№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Манула Каліцка

Шчотка, ануча і Божае Нараджэнне (Miotła, ścierka i Boże Narodzenie)

Калядная гісторыя

Пераклад з польскай Галіна Міхнюк

Я выйшла з псіхушкі.

Ці лепей мне? Было так кепска, што горш і не ўявіш.

Я сядзела адна ў пустой, разгромленай кватэры. За акном — слота, снег з дажджом, а я тупа ўтаропілася ў брудную стальніцу і хацела памерці. Яшчэ ідучы ад прыпынку, прымервалася збочыць да Віслы.

Цяпер у панурай кватэры я шкадавала, што не зрабіла гэтага.

Ужо год з гакам, як усё на мяне пасыпалася.

Трое дзяцей, я цяжарная, а Анджэй альбо дзесьці шляецца, альбо п’яны. Застаецца сядзець і плакаць. Толькі калі я плакала, ён быў яшчэ горшы. Біў што мяне, што дзяцей. Мяне, бо ў доме гармідар. Дзяцей, бо раўлі. А ў мяне ўсё з рук валілася, нічога не магла зрабіць.

Як нарадзіла Дагусю, стала яшчэ горай. Вярнулася з бальніцы проста на поле бою: Анджэй учыніў скандал і знік. На тыдзень. Спачатку спрабавала неяк трымацца, але пад канец ужо ўвесь час плакала і злегла ў ложак. Хацела памерці. Дзеці раўлі галодныя, а са мной нешта такое сталася, ні на што не зважала, толькі ляжала. Тады з'явілася медсястра да Дагусі і як убачыла, як я ў тым ложку ўсхліпваю, што ані слова не разабраць, то дзетак адразу ж забралі ў дзіцячы дом. Усіх. Увесь квартэт: Яцка, Бобка, Элю і малютку Дагусю. А мяне ўпакавалі ў хуткую і заперлі ў псіхушку.

Дактары пастанавілі: дэпрэсія.

Пабыла там год дый выйшла.

Навошта?

Нібыта здаровая, але дзеці ў прытулку, і Анджэй у якойсьці бабы пад Радамам. Нібыта багатай. Але з дому забраў усё хоць да чаго-небудзь прыдатнае.

Навошта мне жыць? Навошта?

Сядзела я так і настройвалася пайсці на гарышча скочыць з акна, калі ў кватэру ўварвалася Ксёнжкава з першага паверха.

— А што вы так седзіце, пані Аня? — пачала яна і агледзелася. — Добры кавардак тут у вас. Але я па справе. Адміністратарка казала, што шукаюць ахмістрыню, і мне цяпер прыйшло ў галаву: гэта акурат для вас...

— Для мяне? — прамармытала я якімсь здушаным голасам, адкашлялася і пашукала чым выцерці нос, бо вочы ўжо працерла рукавом раней, калі ў дзверы пачулася груканне, па якім Ксёнжкава ўляцела як бомба, не чакаючы запрашэння.

— Так, зможаце пры дзецях дома працаваць, — патлумачыла яна, увесь час прыглядаючыся да навакольнай галечы. — Ну, то як? — запытальна і настойліва зазірнула Ксёнжкава ў мае заплаканыя вочы.

Дасюль жа яна пазбягала глядзець на мяне, толькі кавардак інспектавала сваім свідруючым позіркам.

— Я не здолею, — прашаптала я і асела на хісткім крэселцы, што нейкім цудам засталося ў кватэры. А можа, не цудам. Кульгавае было, вось чаму. Я пачувала сябе няздатнай падняць руку, не тое што прыбіраць усю нашую камяніцу. Тры паверхі, склеп, вялікі падворак. Мне хацелася паваліцца на тапчан і заснуць. Можа, не прачнуся? Як бы я гэтага хацела. А Ксёнжкава далей пра прыбіранне балбатала. Я чула і бачыла яе як праз туман.

