№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Говард Філіпс Лаўкрафт

Падступны Хаос (Nyarlathotep)

Апавяданне

Пераклад з ангельскай Уладзіслава Гурыновіч
Ньярлатхатэп… Падступны Хаос… Я апошні… Я прамаўляю да пустэчы, якая здольная чуць…
 
Я не памятаю дакладна, калі ўсё гэта пачалося, — напэўна, некалькі месяцаў таму. Агульнае напружанне было жахлівым. Гэта быў час палітычных і сацыяльных узрушэнняў, і чалавецтва было ахопленае прадчуваннем пагрозы, спачатку глухой і невыразнай, але спакваля адчуванне небяспекі пашыралася і рабілася ўсёабдымным — небяспекі жудаснай, пякельнай, якая можа прымроіцца хіба ў жахлівых снах. Я памятаю, як людзі блукалі ў неспакоі, са збялелымі тварамі, і шапталі злавесныя прароцтвы, якія ніхто не асмельваўся вымавіць на поўны голас і ўсвядоміць іх сэнс. Цяжар недаравальнай віны прыгнятаў маю краіну — а з зорных безданяў дзьмуў ледзяны вецер, халодзячы душы простых смяротных, якія курчыліся ад жаху ў сваіх цёмных адасобленых сховішчах. І была пачварная змена ў порах году, і ўвосень надзвычай доўга трымалася ненатуральная гарачыня, і кожны з нас адчуваў, што свет — а магчыма, увесь Сусвет — больш не падпарадкоўваецца волі старых багоў, пераходзячы пад уладу багоў іншых, невядомых.
 
І тады Ньярлатхатэп выйшаў з Егіпта. Хто ён такі, не ведаў ніводзін са смяротных, вядома было толькі, што ён старажытнай і высакароднай крыві і выглядае як фараон. Фелахі кленчылі, калі бачылі яго, хоць і не маглі растлумачыць прычыну гэтай пашаны. Казалі, быццам ён паўстаў з цемры дваццаці сямі стагоддзяў, каб прынесці людзям вестку з іншых, незямных абшараў. Ньярлатхатэп, цемнатвары, станісты і велічны, вандраваў па краінах, якія лічыліся цывілізаванымі, і паўсюль набываў дзіўныя прылады са шкла і металу, ператвараючы іх у прылады яшчэ больш дзіўныя. Ён шмат казаў пра навукі, якія тлумачылі прыроду электрычнасці і чалавечай падсвядомасці, і тварыў цуды, і кожны, хто бачыў іх, сыходзіў агаломшаны, і слава яго ўзрастала і грымела па ўсёй зямлі. Людзі дрыжалі перад імем ягоным, але прагнулі яго пабачыць. І там, дзе з’яўляўся Ньярлатхатэп, не было больш сну і спакою, і ноч раздзіралі немыя крыкі, бо тых, хто спаў, мучылі жахлівыя мроі. Начныя кашмары зрабіліся сапраўдным бедствам, і некаторыя мудрацы разважалі, ці не варта ўвогуле забараніць людзям спаць уначы, каб іх дзікі лямант не парушаў спакой гэтай блаславёнай часіны, калі бледная поўня глядзіцца ў смарагдава-чорнае люстра віроў пад мастамі, а высокія спічакі старажытных званіц спяць і мрояць ў чарноцці нябёс.
 
Я памятаю, як Ньярлатхатэп прыйшоў у наш горад — вялізны, стары і жахлівы горад незлічоных злачынстваў. Мой сябар казаў мне пра яго і расказваў пра яго адкрыцці, нечувана натхняльныя і прывабныя, і я знемагаў ад спакусы далучыцца да гэтых дзівосных таямніцаў. Мой сябар папярэдзіў, што мяне чакае штосьці настолькі жудаснае і пачварнае, што нават я з маёй хваравітай фантазіяй не ў стане ўявіць, што відарысы, якія паўстаюць на сцяне ў прыцемненым пакоі, — прароцтвы, што немагчыма атрымаць ад ніводнага празорцы, апроч Ньярлатхатэпа, і што ў спакуслівым віраванні іскраў ён адбірае ў людзей тое, што яшчэ ніводная сіла не здольная была адабраць. І паўсюдна чуў я, быццам той, хто спазнаў Ньярлатхатэпа, сузірае відзежы, утоеныя ад недасведчаных.
 
