Гадзі Блюменталь (גדי בלומנטל)

Сустрэча

Два тыдні таму была першая дажджлівая субота сёлета. Ранак быў яшчэ пахмурны, але бліжэй да паўдня вызірнула сонца і пачало саграваць пляц перад "Сінематэкай"*. Людзі стаялі, схаваўшы рукі ў кішэні, і ўбіралі ў сябе промні зімовага сонца. У вестыбюлі "Сінематэкі" была фотавыстава, дваццаць чорна-белых здымкаў, там можна было ўбачыць рукі і ногі ў розных ракурсах, а часам з фатаграфій за наведнікамі цікавала вока. Усе гэтыя раскіданыя часткі цела належалі жанчыне, якую я добра ведаю вось ужо шаснаццаць гадоў, яшчэ з часоў юнацтва. Людзі глядзелі і ішлі далей, я стаяў перад ейнымі здымкамі, мне прыйшло на думку, што я не бачыў яе ладна часу, і мяне апанаваў смутак. Мінула шаснаццаць гадоў, як я ўпершыню сустрэў яе на двары сярэдняй школы "Дубноў", школы, якой больш не існуе. Кароткая стрыжка, сінія вочы і прамяністая ўсмешка, але гады прамінулі ў яе, гэтаксама як яны прамінулі ў мяне. І цяпер яна ўзіраецца ў мяне са сценаў "Сінематэкі".

Ужо тады, на перапынках і "фортках" паміж урокамі, мы былі тымі, хто мы сёння, але тады мы гэтага яшчэ не ведалі. Расчараванні і любові, і спробы жыць як мага прыгажэй і няўдачы, што выклікалі нашае здзіўленне: "Што, і гэта такія мы?!" Так, гэта такія мы, і найпрыгажэйшае тут — нашае заўсёднае здзіўленне, кожны раз, калі мы гэта выяўляем. Гэта такія мы. І гэтая зморшчына пад вокам была там ужо ў трынаццаць гадоў, адно мы яе пакуль што не бачылі, яна хавалася, і мы не ведалі, што яна з'явіцца. Сёння ты ўглядаешся ў сябе ў люстэрку і ўжо цяпер намагаешся ўспомніць, дзе праб’юцца зморшчыны, бо цяпер ты разумееш, што тое, чаго ты не бачыш на ўласныя вочы, прыйдзе да цябе неспадзеўкі, і варта быць падрыхтаваным. У кожным разе, якое дзіўнае і прыгожае жыццё мы пражылі, га? Ты так не лічыш?

Шаснаццаць гадоў. Усё даастатку змянілася.

Сланяра ў красоўках айчыннай вытворчасці

Але праз чвэрць гадзіны я трапіў у парк школы "Дубноў", вецер пачаў дзьмуць з новымі сіламі, і зрабілася вельмі холадна. І што ж я бачу праз агароджу школы, якая цяпер называецца "Цэйтлін"? Гадзі Блюменталь, які вучыўся з намі ў школе, гуляе ў баскетбол з васьмігадовымі хлопчыкамі на той жа пляцоўцы, на якой гулялі ў баскетбол мы, калі нам было па восем, і апрануты ён у тыя ж, яшчэ са школы, зялёныя штаны з залатой палоскай і абуты ў красоўкі айчыннай вытворчасці (дзе ён, чорт пабірай, іх адкапаў?), з непаголеным тварам, які быў у яго ўжо ў восем гадоў, і, акрамя гэтага, Гадзі безупынку фаліць на маленькіх хлопчыках, а яны крычаць яму, гэтаксама як крычалі мы: "Ах ты, сланяра! Прэч з поля, прыдурак!" Божухна, яны таксама ведаюць, што яго мянушка — Сланяра?! Шаснаццаць гадоў. Нічога не змянілася (за выняткам факту, што Гадзі цяпер амаль трыццаць).

Джон Берн "Пытанне перад сном" (1984)

Гутарка

Калі мая збянтэжанасць, выкліканая сустрэчай з Гадзі Блюменталем, мінулася, я сеў на лаўку ў парку "Дубноў". Не прайшло і дзесяці хвілін, як Гадзі пакінуў пляцоўку і ўбачыў мяне. Ён падышоў і сеў поруч. Мяне гэта трохі здзівіла, бо за тры гады, якія мы правучыліся ў адным класе, мы не перакінуліся і словам. Неўзабаве выявілася, што ён пераблытаў мяне з кімсьці іншым.

Мінула ладна часу, перш чым я пераканаў яго, што я не той, што я іншы чалавек, але нават тады ён не ўспомніў, хто я такі, хіба што заўжды прыемна папрыгадваць школу.

— А памятаеш, — казаў ён, — як мы замкнулі вахцёра ў распранальні для дзяўчатак і як яны там натаўклі яму бакі ўсёй талакой, бо думалі, што ён цікаваў за імі?

— Не, не памятаю. Якога вахцёра?

— Ну, Егуду!

— У "Дубноў" не было Егуды.

— Ды не ў "Дубноў", а ў першай гарадской.

— Я не вучыўся ў першай гарадской. Я ведаю цябе са школы "Дубноў".

— А-а.

Мы абмяняліся інфармацыяй пра тое, як прабавілі мінулыя гады.

— Пасля войска я пайшоў на фірму да бацькі, рабіць кур’ерам на мотаровары, — расказаў Гадзі. — Мне далі "Веспу". Праца да абеду, ну, там, бывае часам, што і пасля абеду.

— І колькі ты там працаваў?

— Што колькі працаваў?

Я зірнуў на яго.

