!


Асістэнт містэра Вулфа змоўк, але ўхмыляцца не перастаў.


Маладыя жанчына і мужчына, якія былі на чарзе, усталі адначасова.


Агент Скалі, ФБР.


Агент Малдэр, ФБР.


Яны адначасова выцягнулі пасведчанні і паказалі іх усім вакол. Адначасова селі і выцягнулі лэптопы. Ані слова больш.


Спадар Вінтэрмантэль прымаў такую сухую дакладнасць, але ў прысутнасці гэтых агентаў пачуваўся неяк скавана. Ён уздыхнуў, а калі зразумеў, што чакае яго цяпер, уздыхнуў яшчэ раз, значна цяжэй. А чакала яго самая нежаданая задача. Спадар (таварыш, — ажно завыў сам сабе спецыяліст) у зялёнай форме з маёрскімі пагонамі і чырвоным тварам устаў, грэбліва адсунуўся ад агентаў ФБР і камандным голасам выгукнуў:


Маёр Зэман, Дзяржбяспека. Служу сацыялістычнай айчыне!


Усе здранцвелі. Малы мужычок з вялікімі вусамі знерухомеў. Містэр Нэра Вулф расплюшчыў вочы. У містэра Каломба зноў з рота выпала цыгарэта. Міс Марпл перастала вязаць. Містэр Марлоў свіснуў і насунуў капялюш на лоб. Міс Мэйкпіс нахмурылася, глянула на містэра Дэмпсі, а той толькі здзіўлена пахітаў галавой. Адзіны, каго гэта не здзівіла, быў Той чалавек у куце пакоя. Ён нават сказаў нешта, што прагучала накшталт “Здраўжлаютварышмаёр”.


Вочы ўсіх уперыліся ў спадара Вінтэрмантэля.


— Гэта, — сказаў спадар Вінтэрмантэль, намагаючыся надаць свайму тону цвёрдасці, — гэта наш нацыянальны звычай: пакідаць на сваіх пасадах былых высокіх функцыянераў. Такія ў нас традыцыі.


Дэтэктыў першай катэгорыі Стыў Карэла запісаў у сваім нататніку адзінае слова і паставіў пасля яго некалькі клічнікаў. Містэр Нэра Вулф адзначыў:


— Звычаі ў вашай краіне напраўду містэрыёзныя.


Калі ўсе змоўклі, спадар Вінтэрмантэль з палёгкай перайшоў да перадапошняга дэтэктыва.


— Спадарства, Эркюль Пуаро!


Малы мужычок з вялікімі вусамі ўскочыў. Ён пачаў кланяцца на розныя бакі.


— Так, гэта я ўласнай персонай, — мсье Эркюль Пуаро зрабіў рэверанс. — Мэдам і мсье! Я, Эркюль Пуаро, прыехаў! Я, Эркюль Пуаро, тут!


Спадар Вінтэрмантэль заўважыў, што містэр Марлоў збіраецца сказаць нешта мала падобнае да камплімента. Таму ён тут жа ўмяшаўся:


— А цяпер... мне выпаў гонар прывітаць джэнтльменаў, без якіх дэтэктыў ніколі не быў бы тым, чым ёсць. Містэр Шэрлак Холмс і ягоны кампаньён доктар Ўотсан!


Містэр Холмс сказаў:


— Няма такіх словаў, якія б выказалі тое, што я адчуваю. Магчыма, гэта здолее зрабіць музыка.


З футляра, які ляжаў у яго пад крэслам, ён дастаў скрыпку, прыклаў яе да пляча і зайграў некалькі чыстых чароўных тонаў. Доктар Ўотсан адвярнуўся ўбок, каб выцерці слязу расчуленасці.


— А цяпер... — прамовіў таксама расчулены спадар Вінтэрмантэль. З кута пакоя азвалася пакашліванне, пачуўшы якое, спадар Вінтэрмантэль нахмурыўся і паказаў на Таго чалавека.


— Гэта... эгм... спадар... стараста Жлуктава.


— Я б гэта... у сэнсе... калі б... тут такая штука... — мармытаў Той чалавек, што сядзеў у куце канферэнц-залы.


Спадар Вінтэрмантэль пагрозліва набраў паветра. Той чалавек тут жа змоўк і апусціў вочы на свае чорныя тэсілавыя штаны, пасля чаго спадар Вінтэрмантэль быццам перастаў яго заўважаць.


— Шаноўныя дамы, шаноўныя джэнтльмены, а цяпер дазвольце мне перайсці да самога злачынства, дзеля якога я наважыўся запрасіць вас ажно сюды, у Жлуктаў. Напачатку...


© Daniela Kapitanova, 2012

Пераклад са славацкай – Сяргей Сматрычэнка © 2012

Чытайце таксама

Уладзімеж Вольскі

Уладзімеж Вольскі

Польскі паэт, празаік, перакладчык, аўтар лібрэта да операў Манюшкі

Густаў Майрынк

Густаў Майрынк

Аўстрыйскі празаік, драматург перакладчык, прадстаўнік “Пражскай школы”

Яўген Ліпковіч

Яўген Ліпковіч

Ар'ен Дэйнкер

Ар'ен Дэйнкер

Нідэрландскі паэт і празаік, аўтар раману "Багна" і трынаццаці кніг паэзіі

1041