№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Ілля Камінскі

З кнігі "Рэспубліка глухіх"

Вершы

Пераклад з ангельскай Вальжына Морт
Мы жылі шчасліва падчас вайны
(We Lived Happily During the War)
 
І калі яны бамбілі чужыя дамы, мы
 
абураліся,
але недастаткова, мы пратэставалі, але
 
недастаткова. Я сядзеў
у ложку, вакол майго ложка Амерыка
 
развальвалася: нябачны дом за нябачным домам за нябачным домам.
 
Я вынес зэдлік на двор і сузіраў сонца.
 
У шосты месяц
фатальнага панавання ў доме грошай
 
на вуліцы грошай у горадзе грошай у краіне грошай,
у нашай прыўкраснай краіне грошай мы (злітуйся над намі)
                       
жылі шчасліва падчас вайны.
 
 
Альфонс накрывае твар хлопчыка газетай
(As Alfonso Covers the Boy's Face with a Newspaper)
 
14 амаль незнаёмых людзей
глядзяць, як Соня бярэ, нібы дзве шкляныя манеткі, твае акуляры і ўзбівае іх на твой нос.
 
Сузірай гэты момант
— момант у сутаргах —
 
Снег падае, і сабакі бягуць уздоўж вуліц, як санітары.
 
14 чалавек глядзяць:
Соня цалуе цябе ў лоб, яе крык прадзірае
 
дзірку ў небе — як пасвятлела на паркавых лаўках, ля пад’ездаў, на дахах. 
Мы глядзім ў Сонін адкрыты рот і бачым там
 
галізну
нашага народа.
 
А наша краіна бяжыць, падабраўшы жывот.
 
 
Глухата – наша паўстанне – пачынаецца
(Deafness, an Insurgency, Begins)
 
Наступным ранкам краіна прачынаецца і адмаўляецца чуць салдатаў. 
Імем хлопчыка Пеці мы адмаўляемся. 
А шостай ранку, калі салдаты адвешваюць кампліменты дзяўчатам, дзяўчаты паказваюць на свае вушы і праходзяць міма. А восьмай дзверы пякарні зачыняюцца перад самым носам салдата Іванова, хоць усім вядома, што ён — іх найлепшы пакупнік. А дзясятай мама Галя крэйдай піша ВАС НІХТО НЕ ЧУЕ на браме салдацкіх баракаў. 
Аб адзінаццатай пачынаюцца арышты.
Наш слых не слабее, але нешта падобнае да цішыні ўнутры нас набірае моц. 
У вушы горада падае снег. 
У каменданцкі час сем’і арыштаваных вешаюць у вокнах самаробных марыянетак. На вуліцах пуста і чуваць толькі скрыгат нітак і тук-тук па будынках драўлянымі кулакамі і нагамі. 
 
 
Альфонс нясе адказнасць
(Alfonso Stands Answerable)
 
Мае людзі, такіх, як вы, яшчэ пашукаць
ранкам першых арыштаў:
 
мужчыны, што сядзелі ў ложках, як мачты на караблях, раптам падхопліваюцца —
глухата праходзіць праз нас, як паліцэйскі свісток. 
 
Вось ён я
сведчу:
 
кожны з нас
прыходзіць дадому, раве на сцяну, на пліту, на халадзільнік, на сябе. Прабач, што я 
 
быў несумленны з табой,
жыццё —
 
перад табой я нясу адказнасць. 
Я бягу і г.д., з маімі нагамі, з маімі рукамі і г.д., я бягу па вуліцы Васенька і г.д. —
 
Ты, усявушны:
 
дзякуй за птушыны пух на маім языку,
дзякуй за спрэчку, якая заканчваецца,
 
дзякуй за глухату, Божа, такі агонь
ад запалкі, якую ты так і не запаліў.
 
 
Мапа касцей і разадраных вен 
(That Map of Bone and Open Valves)
 
Я бачыў, як сяржант прыцэльваецца і глухі хлопчык атрымлівае свінец і агонь у рот —
твар на асфальце,
гэтая мапа касцей і разадраных вен.
Гэта паветра. Нешта ў паветры страшна жадае нас. 
Зямля спынілася.
На вежы ахоўнікі жуюць канапкі з агурком. 
У гэты першы дзень 
салдаты абследуюць вушы афіцыянтаў, бухгалтараў, салдат —
салдатам нядобра ад цішыні.
Яны зрываюць Генаву жонку з ложка, быццам дзверы з аўтобуса.
сузірай гэты момант
— момант у сутаргах —
Цела хлопчыка на асфальце выглядае як цела хлопчыка. Сяржант скрыгоча на мове сяржантаў. 
На чацвёрты дзень 
я праводжу рукою па сценах, слухаю пульс дамоў,
моўчкі гляджу ў неба і не ведаю, чаму я жывы.
На дыбачках па гэтым горадзе
мая жонка і я
ходзім паміж тэатраў і садоў і жалезных брамаў —
Будзь смелы, мы кажам, але ніхто
не смялее, калі гук, які мы не чуем,
падкідвае птушак над вадою. 
 
