Карэкцыя перспектывы

— Раскажы мне, што ты бачыш. Якія яны — твае адчуванні?

Скрозь напружаную цішыню чуваць, як з ніжняй паліцы стала́ цікае наручны гадзіннік.

— Рассеянае святло. Блытаецца з туманам — я амаль ніколі не магу адрозніць, дзе адно, а дзе другое — і прабівацца праз крохкае лісце дрэў. Крохкае — таму што зрываецца ад самага лёгкага ветру і падае, падае, падае… Няспынна. Каскадамі. Сумна і страшна. І дыхаць немагчыма ад такой прыгажосці.

— Чаму сумна і страшна? Занадта шмат?

— Таму што пасля яны стаяць разгубленыя і нежывыя.

Дзявяты паверх заўсёды трапляе на вочы першым: ён адзіны не закрываецца веццем ліп і таполяў. Ёсць чатыры прамавугольнікі (дакладней, тры. Чацвёрты амаль ніколі не свеціцца): два гаўбцы, адрозныя, як Каін і Авель, і па адным акне — збоку ад кожнага. Каб зразумець, дзе і што ў іх, давядзецца назіраць не адзін вечар.

Вада змые з твару адбіткі цяжкага дня — калі захочацца асвяжыць позірк і пераключыцца. У люстэрку — пара ўстрывожаных вачэй: чужыя будні разварушылі гняздо.

У яе дрыжалі рукі, калі яна дакраналася да маіх валасоў. Вельмі інтымна, вельмі хвалююча. Пальцы перабіралі дробныя пасмачкі нясмела, няўпэўнена. Адчувалася, што гэта першае. Цішыня звінела ў пустым зачыненым пакоі. Больш я не аддавала сваю музыку. Усё засталося там — з яе дрыжачымі рукамі, з пакутлівай бояззю зрабіць нешта не так: распусціць валасы, вызваліць іх… не чапаць. Яна вадзіла кончыкамі пальцаў па маіх плячах. Ніхто з нас не мог дыхаць. Спынілася, дакрануўшыся да шыі, адхілілася, замерла, а пасля рэзка села на месца — насупраць — і мы абедзве, суцішаючы хваляванне, спрабавалі рабіць выгляд, што нічога важнага не адбылося.

Яно падалося мне ненатуральна белым і такім распухлым, што я перастала плакаць. Не памятаю ні выразу твару, ні таго, што ён крычаў, — толькі вострая белізна цела, смочкі — з дакорам — і кроплі вады на падлозе. Тады ёй было столькі ж, колькі мне цяпер.

Жывёльны страх застацца адной. Кідалася з кута ў кут, хісталася, седзячы на каленях, скуголіла. Мама, мамачка, жыві, калі ласка, жыві… Але ніхто не чуў і нікому не было справы. Ён выбіў дзверы, перакрыў ваду. Гэтае белае нерухомае цела выплыла на мяне — запаволена, бязгучна. Жывымі здаваліся толькі кроплі.

Адчыняю шафу — стаіць. Глядзіць на мяне прыдзірліва сваёй нераспакаванай абгорткай. Маўляў, што, усё яшчэ чакаеш? Не прыйдзе яна, не чакай. І хопіць ужо хадзіць як пабіты сабака. Ты ведала, што так будзе. Зачыняю шафу.

Шукала гарбату з мятай тыдні два. Трымала ў галаве “пашукаць” яшчэ болей. Работа-дом, дом-работа. Кладуся спаць, заплюшчваю вочы — цішыня. Цёмна. Засынаю і бачу, як яна адкрывае па чарзе скрынкі з гарбатай, засоўвае ў кожную свой нос, прынюхваецца, падымае вочы на мяне і пытае: “А мята тут ёсць?”

Цяпер ёсць. Паўмесяца стаіць. Чакае.

Сцены палаты яркага валошкавага колеру. Заўсёды хацела такія вочы. У палаце акрамя мяне ляжаць дзве бабулі. Спяць. Адна храпе, а другая сварыцца на яе за гэта. Увогуле ўсё аддзяленне — адны пенсіянеры.

Стандартны курс — 10 дзён: кропельніцы, уколы, таблеткі, ЭКГ, УГД, МРТ, магніт, ток. Пасцельны рэжым. Не напружвайся, не рві сэрца, яшчэ навучышся зноў, маладая ж. Хаджу маленькімі крокамі, па паўгадзінкі на дзень.

