Балада пра цягнік
(Ballada o pociągu)
І
На малых невядомых станцыях
цягнікі паміраюць штодзень.
Выпаў з часу абходчыка цень
і заснуў у вакзальнай акацыі.
Час затрыманы дыхае мерна.
Шмат такіх цягнікоў пад Варшавай, шмат у Парыжы,
і кіруюць імі адны і тыя ж, адны і тыя ж
машыністы, ад цішы памерлыя.
ІІ
На пустых самотных вакзалах
пералічваю лямпачкі зор.
Люстра чорнае мне паказвае
гарадоў незнаёмых прастор.
Заімжэла скляпенне рэха,
знік даўно ў перастуку бор.
Смутак мой незваротна з'ехаў
ноччу зорнаю ў ночы без зор.
Краявід да паштоўкі падобны,
шчэрыць зубы наклеены звер,
я мінаю светлыя, цёмныя
панарамы стагоддзяў і эр.
ІІІ
Ехаў я праз вякі і памёр, і з вагона не выйшаў,
і да шыбы прыклеіў твар свой фантомны,
а цяпер абходчыкаў бачу кардонных
і вакзалы ў пастцы ўсеўладнай цішы.
Ты чакаеш, плачаш, глядзіш у ноч,
бо страшышся апошняй станцыі явы.
Мой цягнік прыбудзе адразу з усіх бакоў,
і замест дыму труба
выбухне лісцем крывавым.
Цягнік мой вязе ўсіх пейзажаў цяжар,
цягнік мой, як цмок, ноч чапляе прабітым брухам,
і з тысячы вокнаў глядзіць на цябе мой твар,
змучаны смерцю без руху.
Я выдумаў самую страшную яву табе і знік.
Ты станеш сэрцам болю майго, самотнай і босай.
І скончацца рэйкі, і ўрэжацца ў пустку цягнік
і з грукатам узнясецца проста ў разлом нябёсаў.
6 кастрычніка 1940
***
(Moja ty ciemna...)
Мая маркотная,
цемрай каваная,
страшнаю хмарай…
Словы – як крылы:
без іх памерлі
альдэбараны.
І разумееш:
у клетцы страху
чужыя твары –
нібы малюнкі
на старадаўніх
даўгіх дракарах.
На тонкай нітцы
счарнелых нашых
пустых паглядаў
цяжэе прышласць,
нібы даспелы
плод вінаграду.
Колькі ж нам падаць
на дно, якое
дрыжыць пад намі,
як дзвюм слязінкам,
урослым побач
у мёртвы камень?
Гудзе прароча
цяжкога смутку
вялізны шэршань
табе, маркотнай,
каванай цемрай,
каванай смерцю.
красавік 1941
Гратэск
(Groteska)
Гром грымнуў раптоўна.
Задрыжала паветра, як ад страху – павекі.
Слуп дыму трашчаў і ламаўся няроўна,
а потым неба распалася на шкляныя сінія кветкі.
Ён быў ужо мёртвы – нямы, абыякавы,
вырваны сілай з жыццёвай задухі.
У глыбіні нерухомых зрэнак
пашыхтаваліся шахматы.
Іх збянтэжана мацалі лапкамі мухі.
9 жніўня 1941
Пакаленне
(Pokolenie)
Да пальцаў прымерзлі струны
з тонкага крыку раслін.
Так раскрываюцца труны.
Да трунаў мы ўжо дараслі.
Рэкі агню пасекла
сякера крыг пурпуровых;
сны – як карціны пекла
з мноствам адцятых галоваў.
Чаго ты чакаеш? Свет
па стыні ідзе да смерці.
Прыслухайся. Гэта снег
так страшна скрыпіць – не сэрца.
Калонаю ты вянчаеш
магілу песняў уласных.
Чаго ты яшчэ чакаеш?
Там смерць, а не пасмы бляску.
Падаюць градзіны солі
ці слёзы ў твар ураслі?
А можа, зямля спее болем?
Да болю мы ўжо дараслі.