— Колькі часу ты там працаваў? — паўтарыў я сваё пытанне. — Год? Два? Колькі?

— Я і цяпер там працую, — адказаў ён. — Але "Веспе" гамон. Алес капут. Заўтра мне дадуць новы мотаровар. Слухай! — працягваў ён. — А памятаеш, як у першым класе, па дарозе дадому, мы куплялі шаўрму? Ты памятаеш кіяскёра Стайла?

— Не вучыўся я з табой у першым класе, — зноў нагадаў я, — я ведаю цябе з іншай школы.

Дождж

І тут пачалася сапраўдная залева. Мы сядзелі на вільготнай лаўцы, і раптам з неба бухнула як з вядра, на мяне і на Гадзі Блюменталя: ён у спартовых штанах, а я ў лёгкіх тэпцях, — і праз секунду вада атачыла нас. Мы прыпусцілі ў бок найбліжэйшага дома, але найбліжэйшы да парка дом знаходзіўся праз дарогу, і пакуль мы дабеглі, кожны з нас зрабіўся падобны да газеты, якія ўпала ў калюжыну.

Заскочыўшы ў пад’езд, скамянелыя ад холаду, мы ў роспачы вызірнулі на двор: вада. Потым селі на прыступкі, ляскаючы зубамі, і пачалі чакаць, пакуль залева не скончыцца, але яна і не думала сунімацца. Калі б мы трапілі ў пад’езд раней, нам было б пра што пагаманіць, але ўсе тэмы для гутаркі вычарпаліся яшчэ ў парку на лаўцы.

Гэтак мы сядзелі і маўчалі, не маючы што сказаць, і трэсліся ад холаду. Звонку па-ранейшаму была залева. з цягам часу маўчанне патроху рабілася не такім гнятлівым, мы пазбыліся збянтэжанасці і дасягнулі стану гатоўнасці змірыцца з прысудам. Скіраваныя на вуліцу, нашыя позіркі застылі.

Я падумаў пра жанчыну, чый твар некалькі гадзін таму глядзеў на мяне са сценаў "Сінематэкі". Пра тое, як ейнае жыццё шчыльна пераплялося з маім. Яна аб’ездзіла паўсвету, і мянялася дзясяткі разоў, і зрабіла тое, што можа зрабіць чалавек за шаснаццаць гадоў, і яе выява трапіла ў тое месца, у якое і павінная была трапіць у гэтую хвілю, — на сцяну "Сінематэкі". У той самы час, у гэтыя шаснаццаць гадоў, Гадзі Блюменталь не зрабіў нічога, абсалютна нічога: працаваў сабе колькі гадзін кур’ерам і пасля працы гуляў у баскетбол з малымі дзецьмі са свайго раёна. І ён таксама трапіў менавіта ў тое месца, у якое мусіў трапіць: у гэты пад’езд, на гэтую вуліцу, мокры, з шырока расплюшчанымі вачыма, з мячом у руцэ.

Пакрысе сутонела, але вада па-ранейшаму сыпалася з неба, і я быў упэўнены, што калі выйду адтуль, свет зробіцца абсалютна іншым. Я быў зачараваны. А Гадзі, які тым часам занудзіўся, раскашляўся і распавёў мне наступную показку.

Показка пра старога, які высмоктваў фурункулы

— Ведаеш ты показку пра старога, які высмоктваў фурункулы?

— Не, — адказаў я.

— Дык слухай. Жыў такі стары, які высмоктваў фурункулы. Гэта было ягонай прафесіяй. У яго быў ровар старой мадэлі і пэйджар, і кожны раз, калі ў кагосьці было ўскладненне з фурункулам, які цяжка лячыць, такі чалавек кідаў старому на пэйджар паведамленне. Аднойчы стары атрымлівае паведамленне, што трэба ехаць на нейкі адрас на ўскраіне Яфа. Няма шчасця: на дварэ дождж, ехаць далёка, але нічога не зробіш, гэта яго прафесія і дзякуй Богу, што ёсць работа. Ён садзіцца на ровар, і прышчапляе калашыны прышчэпкамі, і едзе сабе ў Яфа, і там на высокім узгорку стаіць якаясь халупа. Менавіта тут патрэбны адрас. Ён падымаецца на самую верхатуру, ушчэнт мокры ад дажджу, і нарэшце трапляе ў нейкі заканурак. У гэтым заканурку на ложку ляжыць бабка: брыдкая, смярдзіць, гідкая што капец, і да таго ж яе фурункул знаходзіўся на дупе. Чырвоны такі, вялізны, увесь набрыняў гноем. Але стары супакойвае сябе, кажа, што гэта яго прафесія і маем што маем. Яму давялося доўга караскацца на бабку, бо яна была тлустая як бочка, і, ускараскаўшыся, пачаў высмоктваць ёй фурункул. А фурункул — паўнюткі, да халеры гною, і кожныя пяць хвілін ён мусіў выплёўваць гэтую брыдоту, бо рот безупынку напаўняўся. Раптам бабка — відаць, таму, што ёй такая насалода, — пёр старому фурункулісту проста ў твар. Стары злез з яе, і ведаеш, што ён сказаў?

— Не, — адказаў я.

— Ён сказаў ёй: "Шаноўная, каб вы ведалі: праз такіх людзей, як вы, моладзь і не йдзе ў нашу прафесію".

* "Сінематэка" (або "Сінематэк") — тэль-авіўскі кінатэатр, у якім дэманструюць пераважна элітныя фільмы, а таксама стужкі ізраільскіх кінематаграфістаў.