 
Пра даваенныя вяселлі
(Of Weddings Before the War)
 
Так, сукенкі, што я купіў табе на вяселле, хапіла, каб апрануць нас абаіх.
У таксоўцы па дарозе дадому
мы цалуем манетку з твайго рота ў мой.
 
Гаспадыня, мабыць, заўважыла
плямы ад пырскаў на прасціне —
толькі анёлы акуратнейшыя,
 
але яны такім не займаюцца. Я залажу
ў твае майткі, мой зад
меншы за твой!
 
Але ты на два пальцы прыгажэйшая за ўсіх іншых жанчын —
Соня, я не паэт,
мне патрэбны від на жыхарства ў тваіх валасах.
 
Ты заскочыла мне на спіну, я
пабег у ванну,
так, я паслізнуўся на мокрай падлозе —
 
Я гляджу, як ты ззяеш пад душам,
грудзі ў далонях —
 
два маленькія выбухі.
 
 
Цэлься, страляй
(Aim, Fire)
 
У яркім паветры плошчы салдаты цягнуць цела хлопчыка — і яго галава б’ецца аб сходы
 
— няхай у Бога застанецца гэты фотаздымак —
 
яны страляюць,
і натоўп жанчын бяжыць у нырках ліхтароў і фар.
 
Праз жончыну кашулю я мацаю адбітак
нашага дзіцяці. 
 
Салдаты цягнуць хлопчыка па сходах, і вулічныя сабакі, худыя, як філосафы, усё разумеюць, і брэшуць, і брэшуць.
 
На мосце, без камуфляжу мовы, я — цела, 
што загортвае цела маёй цяжарнай жонкі —
 
з нашай зямлі
чалавек не можа патрэсці пальцам у неба,
 
бо кожны чалавек і так —
палец, што пад небам трасецца. 
 
Сёння
мы не паміраем, мы не паміраем,
 
зямля не рухаецца,
калі верталёт 
вокам пражэктара мацае маю жонку. 
 
 
Бомбы а чацвёртай раніцы
(4 am Bombardment)
 
Маё цела бяжыць па вуліцы Арлямоўскай, мая вопратка ў навалочцы:
я шукаю мужчыну, які выглядае 
дакладна як я, каб аддаць яму Соню, маё імя, маю кашулю —
пачалося: суседзі скачуць у трамваі
ля рыбнага рынку, ломячы ўсе
моманты папалам. Вагоны выбухаюць пад сонцам, як кішкі — я бачу
 
Павал раве Я такі прыгажун, што трываць немагчыма.
Два хлопчыкі ядуць памідоры і
скачуць у святле вагонаў, салдаты цэляцца ім у твары. У вушы.
Я не магу знайсці маю жонку, дзе мая цяжарная жонка —
я, цела, дарослы мужчына, чакаю, калі 
я ўзарвуся, як ручная граната. 
 
Пачалося: я бачыў сінюю канарэйку маёй краіны,
яна дзяўбла хлеб з вачэй нашых грамадзян —
дзяўбла хлеб з чэрапа майго суседа —
снег бег з зямлі, падаючы ўгару —
мець краіну так важна —
лаяцца на сцены, на ліхтары, на каханых, так мусіць быць —
я бачыў сінюю канарэйку маёй краіны,
яна сачыла за іх нагамі — за тым, як яны беглі і падалі. 
 
 
Калі дзіця спіць, Соня раздзяваецца
(While the Child Sleeps, Sonya Undresses)
 
Яна шмаруе мяне, пакуль я не пачынаю плявацца
мыльнай вадой.
“Парасё”, — усміхаецца яна.
 
“Чалавек мусіць пахнуць лепш за сваю краіну”, —
такая вось цішыня 
жанчыны, якая гаворыць супраць цішыні, ведаючы,
 
што цішыня гадуе нашую мову, —
яна падкідае мае боты
і акуляры ў паветра.
 
“Я — з глухіх 
і ў мяне
няма краіны, акрамя гэтай ванны, гэтага немаўляці, нашага ложка!”
 
Мыліцца разам — гэта
для нас святое.
Шараваць адно аднаму плечы.
 
