Я маю мару. Коратка яна агучаная ў назве, але вам, падазраю, трэба ўсё растлумачыць.
Як пісаў Яўхім Карскі ў пачатку ХХ стагоддзя, сучаснае Берасце — гэта булачка без варэння, якая нікому не цікавая. На яго месцы я б дадаў, што ў тую булачку яшчэ і насралі, у прамым і метафарычным сэнсе. Да таго ж не свае, а нейкія прыхадні, якія заадно пабудавалі тое, што сёння завецца Брэстам.
Ёсць два гарады.
Той, стары, на месцы якога пабудаваны і дагэтуль стаіць псеўдаархітэктурны ансамбль песні і пляскі імя Мікалая І з алкагалічна-пафаснай назвай "Крэпасць-герой". І другі, гапатычна-мускулісты, як вахцёр, і адначасна такі сабе рамантычна-абаяльны, як пацефон. Тут людзі жывуць у будынках, пра якія няма што расказаць. Ну, хіба што вунь там піў Троцкі, а ў гэтым, з балконам, быў шлёндрадром. Пагадзіцеся, глыбіня паднятых культурных пластоў уражвае. Інакш кажучы, якая гісторыя ў вуліцы Савецкай або ў Камбінатаўскага завулка? Ніякая, нават не на паўшышачкі. Нуль міліметраў перспектывы. Максімум, куды можна зазірнуць, — у ХІХ стагоддзе, то бок у сраку. Прычым у чужую і прыгарнізоннага тыпу.
Я люблю Брэст, не падумайце нічога такога. Але я з той катэгорыі, якія родную старонку гатовыя ў пуп цалаваць, але любіць яе ва ўсіх праявах не лічаць за метафізічны абавязак.
Берасьце, як кажуць, абнулілася акурат пасля будаўніцтва на яго месцы крэпасці і з'яўлення побач Брэста. Сувязь паміж імі чыста геаграфічная, то бок амаль ніякай. З такім жа поспехам яго маглі назваць, скажам, Граеўскам ці Трышынскам. Але маскалі вырашылі не напружвацца і пакінулі як ёсць. А потым накачалі горад гераічным пафасам і навезлі КДБістаў, якія цяпер у светлых плашчах шпацыруюць па Набярэжнай і ніяк, сукі, не перадохнуць.
Калі твой горад асацыююць з 41-м годам нават самі яго жыхары, думаць пра яго будучыню, пагадзіцеся, неяк праблематычна. Такі сабе памежны морг з якога тырчаць мілітарысцкія ногі, а бетонная башка галоўнай крапасной кампазіцыі глядзіць як на гаўно не толькі на мясцовых, але і на ні ў чым не вінаватых гасцей горада.
Таму, дзеля нашай светлай будучыні, давайце паглядзім на праблему цвяроза. Хаця не, давайце лепш вып'ем для смеласці, каму яе не хапае, і прызнаем, што было б вялікім, я б нават сказаў, сямімільным крокам для горада ажыццявіць простую і элегантную ідэю — Брэсцкую крэпасць акуратна разабраць, скласці на грузавікі БелАЗ, вывезці ў далёкае шырокае поле і там наноў сабраць пад шыльдай "Музей-герой". Можна, канечне, дадаць феерыі: на 1000-годдзе горада запусціць у крэпасць тысячу бульдозераў і расфігачыць усе гэтыя вечныя агні і трогацельныя красныя пліты. Стэлу падарыць памежнікам у якасці ўнікальнага назіральнага пункта. А кампазіцыю "Смага", тую, дзе мужык паўзе да рэчкі папіць, паставіць на тэрыторыі лікёра-гарэлачнага завода, каб рабочыя ведалі, што нават у іхным жыцці можна знайсці месца для подзвігу і ўстрымацца ад забуху хаця б да канца змены. Але ж мы не варвары. Мы беларусы і нават ад хуйні пазбаўляемся культурна.