Яна піша мне. Тэлефануе ўвечары — падчас маіх прагулак і пасля адбою. Аддзяленне даўно спіць: старыя рана кладуцца. Рэжым. Сёмы паверх навісае над горадам. Адзінае незамерзлае акно — і ланцужкі ліхтароў бачна да самага дому. Паміж халоднымі шыбамі — застылая павуціна. У корпусе насупраць не спіць хірургічны блок.

Мы ведаем адна адну месяц. Яна расказвае гісторыі са свайго жыцця. Мае даўно скончыліся б — харошыя. Іншыя не хочацца. Таму я проста слухаю.

Выздоравливай, девочка. Я тебя жду.

Зямля халодная і сырая. Прыціснуў — не варухнешся. Затыкае рот мокрымі і слізкімі вуснамі. Уваходзіць туга: я не хачу, не пускаю. Ні гуку з мяне. Брыдкае сапенне. Пякучыя слёзы. Порацца нада мною. Пакамечаная, астываю разам з зямлёю. Трэск тканіны — быццам дрылём свідруюць чэрап. Ад чорных згусткаў на салатавым паветра плыве перад вачыма. Разыходзімся — як ніколі не бачыліся. Трымаю твар. Калі дрэвы закрываюць ад яго маю спіну, дазваляю сабе выдыхнуць. Ледзь перасоўваю ногі. Дайсці. Дайсці, заснуць і забыць. Вечаровае ліпеньскае сонца б’е промнямі мой дом.

Сліва расла пад гаўбцом. Яе пасадзіла прабабуля, калі яны толькі засяліліся ў дом. Верхавіна даставала акурат да нашага паверха — дастаткова было працягнуць руку. Маглі есці любыя: зялёныя, чорныя, пераспелыя, чарвівыя. Калі хтосьці з суседскіх малых лез трэсці, бацькі сварыліся. Магчымасць натрусіць сліў была прывілеем абраных.

Адзін ствол спілавала суседка з першага паверха: ёй не хапала сонца. На другі былі наматаныя вяроўкі — для бялізны. Яны ўпіліся ў кару і прарэзалі на ёй глыбокія каляіны. Зручна было залазіць: становішся на пень, чапляешся за вяроўкі, хапаеш найбліжэйшую ветку — і наверх.

Капітальны рамонт дома прадугледжваў яго абшыўку ўцяпляльнікам. З даху падвесілі будаўнічыя люлькі, на якіх рабочыя са страшным гулам каталіся ўверх-уніз і заглядалі ў вокны.

Люлька не праходзіла паміж домам і дрэвам. Вецце слівы ёю абламалі так жорстка, што бабуля не змагла стрымаць слёз. Суседскія дзеці кпілі (маўляў, усё, няма больш ніякіх прывілеяў) і трэслі беднае дрэва, якое амаль перастала даваць плады, так, быццам помсцілі — і яму, і нам — за ўсе няз’едзеныя слівы.

Калі пераязджалі, думалі яго спілаваць.

Адзін з балконаў зашклёны. Ён свеціцца радзей за акно побач з ім: напэўна, у гэтым доме жыццё адбываецца на кухні. Святло з кухоннага акна цёплае, спакойнае. Утульна — наколькі мне дазваляюць бачыць рымскія шторы. На падаконні — вялізны кактус.

Часта заўважаю там чалавека, які адчыняе шафы, ходзіць туды-сюды — напэўна, ад стала да пліты, ці да мыйкі, ці да лядоўні. Бывае так, што святла на кухні няма, але ёсць водбліск — з прыхожай. Тады я спрабую ўявіць сабе, як хтосьці вяртаецца з працы ў цёмную кватэру або, наадварот, сыходзіць. Або праводзіць некага. Цэлыя гісторыі можна сабе сачыніць, прыдумаць камусьці жыццё: з радасцямі, расчараваннямі, са сваёй аднастайнасцю, якая ў такім варыянце — чужым — не менш прывабная за мітусню на кухні. Калі малюеш за некага казку, ніколі не пакідаеш персанажаў самотнымі.

Я так і не змагла сказаць, што яна мяне кінула. Быццам гэта я сышла да яго. Быццам мне сорамна адчуваць боль. Я не змагла паглядзець ёй у вочы. Магла — калі яна казала “Лучше бы ты была одна”.

“Мама, я люблю её” — “Лучше бы ты…”

Магла.

Змаўчалі, пражавалі і выплюнулі. Як і не было гэтых двух гадоў.

Цяпер яна задаволеная: я адна. І ўсё маё існаванне зводзіцца да функцый: працаваць, атрымліваць, аддаваць.

Калі мяне звольнілі, я тыдзень збіралася з духам. Страшна? Ды ну, не. Якое там. Гэта толькі мая справа, мая праблема.

