Гімн Афрадыце
(Ύμνος προς την Αφροδίτη)
Прад табой чало хілю, Афрадыта,
Зеўсава дачка – што ў цянёты вабіш;
Неўміручая, я малю: ты смуткам
Сэрца не рві мне,
А сыдзі з вышыняў зноў, як калісьці:
Голас мой тады з далячынь ты чула
І бацькоўскае пакідала неба,
Як я прасіла.
Птушкі хіжыя калясніцу неслі
Залатую па-над зямлёю чорнай,
І раз-пораз лопат магутных крылаў
Чуўся ў паветры.
Прамяністую, я цябе пазнала –
Наўміруча-ўсмешліва і лагодна
Ты спытала, што ад цябе хачу я,
Што мяне цвеліць,
Хто агонь журботы ўва мне раздзьмухаў,
І каго багіня замоў любоўных
Мне прывесці мае, і хто зрабіў мне
Гэтак балюча?..
Ты казала: не заўважае?.. – Ўбачыць!
Не бярэ дароў?.. – Сам з дарамі прыйдзе!
Не кахае?.. – Дык закахаецца моцна,
Хоць і міжволі...
Дык сыдзі ж і сёння з прыступак трона:
Не дазволь змарнець мне ў журбоце дзікай –
У нялёгкай гэтай страшэнна хвілі
Дапамажы мне!
Роўным богу мне падаецца ў шчасці...
(Φάινεταί μοι κῆνος ἴσος θέοισιν)
Роўным богу мне падаецца ў шчасці
Чалавек, які, гэтак блізка-блізка
Седзячы з табой, твой пяшчотны голас
Слухае ўважна.
І цудоўны смех. У мяне пры гэтым
Перастала сэрца б адразу біцца.
Як цябе я ўбачу – больш не магу ўжо
Вымавіць слова.
Мой язык імгненна дранцвее, хваляй
Лёгкі жар пад скураю прабягае;
Вочы ўжо не бачаць. А вушы чуюць
Звон несціханы.
Пот з мяне гарачы цячэ, дрыжу я,
Ззелянела ўся – ужо нават болей
За траву. І маё жыццё нібыта
Скончыцца мусіць.
Ды цярпі, цярпі: ўжо далёка надта
Ўсё зайшло...
Поўню пекную атачаюць зоркі...
(Ἄστερες μὲν ἀμφὶ κάλαν σελάνναν)
Поўню пекную атачаюць зоркі –
Твар, што ззяе, бы ў покрыва ўкруцілі,
Каб яна адна ўсяму свету поўнай
Славай свяціла.
Як цячэ з гары ўніз ручай халодны...
(αμφὶ δ᾽ ὔδωρ)
Як цячэ з гары ўніз ручай халодны,
Дык яго чуваць праз галінкі яблынь.
І з лісткоў дрыготкіх там сон глыбокі
Ціха сыходзіць.
Пячора німфаў
Да пячоры гэтай хутчэй, крыцяне!
І да яблынь, і да свяшчэнных німфаў,
Дзе над алтарамі надзвычай слаўна
Смоламі пахне.
Дзе цурчыць між срэбных галін крыніца
Ў халадку, дзе ружаў шацёр цяністы,
І дрымота мляўка з лісткоў дрыготкіх
Льецца-струменіць.
Там на поўным красак поплаве – статак.
Павявае водарам траваў вясновых,
Слодыч ад анісу йдзе; шчамяліца
Ціха ўздыхае.
Там Кіпрыда ладзіла ўсё бяседы:
Напаўняла зграбнай рукой залатыя
Кубкі боскім трункам сваім – нектарам
Водарным, пахкім.
Да Анактарыі
(Οἰ μὲν ἰππήων στρότον οἰ δὲ πέσδων)
Конніца – камусьці, камусьці – пяхота,
Трэцім – зграбныя караваны суднаў...
А як мне, дык на зямлі наймілейшы –
Толькі каханы.
Згодзіцца са мной той, хто вочы мае.
Колькі ўжо Алена мужчын прыгожых
Некалі пабачыла – хто ж ёй сэрца
Зачараваў так?
Жорсткі згубца колісь магутнай Троі...
І на ўсё яна забылася ў свеце:
Паланіла страсць і дзіця, і маці –
Ў вір зацягнула...
Розум хісткі мае жанчына – лёгка
Нешта можа змусіць яе паддацца,
А далёкім ёй стане нават блізкі,
Анактарыя.
Пра цябе, далёкую, я ўсё ж помню –
Пра хаду прыгожую і аблічча,
Што мілей мне ад калясніц лідыйскіх
З тым іхнім бляскам.
Ведаю, што здзейсніцца ўсё не можа
На зямлі, як хочаш. Дый доля дружбы
Ад мінулай любові – не дасць забыцца,
Сэрца натоліць.
Люблю – і быццам не люблю...
Люблю – і быццам не люблю –
І розум страчваю, і не.
Раскошу люблю я: прыгажосць...
Раскошу люблю я: прыгажосць,
Бляск – нібы сонца зіхценне –
Чаруюць мяне.
Яблык спелы высока чырванее...
Яблык спелы высока чырванее –
Так высока, за ўсё вышэй; ці ўверсе
Вы яго там не ўбачылі? А, можа,
Ўсё ж убачылі, ды не дасталі!
Пахкі, свежы кроп, о Дыке, пяшчотна спляці ў вяночак...
