Я выйшла з псіхушкі.
Ці лепей мне? Было так кепска, што горш і не ўявіш.
Я сядзела адна ў пустой, разгромленай кватэры. За акном — слота, снег з дажджом, а я тупа ўтаропілася ў брудную стальніцу і хацела памерці. Яшчэ ідучы ад прыпынку, прымервалася збочыць да Віслы.
Цяпер у панурай кватэры я шкадавала, што не зрабіла гэтага.
Ужо год з гакам, як усё на мяне пасыпалася.
Трое дзяцей, я цяжарная, а Анджэй альбо дзесьці шляецца, альбо п’яны. Застаецца сядзець і плакаць. Толькі калі я плакала, ён быў яшчэ горшы. Біў што мяне, што дзяцей. Мяне, бо ў доме гармідар. Дзяцей, бо раўлі. А ў мяне ўсё з рук валілася, нічога не магла зрабіць.
Як нарадзіла Дагусю, стала яшчэ горай. Вярнулася з бальніцы проста на поле бою: Анджэй учыніў скандал і знік. На тыдзень. Спачатку спрабавала неяк трымацца, але пад канец ужо ўвесь час плакала і злегла ў ложак. Хацела памерці. Дзеці раўлі галодныя, а са мной нешта такое сталася, ні на што не зважала, толькі ляжала. Тады з'явілася медсястра да Дагусі і як убачыла, як я ў тым ложку ўсхліпваю, што ані слова не разабраць, то дзетак адразу ж забралі ў дзіцячы дом. Усіх. Увесь квартэт: Яцка, Бобка, Элю і малютку Дагусю. А мяне ўпакавалі ў хуткую і заперлі ў псіхушку.
Дактары пастанавілі: дэпрэсія.
Пабыла там год дый выйшла.
Навошта?
Нібыта здаровая, але дзеці ў прытулку, і Анджэй у якойсьці бабы пад Радамам. Нібыта багатай. Але з дому забраў усё хоць да чаго-небудзь прыдатнае.
Навошта мне жыць? Навошта?
Сядзела я так і настройвалася пайсці на гарышча скочыць з акна, калі ў кватэру ўварвалася Ксёнжкава з першага паверха.
— А што вы так седзіце, пані Аня? — пачала яна і агледзелася. — Добры кавардак тут у вас. Але я па справе. Адміністратарка казала, што шукаюць ахмістрыню, і мне цяпер прыйшло ў галаву: гэта акурат для вас...
— Для мяне? — прамармытала я якімсь здушаным голасам, адкашлялася і пашукала чым выцерці нос, бо вочы ўжо працерла рукавом раней, калі ў дзверы пачулася груканне, па якім Ксёнжкава ўляцела як бомба, не чакаючы запрашэння.
— Так, зможаце пры дзецях дома працаваць, — патлумачыла яна, увесь час прыглядаючыся да навакольнай галечы. — Ну, то як? — запытальна і настойліва зазірнула Ксёнжкава ў мае заплаканыя вочы.
Дасюль жа яна пазбягала глядзець на мяне, толькі кавардак інспектавала сваім свідруючым позіркам.
— Я не здолею, — прашаптала я і асела на хісткім крэселцы, што нейкім цудам засталося ў кватэры. А можа, не цудам. Кульгавае было, вось чаму. Я пачувала сябе няздатнай падняць руку, не тое што прыбіраць усю нашую камяніцу. Тры паверхі, склеп, вялікі падворак. Мне хацелася паваліцца на тапчан і заснуць. Можа, не прачнуся? Як бы я гэтага хацела. А Ксёнжкава далей пра прыбіранне балбатала. Я чула і бачыла яе як праз туман.
— Што вы такое гаворыце — як трэба, то ўсё здолееце. Ну, хадзем? Каб нам тую працу не перахапілі. Пайду з вамі, прапільную, каб вам дасталася.
І яна пайшла і прапільнавала. А я, не маючы сіл адмовіцца, павалаклася за ёй, шморгаючы носам.
Твар абмыла вадой у прыбіральні адміністрацыі — так Ксёнжкава загадала, а пасля ўпіхнула мяне ў той пакой.
Праз дзве гадзіны я выйшла з венікам, шчоткай і мыйнымі сродкамі.
Я — новая ахмістрыня.
Іншымі вачамі паглядзела я на нашую камяніцу.
— Што, страшны бруд? — спытала Ксёнжкава.
Сапраўды, брудна было, аж страх. Пачала адразу.
Ад акна на гарышчы, праз якое скакаць збіралася. Наступнага дня мыла вокны, сцены і дзверы далей. Потым узялася за прыступкі. І было мне добра, бо калі я працавала, то не думала. Толькі, як машына, шаравала, шаравала, шаравала.
А ўвечары змораная валілася ў ложак. Спала моцна. Добра спала. Раніцай падсілкоўвалася чым было, — і далей за працу.
І калі я так працавала, кожны са мной словам перакідваўся, усміхаўся мне.
Пісарская з другога паверха, што мае краму на Брэскай, пацікавілася:
— Як там у дзяцей?
