І
У перспектыве – дарога.
Праваруч, леваруч – акварэлі. Далёка – лес. Дарога да лесу, а можа, убок.
Дарога спакойна адыходзіць, і на ёй пуста.
Мабыць, хутка зажаўцее лісце, і ў неба засумуе стары дуб. Стары дуб быў калісьці ля нашае хаты, у дзяцінстве.
Я гляджу на дарогу, і яна вядзе мяне за далёкія гоні.
Пакорліва іду за ёю.
...Некалі была бяроза, сарваў лісток і паклаў у кнігу, кнізе, здаецца, больш за сто гадоў, пажоўклі нават радкі. А ў гэтай кнізе ліст з бярозы, пажоўклы. (Можа, бярозы ўжо й няма... А дзе згадка пра аўтара стогадовае кнігі з пажоўклымі радкамі?)
...Гляджу на дарогу. На дарозе пуста, і я думаю пра нябыт: калі дарога адыходзіць, тады нешта адыходзіць, некуды адыходзіць.
...Потым успамінаю слівы.
Акурат па гэтай дарозе везлі некалі слівы. Я быў маленькі і прасіў у цёткі сліваў.
Тады яна дала мне жменю.
Ды не былі гэта слівы. Было дзяцінства.
...На даляглядзе збіраюцца хмары, збіраюцца пад вечар.
Але гэта будзе не патоп, а спадзе звычайная раса. Тады забуяе расліна.
А ў час патопу (памятаеце?) былі галубы.
. . . . . . . . . . . . .
Каля акна праляцелі галубы, пырхнулі і зніклі за вялізным будынкам.
І кажа галубка: – Дарога? – Кажа голуб: – Дарога!
Потым паляцелі на плошчу Валадарскага і там селі каля ратушы.
...Гляджу зноў на дарогу.
За ёю, куды яна ідзе, ідзе суворасць, можа, жорсткасць, можа, сама смерць.
Ну, і што з таго? Няхай ідуць: так трэба.
Але ўсё-ткі што з дарогаю?
І сказаў голуб: – Дарога? – Сказала галубка: – Дарога!
. . . . . . . . . . . . .
Па далёкай дарозе пайшоў шырокі цень. Праходзілі кашлатыя хмары і патушылі сонца.
Калі прайшоў цень і схаваў дарогу – дарогі не было.
Я дайшоў да мяжы сваёй мудрасці і падумаў маркотна:
– Дарога?
Але галубы не адгукаліся.
. . . . . . . . . . . . .
Горад шумеў, крычалі маторы, ляцелі будынкі.
Мой далёкі сон (лебядзінае крыло) растаў над местам.
...Я надзеў кепку і выйшаў на вуліцу.
ІІ
Было ціха і цёмна. Раптам падзьмуў вецер.
І закруціла,
зашумела
ў дрэвах.
Быў гром – гэта прыйшла летняя духмяная навальніца.
Сарвала яе, і памчалася яна ў цёмную прастору.
...А потым зашумеў дождж.
Яна шукала святло –
– шукала,
знайшла,
паляцела.
Уляцела.
Было дзівоснае бліскучае святло і ціха, без дажджу.
Гэта быў пакой.
Села на шафе – спакойна, суха, цёпла.
Але хвалявалася.
Яе хвалявала звычайнае святло – электрычнасць.
Тады яна сарвалася і зноўку паляцела.
І вось – чатыры аксамітныя сцяны.
Ясна: ударылася ў аксамітную сцяну і ўпала ў парцалянавы келіх.
Назад!
Назад!
І – у клавішы!
Пранёсся мілагучны зык.
А што яна?
...Яшчэ раз у столь размаляваную, а тады
ў знямозе
ўпала.
Сядзела. Цяжка дыхала.
А ейныя ножкі атуляў дыван – гэта ўсходні аксамітны дыван з Турцыі.
Пэўна, пакой быў незвычайны – гэта быў пакой у маім уяўленні.
...А за акном насіўся вецер, скавыталі дрэвы, трывожна крычалі гудкі.
Толькі ноч смяялася ціха, цёмна і падступна.
...Так! Яна шукала акно – вылецець у акно, у дождж, у ноч.
Але акна не было.
. . . . . . . . . . . . .
А потым яшчэ доўга насілася па пакоі. Ізноў падала ў парцалянавы келіх і білася ў размаляваную столь.
Была ў роспачы – яе надта трывожыла звычайнае святло – электрычнасць.
...Тады ў дождж заскавыталі дрэвы, потым у дождж засмяяліся дрэвы.
Ці чула яна, як смяяліся дрэвы?
Нічога не чула яна.
Нічога!
Нарэшце –
– ударылася яна ў срэбную жырандолю і ўпала на аксамітны турэцкі дыван.
уздыхаючы апошні раз (яна разбілася на смерць), хіліла галоўку ад святла і шукала вачыма –
– акно.
Акна не было. І яна памерла.
...А за акном была ноч і ціха, цёмна і падступна ўсміхалася.
. . . . . . . . . . . . .
Праз дзесяць хвілін світала.
Праз гадзіну я ўвайшоў у пакой.
Ужо ночы не было.
Прайшла навальніца, прайшоў дождж.
Узыходзіла сонца.
Пахла сонцам, пахла жыццём.
Я ўздыхнуў глыбока і высока падняў голаў.
...Потым узяў яе за крылцы, пагардліва паглядзеў на крылцы і кінуў яе ў памыйную яміну, дзе капаліся валацужныя гарадскія сабакі.
Гэта была ластаўка.
© Уладзімір Лянкевіч, пераклад