Сказаць, што мне балюча, — значыць прызнаць сваё паражэнне. Мы ніколі не былі настолькі блізкія. Я не ўмею падтрымліваць. Яе таксама не навучылі. Плакала ў трубку — так, каб не чула, — калі яна пачала падбіраць словы такім мяккім тонам, якога ніколі не было ў нашых размовах: “Ничего, земля круглая… Всё будет хорошо, всё наладится”.

Мне здавалася, што я навучылася жыць без гэтага. Не. Не ўмею.

Прайшло хвілін сорак. Так дык яно мякка, але не тады, калі ляжыш у адной позе. Зручней за ўсё на правым баку: менш нагрузкі, лягчэй дыхаць. Сціскаць калені больш не дапамагае. Смешна — паўзці ў прыбіральню. І немагчыма: варухнешся — разрад па рэбрах.

Прыгатаваць ежу, прыбраць ложак, памыцца — усё гэта даўно недаступна, пакуль ляжыш трупам. А вось каб і прыбіральня… Такога яшчэ не было. Самае цяжкае — не чапаць тэлефон. Сціснуць зубы, хай сабе і заплакаць, але спаўзці з канапы: тварам уверх, каб ніякіх лішніх удараў сэрца, каб лёгкія не сціскала. А пасля — квэст: два метры наперад, абмінуць касяк, дацягнуцца да святла (хрэн табе, ага), адчыніць дзверы і — апошні рывок — падняцца, зняць штаны і трапіць (толькі б трапіць!) на гэты пракляты унітаз. А там можна яшчэ хвілін сорак пасядзець у цішыні і цемры, пакорпацца ў сабе, набрацца сіл на адваротны шлях…

Галоўнае тэлефон не чапаць. І не западаць на левы бок.

Хацець яе было дзіўна. Мы — абсалютна чужыя — у халодным памяшканні бара. Студзеньскі дзень манахромна каціўся да ночы. Яна кідала позіркі на мае вусны, а я ўсё больш непрыстойна заводзілася ад таго, як упарта паміж гэтым мы спрабавалі весці размову двух людзей, якія ўпершыню бачаць адно аднаго.

Адзін чайнік гарбаты змяняў іншы. Акрамя нас у бары амаль нікога не было. Мы паспелі абмеркаваць яе вандроўкі і маю, так бы мовіць, кар’ерную лесвіцу, смешныя выпадкі знаёмстваў у Tinder, цацкі — дзіцячыя і дарослыя…

Прастора набывала сваю прыметнасць: вібрыравала ў такт танальнасці галасоў, станавілася цякучай, як вялізны мыльны пухір, пераймала насычаны колер нашых вачэй, ледзь заўважныя рухі — штохвіліннае набліжэнне адна да адной.

Побач з ёю заўсёды адбываюцца гэтыя метамарфозы: плавіцца паветра, застывае час, знікае шум быту. Страшна і прыцягальна. Стамляе і запальвае. Хочацца яе хацець.

Ён любіў біць па галаве. Са спіны. З размаху. Не разлічваючы сілу. Проста і эфектыўна: не застаецца слядоў. Ну, бачных не застаецца.

Я ненавідзела ЛОРаў: адчувала сябе дурай. “Ты прыкідваешся, у цябе ўсё ў парадку”. Адна толькі правяла агляд і спытала, ці былі траўмы. Уздыхнула, сказала, што такое сустракае нячаста: дзеці баяцца, таму не расказваюць.

Пасля чарады дактароў, якія абвінавачвалі мяне ў хлусні (усё я цудоўна чую!), я таксама навучылася не закрываць здаровае вуха: трэба ж было мне неяк “цудоўна чуць”.

Нечаканая трансфармацыя вопыту: спінай, шыяй, скронямі адчуваю значна вастрэй. Доўга ўздрыгвала, калі нехта апынаўся ззаду, сціскалася ў чаканні ўдару. Дапамаглі яе рукі, яе вусны. Я магла даверыць ёй сябе любую: напужаную, стомленую, п’яную. Яна прыціскалася да мяне ўсім целам — напэўна, хацела выціснуць страх і насцярожанасць. І калі я супакойвалася, прабягалася вуснамі па шыі да самых скроняў, прымушаючы хацець яе так, як нікога яшчэ не хацела. Яна ўмела сваёй любоўю адсякаць маё мінулае. Страх, жаданне, трывога, спакой… Толькі з ёю гэтыя амерыканскія горкі мяне прываблівалі.