Трахаць можна 
каго заўгодна — але з кім пасядзіш вось так
у мыльнай вадзе?
 
 
Цыгарэта
(A Cigarette)
 
Вось яны —
жыхары Васенькі, якія самі не ведаюць, што яны — доказ шчасця
 
падчас вайны,
кожны — вырваная старонка з пашпарта рогату.
 
Божа,
глухія маюць нешта сказаць,
нешта, што яны самі пачуць не могуць —
 
Ты знойдзеш мяне, Божа,
як дзюба бязглуздага голуба, я
дзяўбу
крошкі здзіўлення на дахах. 
 
З даху
над Цэнтральнай плошчай, зірні на маіх людзей і мяне —
адзін сусед крадзе цыгарэту,
другі дае сабаку
выпіць
залітага сонцам піва. 
 
 
Голас, які мы не чуем
(The Voice We Cannot Hear)
 
Яны запіхваюць Соню ў паліцэйскую
машыну —
ранкам, ранкам, ранкам ранняй вясною, рыжым, нібы капейка, ранкам —
 
яны запіхваюць яе,
а яна зігзагамі па цішыні —
 
цішыня — гэта шум душы —
Соня, якая казала: “У дзень майго арышту я буду граць на раялі”.
 
Мы глядзім, як чатыры мужчыны
запіхваюць яе —
 
і мы бачым сотні старых раяляў, што складаюцца ў мост
з Арлямоўскай да вуліцы Тэдна — і яна
 
чакае за кожным раялем —
ад яе застаецца
 
марыянетка,
што размаўляе пальцамі,
 
ад марыянеткі застаецца жанчына, ад жанчыны застаецца
(яны забралі цябе, Соня) голас, які мы не чуем...
 
 
***
 
Кім ёсць чалавек?
Цішынёй паміж бамбардзіроўкамі.
 
 
Калі мама Галя пратэставала ўпершыню
(When Momma Galya First Protested)
 
Яна смокча цыгарэту і раве на салдата:
“Ідзі дадому! Ты не цалаваў сваю жонку з часоў, калі Ной служыў у флоце!”
 
Спадарыня Мама Галя Армалінская, вось бы праехацца з табой у жоўтым таксі
далей ад усіх нашых пахаванняў,
з адкрытымі вокнамі,
разносячы
боханы хлеба
па паштовых скрынях
арыштаваных. 
 
Мама Галя Армалінская ля мокрых сцен праспекта раве
“Глухата — гэта не хвароба! Гэта пазіцыя ў сэксе!”
 
Салдацік, што патрулюе раён,
шэпча:
“Так-так, Галя Армалінская адлупіла
лейтэнанта павадком яго патрульнага сабакі
перад 32 сведкамі 
(пекар
паклікаў усіх сваіх
сыноў)”.
 
У такія ночы Бог нацэльвае сваё вока на яе,
але яна — не верабей.
Падчас вайны
 
яна вучыць нас адчыняць дзверы 
і ісці, грудзьмі наперад,
 
і гэты ўрок — стрыжань нашай школьнай праграмы. 
 
 
Ананім
(Anonymous)
 
Што да Галінай труны, яна захрасла 
на лесвічнай клетцы, і мы неслі яе дагары нагамі.
 
Было зашмат целаў і
недастаткова людзей,
зашмат вушэй і недастаткова галоў, каб прымацаваць гэтыя вушы.
 
У нашай дзяржаве
кожны працуе на сваю краіну.
Адны паміраюць.
Іншыя робяць прамовы. 
 
Зашмат людзей, але недастаткова рук, каб памыць Галіна цела, пастрыгчы яе пазногці —
апошняя паслуга,
якую робяць на маёй зямлі. 
 
Сёння
я мушу прыкруціць твар чалавека
але я збольшага жывёла,
і я-жывёла збочвае
 
з пахавання на сваю кухню і раве: Я тут, Божа, я прыбег да цябе,
на заснежаных вуліцах я стаю, як дзяржак нашага сцяга
без сцяга. 
Пераклад з ангельскай – Вальжына Морт © 2018

Чытайце таксама

Ульф Старк

Ульф Старк

Шведскі пісьменнік і сцэнарыст

Роналд Нокс

Роналд Нокс

Ангельскі рэлігійны дзеяч і пісьменнік, аўтар дэтэктываў

Сяргей Прылуцкі

Сяргей Прылуцкі

Беларускі паэт і перакладчык. Жыве ва Украіне

Міхал Андрасюк

Міхал Андрасюк

Беларуска- і польскамоўны пісьменнік, журналіст, дзеяч беларускай меншасці ў Польшчы

1696