Аперацыю можна назваць "Раскрэпашчэнне". А на вызваленым месцы адбудаваць Старое Берасце. Так яго на мапе і пазначыць, як цэнтральны раён. А выдаткаванае бабло вярнуць потым за кошт турыстаў. А яны папруць, не сцыце. Галоўнае, каб рэканструктары і гарвыканкам прытрымліваліся майго праекта. Вядома, аднаўляць трэба ўсё — царкву, дзе Унію падпісвалі, сінагогі, кляштары, жылыя будынкі, магістрат, езуіцкі калегіюм, брукаванку, трамваі… Хаця не, трамваяў у часы Скарыны, здаецца, яшчэ не было. Можна нават для рэлігійнай разнастайнасці капішча аднавіць. Абавязкова трэба сюды перанесці гарвыканкам ці аблвыканкам, паадчыняць гатэляў і рэстаранаў. А таксама галоўпаштамт сюды абавязкова: каб па ўсім свеце разляталіся сцільныя магніцікі, паштоўкі і тэлеграмы пра тое, як тут ахуенна. Плюс трэба пачысціць рэчку ад усякай хрэні і пусціць па ёй гандолы тутэйшай мадыфікацыі, каб госці са спальных раёнаў Штутгарта і Касабланкі маглі праплываць міма велічных сцен Цудоўнага Горада і казаць: "Глядзі, Гертруда, гэтую веліч адгрохаў суворы народ, які нашаму сувораму народу пад Грунвальдам навешаў не менш велічных піздзюлін". Або: "Галя, давай прычалім пад кусцік і зробім пад ім маленькага берасцейца".
І з назвамі вуліц там не будзе ніякіх праблем. Замкавая, Грунвальдская, Радзівіла… Адчыніць сетку недарагіх алкасталовых "Зізаній" і кінатэатраў "Будзівід". А калі мы канчаткова прыйдзем да ўлады (а да яе трэба прыйсці, бо інакш ні халеры з вышэйапісанага не выйдзе) і легалізуем лёгкія наркотыкі, блэкджэк і прастытуцыю, то адчынім у Старым Берасьці, у самым яго сэрцы, публічны дом "Іпацій" і казіно "Čorny Radzivil Luxe". Плюс пару кафэшопаў "Дым айчыны".
Я так разумею, немцы з саветамі па-свойму любілі крэпасць, гэтую канкрэтную і наогул як паняцце, як сімвал іхных імперскіх дэвіяцый. Таму ў Старым Берасці варта было б зрабіць два "Куточкі ганьбы" — адзін чырвоны ў зорачкі, а другі чорненькі ў свастыкі. У памяць пра "геройствы". Што цікава, геройскай крэпасць стала не пасля яе абароны ў 39-м, у асноўным мясцовымі рэзервістамі, а пасля 41-га, калі мясцовым была да сракі тая бітва прыезджых з прыезджымі. Некаторыя алені, бо людзьмі такіх персанажаў не назавеш, папракаюць берасцейцаў у нежаданні дапамагаць саветам у той бітве. А вось я б нават медалі ім уручыў, за здаровую грамадзянскую пазіцыю. Бо абараняць канструкцыю, дзеля якой знішчылі твой горад, амаральна і непатрыятычна. У ідэальным Берасці, дарэчы, варта было б паставіць помнік здароваму глузду і не менш здароваму пахуізму, якія часта блытаюць з талерантнасцю.
Вы скажаце: "Хлопчык, харэ фантазіраваць". І дрэнна зробіце, бо я такі тон не люблю. Бо такім тонам размаўляюць тыя, хто не прызнае кніжак без карцінак і кіно без піздзілак. Тыя, хто не разумее, што менавіта дзякуючы ўяўленню жывуць не ў пячоры, а ў кватэры на вуліцы Хлебнай з люстрай, дыстанцыйным пультам і чыгуннай батарэяй. І сяруць не ў лесе з ваўкамі, а ў цёплым сарціры з элегантнай зашчолкай.
Але гэта ўсё быў базіс. А зараз пра надбудову. Калі людзі кожны дзень будуць памятаць, што вунь там адгрохалі той, старажытны, горад, то ў дзяцей іхных ужо не будзе пытанняў "хто мы" і "адкуль мы". Бо будуць бачыць гісторыю, а не вуліцу Будзённага. І тады кожнаму заезджаму вялікадзяржаўнаму хлышчу з Таганрога пацаны змогуць на пальцах і нават кулаках паказаць культуру і веліч сваіх дзядоў. Калі хуліганы будуць не па савецкіх казематах лазіць, а па кішэнях турыстаў у магістрацкай сталовай з партрэтамі Альгерда і Казіміра Лышчынскага, тады можна будзе крыху супакоіцца наконт будучыні.
І ўсё гэта мае зрабіць меншасць. Вы скажаце: "Алё, што за гоніва, большасць супраць". Так, супраць. Але гэта нармальна. Запомніце: большасць слухаць не трэба, яе трэба карміць і паказваць відовішчы. І лепш гэта рабіць у сталоўках і кінатэатрах Старога Берасця.