Другі балкон адкрыты. Ён змрочны, закінуты, пусты. Увечары цёмны, свеціцца ўначы — загараецца прыкладна а першай гадзіне ночы і згасае каля пяці. Там няма штор, таму яго святло асабліва яркае.

Мне трывожна. Ён гэтак жа па начах паліў святло і “грэў” тэлевізар: уключыць, залье глотку танным пойлам і спіць. Выключыш (каб не “намотваў” лічыльнік) — прачнецца. І тады не спіць ужо ніхто.

Акно побач загараецца рэдка. Усё, што я бачу, — вялізны белы шар у цэнтры столі. Спрабую ўявіць сабе, як гэта — знаходзіцца пад ім — і не магу: вар’яцею.

Падобны зялёны дыск вісеў пад столлю ў калідоры нашай старой кватэры. Я сядзела на падлозе, размаўляла па тэлефоне і глядзела ўверх. Шкло лопнула, і яго кавалкі ўпалі на мяне. Я паспела закрыць галаву. У той дзень мяне не білі.

Яна падарыла мне парасон. Проста дастала з заплечніка і сказала: “На. Это тебе”.

Дождж кранаў яго шурпатую паверхню так мякка, што мне хацелася сабраць усю гэтую мяккасць і аддаць ёй — лёгкімі дотыкамі да твару, да такіх жаданых вуснаў. Мы моўчкі ішлі з ёй па пустой алеі, яна трымала парасон над намі, яе вочы былі ліпеньскім дажджом — зялёным, празрыстым, цёплым. Спыніліся на лесвіцы насупраць ракі.

Першы мой парасон мне падарылі дзяўчыны-кватаранткі: рознакаляровы, з малюнкамі. Памятаю Дональда Дака і Мікі Маўса. Пасля я казала, што не люблю хавацца ад дажджу.

Пакет адзін, удзвюх не сесці. Вакол ні душы, кроплі б’юць па вадзе, яна стаіць за маёй спінай, па мне — як ток. Абедзве маўчым. Баюся сказаць “абдымі мяне”. Цяпер сказала б.

У адной з іх у руках былі лыжныя палкі. Другая ў паўзах паміж фразамі па кроку павольна адыходзіла да дарогі. Марозным суботнім вечарам яны былі адзінымі, акрамя мяне, хто выбраўся з бетонных сцен на вуліцу. Насупраць іх праз дарогу стаяў аўтобусны прыпынак, і, гледзячы па ўсім, адна з гэтых пажылых дам — тая, што адступала ў яго бок — збіралася перайсці там дарогу. Я ўсміхнулася, падумала: “От, авантурыстка!” — і прайшла міма. Іх дотыкі да рук былі такімі бязважкімі, такімі пяшчотнымі, быццам яны адна для адной зробленыя з парцаляны.

“Асцярожна, машына злева! Стой!” — было такое рэзкае, такое адчайнае, што я мімаволі спынілася і доўга стаяла, назіраючы за тым, як “авантурыстка” перабягае дарогу і хаваецца ў кут прыпынку, як малое дзіця, якое моцна нашкодзіла і гэтак жа моцна спужалася, а другая — тая, што з лыжнымі палкамі — глядзіць на яе і не кранаецца з месца.

Крык жанчыны яшчэ доўга стаяў у маіх вушах. У ім было столькі адчаю, столькі страху за чужое жыццё, столькі каштоўнасці гэтага жыцця для яе, што мне нават не хацелася ведаць, хто яны адна адной: сёстры, сяброўкі, каханыя або нехта яшчэ. Гэта не мела ніякага значэння. З павагі да іх блізкасці я развярнулася і пайшла далей, дазволіўшы ім абедзвюм без сведак дачакацца свайго аўтобуса.

Яблыня расла пад самым плотам. Дакладней, там іх было тры, але толькі гэтая давала смачныя яблыкі. Двор быў прасторны, сабака бегаў па ім з задавальненнем. Пазней абжыўся, навучыўся неяк абмінаць плот і гойсаў па ўсёй вёсцы.

Ён быў харошы. Вялізны, руды і неверагодна добры. Бацька прынёс яго шчанюком. Мы з ім літаральна выраслі разам.

На ўваходных дзвярах кватэры доўга не маглі памяняць абіўку: ён драпаў іх кіпцюрамі, калі вяртаўся з вуліцы. І хаця дзвярам больш даставалася ад п’яных выбрыкаў, у вёску звезлі менавіта сабаку, калі памянялі дзверы.

Бабуля прыязджала да яго раз на тыдзень. Вымывала падлогу, карміла, выпускала пагуляць і з’язджала.