У гэтую спякотную восень ішоў я скрозь ноч разам з узрушаным натоўпам, каб пабачыць Ньярлатхатэпа, скрозь душную ноч уверх па бясконцых прыступках, па лесвіцы, якая вяла ў прыцемнены пакой. І на сцяне паўсталі туманныя відзежы — постаці ў каптурах, якія блукалі сярод руін, і лютыя жаўтлявыя абліччы, якія луналі па-над разбуранымі помнікамі. І я ўбачыў, як чалавецтва ў адчаі змагаецца з цемрай, з разбуральнымі хвалямі, што абрынаюцца з міжзорных абшараў, і віраць, кружаць, лютуюць наўкруг цьмянага, астылага сонца. А потым іскры заскакалі ў дзіўным танцы вакол галоваў гледачоў, і валасы ва ўсіх усталі дыбарам, і цені, невымоўна пачварныя, зайшлі і паселі на галовах людзей. Я — мабыць, самы стрыманы і адукаваны з усіх — пачаў быў пратэставаць, бязладна мармычучы штосьці пра махлярства і статычную электрычнасць, але Ньярлатхатэп выгнаў нас прэч, пад зыбкія зоры, у волкую спякотную ноч, на спусцелыя вуліцы. І я голасна закрычаў, што мне не страшна, што мне ні на хвіліну не зрабілася страшна, і астатнія крычалі разам са мною, каб суцешыцца. І мы кляліся адно аднаму, што горад не змяніўся ні на каліва, што ён не загінуў. І нават калі электрычнае святло пачало цьмянець, мы адно лаялі электрычную кампанію, і жартавалі, і смяяліся, нібы вар’яты.
 
Пэўна, чыясьці злая воля ішла ад зелянявага месяца, бо ўсе мы раптам зрабіліся залежнымі ад месяцавага святла, і штосьці пацягнула нас наперад, прымусіўшы маршыраваць недарэчным строем. І хаця ўсім нам было вядома, ў якім кірунку мы рухаемся, мы не асмельваліся згадваць пра тое нават у думках. Зірнуўшы на ходнік, мы ўбачылі, што камяні бруку зніклі і замест іх рунее трава, а там, дзе калісьці хадзілі трамваі, цяпер іржавеюць рэйкі, ледзь прыкметныя ў буянні траваў. А потым мы заўважылі трамвайны вагон — самотны, без вокнаў, струхлелы, ён стаяў, амаль заваліўшыся набок. Потым мы паглядзелі на гарызонт і ўбачылі, што адна з трох вежаў над ракою знікла, а другая моцна абязвечаная, быццам згрызеная ля самай вяршыні. Затым мы падзяліліся на вузкія калоны, кожная з якіх рухалася ў сваім кірунку. Адна з калонаў раптоўна знікла ў алеі злева, і рэха данесла да нас вусцішныя енкі. Другая калона, заходзячыся вар’яцкім смехам, скіравалася да ўваходу ў тунэль метро, які чарнеў сярод пустазелля. Мая калона рушыла да адкрытай прасторы, і я адчуў холад — упершыню за гэтую спякотную восень. І мы выйшлі на цёмную верасовую пустку, і ўбачылі наўкол снягі, якія злавесна блішчалі ў месяцавым святле. У некранутых неспасціжных снягах была пракладзеная адзіная сцежка, і яна вяла толькі ў адным кірунку — да бездані, якая зеўрала апраметным чарноццем сярод зіхатліва-белых снягоў. Нашая калона напраўду была занадта вузкай, і я крочыў павольна, быццам трызнячы, у кірунку да прорвы. Я марудзіў, бо чорная расколіна сярод снягоў, азораных зелянявым святлом поўні, выглядала жахліва, і мне чулася водгулле адчайнага ляманту, калі тыя, хто ішоў наперадзе, знікалі ў цемры, але я не мог стаяць на месцы. Нібы зачараваны, я, дрыжучы, цягнуўся сярод велічэзных сумётаў да сляпых безданяў Няўяўнага.
 
Толькі багі ў сваёй крыклівай разважнасці і маўклівым шаленстве ў стане расказаць пра гэта. Жывы агідны цень курчыўся ў руках, якія насамрэч не былі рукамі, і невідушча вірыў усцяж прывідных поўначаў мёртвага і згнілага Сусвету. Плылі ў пустэчы загінулыя планеты з трупнымі плямамі гарадоў. Магільныя вятры кіпцюрылі змярцвела-бледныя зоры, зацьмяваючы іх ззянне. У міжзорных абшарах луналі пачварныя, хісткія цені велічэзных істот, і паўставалі цьмяныя абрысы д’ябальскіх храмаў, якія ўзвышаліся на безназоўных уцёсах дзесьці ля падножжа сусветаў, сягаючы вяршынямі неспасціжных пустэчаў па-за межамі святла і цемры. А над вірлівым могільнікам сусветаў разносіўся прыглушаны, дакучлівы грукат барабанаў і вісклівае, манатоннае выццё блюзнерскіх флейтаў. У цёмных зацішных пакоях па той бок Рэчаіснасці, пад агідны барабанны пошчак і енкі жалеек, кружыліся ў павольным, няўклюдным і бязглуздым танцы выродлівыя і змрочныя багі апошніх эпох — безгалосыя, звар’яцелыя хімеры, чыя душа — Падступны Хаос Ньярлатхатэп.
 
1920

Пераклад з ангельскай – Уладзіслава Гурыновіч © 2014

Чытайце таксама

Іван Бунін

Іван Бунін

Рускі пісьменнік, паэт, першы рускі лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры

Курт Тухольскі

Курт Тухольскі

Ганна Брэская

Ганна Брэская

Беларуская паэтка

Рышард Крыніцкі

Рышард Крыніцкі

Польскі паэт, перакладчык і выдавец, прадстаўнік літаратурнай групы “Новая хваля” (Nowa Fala)

1122