лістапад 1941
Варшава
(Warszawa)
Глыба шэрая ў дыме бурым,
дзе любоўю змрок не крануты,
дзе вякі абпальваюць скуру,
дзе ўзаралі пашы пакуты,
горад, грозны, як трунаў прорвы,
час у бездань цябе загоніць
булавою бураў, о горды
чорны леў у доўгай агоніі.
Растаптаў ты лапамі тлумаў
кожнай вуліцы роў знямелы
і вынюхваеш прагна труны
ў чорнай ночы і громе белым.
З громам тым захопнікаў лава
душным дымам у горад прыйдзе,
і ўзрастуць крывавыя травы
на людской любові і крыўдзе,
і адным знявечаным ранкам
кроў і цемра сальюцца з брукам,
і ўзрасце над зямлёй маланка,
і разломіць нябёсы грукат.
Глыба цёмная, ўся ў пажарах,
леў стары ў бясконцай агоніі,
булавою бураў з-пад хмараў
зрыне час цябе, час дагоніць.
Трэба кіркамі біць у згодзе,
друзу форму вяртаць упарта,
аплятаць плюшчамі стагоддзяў
капітэлі, калоны, аркі.
І штандары ўздымаць у высі,
высякаючы льву бяссмерце,
каб з-пад стомленых рук з’явіўся
новы камень – чулы, як сэрца.
10 лютага 1943
***
(Niebo złote ci otworzę…)
Я табе адкрыю неба –
беллю вышытую ціш,
разарвецца неба, нібы
поўны гукамі спарыш,
каб зажыць ізноў лісткамі,
песняй водаў на змярканні…
ты ў птушынае світанне
паглядзіш.
Горы цвёрдыя зыначу
ў мяккіх дзьмухаўцоў палёт,
цені рэчаў ты пабачыш,
цені выгнуцца, як кот,
заіскрацца чорным футрам,
расцякуцца ў барвы бураў,
шэры дажджавы суплёт.
Дым паветраных струменяў,
што са стрэх анёльскіх рос,
рассцялю табе алеяй,
спеўнай сцежкаю бяроз,
загучыць віяланчэллю
жаль – пчаліных крылаў трэлі,
пошугі агністых лоз.
Ты з вачэй маіх за гэта
шкло дастань, бо у вачах –
толькі белыя шкілеты
на крывавых паплавах.
Выпраў час пераламаны,
труны ахіні туманам,
з валасоў страсі агідны
гнеўных бітваў
чорны прах.
15 чэрвеня 1943
Элегія пра… [польскага хлопца]
(Elegia o… [chłopcu polskim])
Вырвалі цябе, сыночак, з дрогкіх матыльковых сноў,
аздаблялі табе вочы, на аздобу бралі кроў,
краявіды малявалі чорнай крэйдай стрэлаў,
шыбенікаў вышывалі на галінах дрэваў.
І казалі, каб зямлю ты вывучыў на памяць,
каб жалезам слёз дарогу па зямлі напраміць.
Цябе ў цемры ўзгадавалі, еў ты, сынку, гора хлеб,
шляхам найвялікшай ганьбы, сынку, ты прайшоў наўслеп.
Хлопчык светлы, з чорнай зброяй ты ступіў у змрок
і адчуў, як шчэрыць зубы ў звоне часу зло.
Калі ўпаў ты, знакам крыжа блаславіўшы травы,
гэта куля ці маркота сэрца разарвала?
20 сакавіка 1944
Уздых
(Westchnienie)
Як пялёсткі гатычнай ружы,
срэбны дождж урастае ў просінь,
а на стужках палёту птушкі
звон зялёных званочкаў носяць.
Смех дзіцячай краіны – сіні,
як усе на свеце азёры.
Я старэю з апошніх сілаў,
на нядобрую мудрасць хворы.
Перазвоны з вежы высокай,
хвалі ўзгоркаў ля небакраю –
горад я пазнаю ў аблоках,
толькі назвы яго не знаю.
Я з вышыняў у гэтым свеце
чалавека з кветкаю блытаў.
Ты раней на некалькі смерцяў
абудзіўся, свет мой нязбыты.
Мае Нюрнбергі, Авіньёны,
што ўзраслі пад рукой дзіцячай,
я вас мушу запомніць сёння,
бо праз год ужо не пабачу.
23 красавіка 1944