Ён быў сівы і амаль не бачыў. Яго збілі. Перабілі лапы і выбілі сківіцу.

Бабуля выкапала я́му сама — пад той яблыняй. Сама цягнула яго, вялізнага, на руках, сама закопвала.

Цяпер яблыкі ўгнойваюць зямлю.

У чырвонай вадзе плавалі качкі. Мы стаялі на мосце насупраць адна адной, а паміж намі пульсавала сонца. Маўчалі.

Ёй трэба было ісці. Яе чакалі.

Абдымкі — усё, што было дазволена. Мы выкарыстоўвалі іх напоўніцу: “выпадкова” дакраналіся вуснамі да плячэй і шыі, вывучалі пах скуры, зарываліся пальцамі ў валасы, прыціскаліся так моцна, быццам можна было прабрацца праз рэбры. У гэтым было болей сэксу, чым у самым адкрытым кантакце. Вялікіх намаганняў каштавала не апынацца блізка да вуснаў, і ў тым таксама была свая асалода.

Я думала, што перастану сябе паважаць, калі не знайду смеласці. Але надта паважала яе — і гэта было важней.

Калі яна ўткнулася ілбом у маё плячо і правяла далонню па руцэ, у мяне закалола ў пальцах — так захацелася дакрануцца да яе твару. Нечакана для нас абедзвюх мае вусны знайшлі яе — такія мяккія і гарачыя, што я не змагла іх адпусціць. Мы стаялі пасярод вуліцы, заканчваўся вечар, міма праходзілі людзі, але ўсё, што я бачыла і адчувала ў той момант, было ёю. Мы разышліся ў розныя бакі, і я яшчэ доўга не магла супакоіць сэрца, якое заходзілася ў шалёным тахканні і проста спынялася.

Мне здавалася, што пацалункі пераацэньваюць. Напэўна, для гэтага, як і для ўсяго іншага ў гэтым свеце, проста патрэбны свой чалавек.

Вялізная арэшына расла каля хаты. Саспелыя арэхі цэлыя трапляліся рэдка: пераважнай большасцю былі або пустыя, або чарвівыя. Раскусіш — і адразу выкідаеш, а потым яшчэ доўга адплёўваешся. Але недаспелыя яны мелі дзіўны колер: нешта сярэдняе паміж маладой мятай і налітым сонцам агрэстам — з рэдкімі ўкрапінамі пяшчотнага меднага.

Ствол упіраўся ў плот, а палова вецця раскінулася над участкам суседзяў. Вельмі прыгожае, магутнае і… бескарыснае дрэва, якое старалася быць… Старалася быць. І ў яго не атрымлівалася.

Калі хата апусцела, яго спілавалі. Я бывала на могілках, але з хатай мне не ставала сіл сустрэцца. Прыехала туды праз некалькі гадоў. Не змагла ўдыхнуць, калі ўбачыла пусты кавалак паміж небам і зямлёю. Развалены плот, правіслы дах хаты, старыя фіранкі на вокнах, якія мы вешалі некалі разам… і гэты пень на мяжы нашай і суседскай зямлі.

Я бачу гэты колер у яе вачах. Яна глядзіць на мяне цеплынёю бесклапотнага летняга дня — калі табе дзесяць, у цябе канікулы, ты знайшла цэлы арэх, надрала з-за плота суседскага агрэсту, і ўвесь твой маленькі свет жыве адным гэтым шчаслівым момантам — толькі тут і цяпер — і ўсё яшчэ магчыма.

Амаль сорак гадоў штодзень яна падымалася а чацвёртай раніцы і ішла на працу — у прыцемках, пешшу па ярах. Амаль сорак гадоў кожны вечар яна вярталася, нагружаная торбамі з прадуктамі. Мы выжывалі дзякуючы ёй. Я дагэтуль памятаю пах яе сумак. Сталоўкі стараюся абмінаць, але раз на год-два заходжу. Яны ўсе аднолькавыя: пахі, смакі, нават жанчыны, якія робяць гэтую чортавую працу, падобныя да яе.

Калі я зайшла ў палату, яна мяне не пазнала.

Я сказала, што люблю яе, занадта позна — калі мае словы ўжо больш нічога не значылі: інсульт забраў у яе не толькі здольнасць рухацца. І тады заўважыла, наколькі цёплымі былі яе рукі.

Калі сталі засыпаць пяском, хлынуў лівень.

На балконе некалькі дзён віселі яе рэчы. У шкарпэтках, якія некалі былі тоўстымі, яна не паспела зашыць дзіркі.