Галавою на карабіне
(Z głową na karabinie)
Я ў начной адчуваю стыні,
як мацней сціскаецца кола...
А мяне ж разьбавалі плыні,
зыбка хмар люляла над долам.
Гэта мне нястрымныя воды
на сваіх ланжэронах неслі
бузіну; навальнічны подых
быў усмешкай мне з паднябесся.
Страшны свіст чую вечна побач —
кола востра пад горла коле...
Як і ўсім, зямля не пустэльняй
мне была, а ўрадлівым полем.
Пакідаючы дымны водар,
маладосць раставала шлейфам —
лютым сынам свайго народа
я на краі смерці сталею.
Як нажом, яшчэ да змяркання
мне святло перарэжа колам —
і разьбу я прасплю сляпую,
карабін падклаўшы пад голаў.
Папалам вастрыём расцяты,
у крыклівым падзеяў гудзе
кіну я галаву — гранатай,
час расцісне мне лапай грудзі,
бо жыццё напаўняла страхам,
а адвагаю — блізкасць згубы;
лёс твой — смерць, калі веліч справаў
неразумнай любоўю любіш.
4 снежня 1943
пераклад з польскай — Кацярына Маціеўская
Дождж
(Deszcze)
Дождж — сівыя сцябліны, шэры шум,
а ля вокнаў — смутак і кананне.
Ты любіш дождж такі і шоргат струн,
дождж — літасць і маўчанне.
А там цягнікі ізноў імкнуцца ў далеч —
ды без цябе. Чаму ж? Чаму ж? —
садамі вод у рэкі жалю,
ў алеі крышталёвых руж.
Чакаеш ты? Яшчэ чакаеш?
Дождж — літасць: змые ўсё бясследна —
і бітваў кроў, і нас, і ў камень
сцвярдзелае ад мук паветра.
А ты яшчэ ля вокнаў марыш,
ты — камень надмагільны ўласны.
Сціраецца, сплывае з твару —
дажджом? слязьмі? — пячатка часу.
Па тым, што ўдар замала болю
нясе ў глухой птушынай ноце,
што не такой хацеў любові,
што гэты плач — нібыта з плоці.
Што грэх сляпы і незваротны —
віна віну збірае ў кола, —
і што нібыта ля касцёла
здань прамільгнула сном самотным.
Я ў шолаху шкляным адчую:
з-пад ног зямля сплывае ў пошум.
Сябры збяруцца ў даль нямую
з крыжамі — іх адзінай ношай.
Ля іншых дождж сцяною стане,
астатніх прорва цемры прыме —
плывуць за шклом, што як са сталі,
чужыя твары міма, міма...
І прыйдзе дождж сцінаць і раніць —
як косы, струмяні сляпыя;
і змрок накрые, змрок абмые...
Я, што любіў, змагаўся, плакаў,
стаў ля вытоку-студні ўранні,
пад пугай слоў пустых — сабакам;
ва ўладзе грознага маўчання.
Не пакаханы, не забіты,
недасканалы, недарэчны,
я чую дождж — ці плач сардэчны —
аб тым, што свет — для Бога марнасць.
Адзін, стаю да цемры тварам,
а кроплі падаюць бязгучна —
усё лягчэй, не так балюча.
скончана 21 лютага 1943
пераклад з польскай — Кацярына Маціеўская
Самотная смерць
(Śmierć samotna)
Гэта горад падзей васковых, дзе мёртвых ластавак здані
прачарцілі ў паветры крывыя палётаў.
Чорнай далоні ўдарам па ночы — полі змагання
я іду праз абозы смяротных намётаў.
Дзе ластавак сон загінуў, прылеплены да хмараў?
Дзе скінуў я трывогу — у вулках апраметных?
Вось дзень арэхам цвёрдым схапілі ў пашчы львы,
каменныя львы на пастаментах.
Цябе не знаў я. Ў неба плывеш ты арыёнам.
У трупным бляску зораў з прадметаў вее жах.
Задушлівую рэчку скрадаюць зоры громам,
і я зблякаю газам з пакутай у вачах.
Іду ў завулак — да ног ён хінецца з пакорай,
там на скразную рану вее з вачніцаў вецер.
Далей не вядзі мяне, божа — там абрываецца морак
і ад брудных каналаў дзьме самотнаю смерцю.
снежань 1940
пераклад з польскай — Ганна Янкута
У лясах
(Lasem)
Я лясамі хаджу, не нагой ступаю, а лапай,
і ў цеснай нары я сапу і мару аб леце.
Гэта праўда, што да патопу рыбай я плаваў,
а цяпер зрабіўся ваўком, што любіць квецень?
Водар у поўсці востры. Сосны плывуць бязмоўна.
Вам у вочы гляджу, і мой крок становіцца векам.
Там, дзе раптам выходзіць лес у ліловы дзядоўнік, —
паляўнічы з сабакам, што таксама быў чалавекам.
лістапад 1940
пераклад з польскай — Ганна Янкута
Балада шыбенікаў
(Ballada o wisielcach)
І
Калыхае нас, калыхае,
ў шыбеніц пейзаж умураваных.
Смерць стамлёна дыхае. Ўгары
неба, як крумкач, лунае ціха,
ў шпоры нашых ног звіняць вятры.
Толькі гэтай ноччу можна дыхаць —
ля глухой світальнае сцяны
тут зямлю дратуюць прагна крокі...
стогн вяроўкі слізкай ледзяны
і тужлівы лямант ля дарогі.
Мы пажыву знаходзім у снах,
бы вампіры, высмоктваем жыцці.
Ноччу месяц быў побач, як знак, —
з хмар, як вока нябожчыка, выцек.
Калыхае нас, калыхае,
ў шыбеніц пейзаж умураваных,
між часоў і зораў, напаказ.
Пальцы петлямі на места ў ранах —
гэта цені сцелюцца ад нас,
ў шыбеніц пейзаж умураваных.
ІІ
Штовечар
нас, тых жа самых, вядзе дысанансамі сходаў
у тыя ж кватэры, дзе лямпачак мёртвы бляск.
Будзіць нас восень, заўсёды восень,
вочы глядзяць у вырак чорных дзвярэй штораз.
Потым нас выштурхвае туман,
у рэальнасць нашую не верыць.
Падае імкліва на галовы
сонца вечаровае сякерай.
І далей, далей, да далягляду,
ў ноч сляпую, дыхаць прагна, плыць у морак,
павуціннем сцежак у прысадах
да халодных, як нябёсы, зораў.
І далей, далей, да далягляду,
каб, ад путаў прывідных у ранах,
абудзіла нас гайданне, калыханне —
ў шыбеніц пейзаж умураваных.
1940
пераклад з польскай — Кацярына Маціеўская
Каментары:
Верш “Самотная смерць”, як зазначае К. К. Бачыньскі ў “Бібліяграфічных прыпісках”, “напісаны ў гарачцы, падчас хваробы” (Krzysztof Kamil Baczyński. Utwory zebrane. — Kraków, 1961. — S. 313).