(σὺ δὲ στεφάνοις, ὦ Δίκα, πέρθεσθ᾿ ἐράτοις φόβαισιν)
Пахкі, свежы кроп, о Дыке*, пяшчотна спляці ў вяночак
І надзень яго – хай кудзер тваіх ён аздобай стане.
Бо цябе ва ўборы з кветак убачыць міла Харытам* –
Абміне іх позірк тую, што без вяночка ходзіць.
Лепш было б, каб памерла я...
(τεθνάκην δ᾽ ἀδόλως θέλω)
.....................................................
“Лепш было б, каб памерла я...” –
Плакала на развітанне яна.
Шмат казала, і вось яшчэ:
“Лёс, Сапфо, выпаў нам цяжкі,
Вось жа, змушана я пакінуць цябе”.
Я на гэта ёй у адказ:
Што ж, бывай – згадвай пра мяне:
Ведаеш, як цябе ўсе любілі мы...
Ці забыла? Пойдзеш – згадай!
... Можа, пекнае з памяці
Выпала – усё тое, што ў нас было?..
Як з фіялак ды з руж вянком
Аздабляла сабе чало,
Побач будучы тут вось, каля мяне?..
Як сплятала кветкі, і тым
Сплётам шыю дзявочую
Абвівала сваю – як найпрыгажэй –
І намашчвала водарным
Мiравым алеем ды
Царскім пахкім бальсанам цела сваё.
І на мяккім пухавіку
Лежачы, ты сваю тугу
Разганяла пяшчотна, прыгожа так...
Карагод ці з ахвярай фэст –
Анічога быць не магло,
Каб не бачылі разам там нас з табой.
Не было гаёчку вясной,
Дзе б не чуўся пад флейты гук
Гоман пекнай бяседы й дзявочы спеў...
З вышыняў Сарда...
.....................................з вышыняў Сарда*
..............няспынна думкі свае нам шле.
І жывучы між нас, быццам багіню, цябе
Славіла Арыгнота* –
Надта цешыў яе твой цудоўны спеў.
Ззяе яна цяпер і між лідыйскіх жанчын:
Нібы на познім сонцы
Бачны пальцаў ружовых поўні ды зор
Водбліск; і поўня лье ў бездань салёных хваль
Промні святла й на поплаў,
На якім красак шмат – не відаць канца.
Росы ляжаць наўкол, ружы чароўна цвітуць,
Водар мядова-духмяны
Ад канюшыны йдзе; свежы пах травы.
З думкаю пра цябе тут вось Атыда* ўсю ноч
Поўная смутку, блукае.
Сэрца рвецца ў яе ад тугі такой.
Кліча яна: “Да мяне! Дзе вы? Хадзіце сюды!” –
Толькі той покліч не чутны:
Голас глухне ўначы ў шуме хваль марскіх.
Вас малю, Кіпрыда і Нерэіды...
(Κύπρι καὶ Νηρήιδες, ἀβλάβην μοι)
Вас малю, Кіпрыда* і Нерэіды*,
Хай вярнуўся б мой брат дадому
І жывы і здаровы. І хай яго мары
Сталіся б явай.
Хай пакаецца за свае правіны –
Ворагам на злосць, а сябрам на радасць,
Каб ніколі ўжо болей сваю радзіну
Не засмучаў ён.
Хай павініцца прад сваёй сястрыцай
І загладзіць былыя ўсе тыя крыўды,
Што неабдумана і беспадстаўна
Ён прычыніў ёй...
Хай, Кіпрыда, ён стане табе гарчэйшы...
Хай, Кіпрыда, ён стане табе гарчэйшы,
Хай не будзе больш хваліцца Дарыха*,
Што спазнаць зноў любошчы каханка
Ёй удалося.
пераклад з старагрэцкай – Лявон Баршчэўскі
Каментар:
Дыке – дачка Зеўса і Феміды, якая ўвасабляла справядлівасць.
Харыты – Зеўсавы дочкі, багіні прыгажосці, радасці і жаночай прывабнасці.
Сард – горад, сталіца Лідыі.
Арыгнота – імя дзяўчыны, якая належала да кола Сапфо.
Атыда – маецца на ўвазе Андрамеда, якую Сапфо, відавочна, успрымала як сваю суперніцу, бо тая мела сваё кола дзяўчат.
Кіпрыда – адно з імён-эпітэтаў Афрадыты.
Нерэіды – марскія німфы, дочкі Нерэя і Дарыды; іх звычайна паказвалі як дзяўчат, што забаўляюцца ў марскіх хвалях з дэльфінамі і трытонамі.
Дарыха – імя гетэры, звязанай з Хараксам, братам Сапфо.
Пераклады вершаў і фрагментаў “Гімн Афрадыце”, “Роўным богу мне падаецца ў шчасці...”, “Поўню пекную атачаюць зоркі...”, “Як цячэ з гары ўніз ручай халодны...”, “Пячора німфаў”, “Да Анактарыі”, “Люблю – і быццам не люблю...”, “Раскошу люблю я: прыгажосць...”, “Яблык спелы высока чырванее...” упершыню – у “Хрэстаматыі па літаратуры народаў свету ў 2-х частках. Ч. 1. Укл. Л. Баршчэўскага”. – 1995.
Перакладзена паводле: Poetae melici Graeci. Edited by D.L.Page. Oxford University Press, 1962; Lyrica Graeca selecta. Edited by D.L.Page. Oxford University Press, 1968).