І здзівілася страшна, калі я адказала, што не была ў іх. Але як я магла пайсці, гроша не маючы, каб ім цукерак занесці. Яны б дадому прасіліся, а ў доме нічога, нават пасцелі. Узяла пару злотых у апецы і сухія булкі ем — так я ёй сказала.
Хай ведае, што я не дрэнная маці, проста дзіцянятам у вочы зірнуць не магу. Што я ім? Нічога. Нічога не маю.
Сумелася тая Пісарская, але я ж сказала як ёсць. Праўду сказала. Увечары яна зайшла да мяне.
— Пані Аня, вось тут пасцель нашая старая, яшчэ прыдатная, і сто злотых, вазьміце, прашу. Купіце што тэрмінова трэба, вазьміце, не адмаўляйце мне...
Падзякавала я ёй, а яна агледзелася і кажа:
— У сябе яшчэ не прыбралі?
Няёмка мне зрабілася.
Часу не было.
Наступнага дня хутка лесвічныя клеткі абляцела і за свае вокны ўзялася. Потым усё павычышчала. Нават расхістанае крэсла і шафу. Нібыта сурокі здымала. Новае жыццё ўва мне паўстала, хоць сіл я не мела. Увечары сядзела зусім змардаваная, але шчаслівая, з падкурчанымі нагамі на тапчане, пазірала на наўкольную прыгажосць, калі зноў прыйшла Пісарская.
— О, які вы тут бляск навялі! — са здзіўленнем усклікнула яна. — А я штось яшчэ вам прынесла.
І яе муж упырхнуў са старым тэлевізарам.
— Цалкам спраўны! — сказала Пісарская.
Сапраўды, выдатна паказваў. Ксёнжкава, якая заўсёды ўсё мусіць ведаць, тут жа ўвалілася да мяне і, убачыўшы, што Пісарскія мне тэлевізар далі, радыё прынесла, бо мела два, а навошта ёй два. Так яна сказала.
Раніцай я прыбрала лесвічныя клеткі і ўзялася за мыццё. Цяжкая гэта была праца — насіць памытае на гарышча, у сушыльню, але нейкая такая радасць ахапіла мяне, што я ўсё магла. Мыла ўжо з тры гадзіны, калі ўвайшла Ёла Кухарская з восьмай кватэры наконт перагарэлай лямпачкі на першым. Паглядзела на тое маё мыццё, і праз гадзіну яе муж пральную машынку прыпёр.
— Падшыпнікі ў ёй скрыгочуць, — сказаў ён, — але пакуль не разваліцца, лягчэй вам будзе.
Мала што далі пралку, яшчэ і адразу ён яе мне змантаваў, так што скончыла ўжо мыццё ў камфорце.
Праз усё гэта мяне такія сілы напоўнілі, што я сабралася і паехала ў дзіцячы дом. Такая зрабілася смелая.
Слодычаў накупіла паўнюткую торбу.
Радасць была велічэзная, плакалі мы зноў і смяяліся. Дзеці наўзахваткі расказвалі, што з імі за год адбылося.
Толькі Дагуся мяне не пазнавала. А вялікая вырасла і такая смутная была, шэрая тварам. Як узяла я яе на рукі, сэрца маё ледзь не спынілася. Худзенькая. А яна прытулілася да мяне, як зверанятка якое, учапілася аж да болю. І зноў плач, усю шыю мне абслініла, а я ёй толькі ў вушка нашэптвала:
— Матуля вярнулася, Дагуня мая ты, ужо ў мяне цябе не адбяруць. Забяру цябе адсюль, хоць бы не ведаю што, — так ёй абяцала.
Яна не разумела, але тое было не важна. Я ёй абяцала. І ўсё.
Пайшла я да кіраўніцы дзіцячага дома, аб працы ёй сказала, і што ёсць у мяне пралка і тэлевізар, якія суседзі далі.
Вочы мае ззялі, калі я з ёй размаўляла, была я ў вялікім узрушэнні і абяцала клапаціцца пра дзяцей. Звярталася да яе палка, горача, а яна да мяне ўважліва прыглядалася, нічога не казала, толькі слухала, а потым раптам дзяцей мне на свята паабяцала даць.
А можа, і назаўсёды, калі камісія вырашыць. Так яна сказала.
На Куццю купіла я селядцоў, капусты і буракоў. Што дазволіць сабе змагла.
Першай з самай раніцы прыйшла Ксёнжкава, прынесла дражджавое цеста, потым Пісарская паштэт, а Кухарскі ёлку, бо са шваграм гандляваў імі. Амаль кожны з камяніцы штосьці мне даў. Нават Піскорак, сам у нястачы, а рыбкі прынёс, у Вісле налоўленай.
Дзяцей я папаўдні прывезла. Такія шчаслівыя мы былі, што ўвесь час толькі і плакалі. Гэткі лёс наш, відаць.
Але іншы цяпер быў плач, іншы, чым раней.
Добрыя людзі жывуць у нашай камяніцы. Без пытанняў. Нічога не скажаш.