— Што вы такое гаворыце — як трэба, то ўсё здолееце. Ну, хадзем? Каб нам тую працу не перахапілі. Пайду з вамі, прапільную, каб вам дасталася.

І яна пайшла і прапільнавала. А я, не маючы сіл адмовіцца, павалаклася за ёй, шморгаючы носам.

Твар абмыла вадой у прыбіральні адміністрацыі — так Ксёнжкава загадала, а пасля ўпіхнула мяне ў той пакой.

Праз дзве гадзіны я выйшла з венікам, шчоткай і мыйнымі сродкамі.

Я — новая ахмістрыня.

Іншымі вачамі паглядзела я на нашую камяніцу.

— Што, страшны бруд? — спытала Ксёнжкава.

Сапраўды, брудна было, аж страх. Пачала адразу.

Ад акна на гарышчы, праз якое скакаць збіралася. Наступнага дня мыла вокны, сцены і дзверы далей. Потым узялася за прыступкі. І было мне добра, бо калі я працавала, то не думала. Толькі, як машына, шаравала, шаравала, шаравала.

А ўвечары змораная валілася ў ложак. Спала моцна. Добра спала. Раніцай падсілкоўвалася чым было, — і далей за працу.

І калі я так працавала, кожны са мной словам перакідваўся, усміхаўся мне.

Пісарская з другога паверха, што мае краму на Брэскай, пацікавілася:

— Як там у дзяцей?

І здзівілася страшна, калі я адказала, што не была ў іх. Але як я магла пайсці, гроша не маючы, каб ім цукерак занесці. Яны б дадому прасіліся, а ў доме нічога, нават пасцелі. Узяла пару злотых у апецы і сухія булкі ем — так я ёй сказала.

Хай ведае, што я не дрэнная маці, проста дзіцянятам у вочы зірнуць не магу. Што я ім? Нічога. Нічога не маю.

Сумелася тая Пісарская, але я ж сказала як ёсць. Праўду сказала. Увечары яна зайшла да мяне.

— Пані Аня, вось тут пасцель нашая старая, яшчэ прыдатная, і сто злотых, вазьміце, прашу. Купіце што тэрмінова трэба, вазьміце, не адмаўляйце мне...

Падзякавала я ёй, а яна агледзелася і кажа:

— У сябе яшчэ не прыбралі?

Няёмка мне зрабілася.

Часу не было.

Наступнага дня хутка лесвічныя клеткі абляцела і за свае вокны ўзялася. Потым усё павычышчала. Нават расхістанае крэсла і шафу. Нібыта сурокі здымала. Новае жыццё ўва мне паўстала, хоць сіл я не мела. Увечары сядзела зусім змардаваная, але шчаслівая, з падкурчанымі нагамі на тапчане, пазірала на наўкольную прыгажосць, калі зноў прыйшла Пісарская.

— О, які вы тут бляск навялі! — са здзіўленнем усклікнула яна. — А я штось яшчэ вам прынесла.

І яе муж упырхнуў са старым тэлевізарам.

— Цалкам спраўны! — сказала Пісарская.

Сапраўды, выдатна паказваў. Ксёнжкава, якая заўсёды ўсё мусіць ведаць, тут жа ўвалілася да мяне і, убачыўшы, што Пісарскія мне тэлевізар далі, радыё прынесла, бо мела два, а навошта ёй два. Так яна сказала.

Раніцай я прыбрала лесвічныя клеткі і ўзялася за мыццё. Цяжкая гэта была праца — насіць памытае на гарышча, у сушыльню, але нейкая такая радасць ахапіла мяне, што я ўсё магла. Мыла ўжо з тры гадзіны, калі ўвайшла Ёла Кухарская з восьмай кватэры наконт перагарэлай лямпачкі на першым. Паглядзела на тое маё мыццё, і праз гадзіну яе муж пральную машынку прыпёр.

— Падшыпнікі ў ёй скрыгочуць, — сказаў ён, — але пакуль не разваліцца, лягчэй вам будзе.

Мала што далі пралку, яшчэ і адразу ён яе мне змантаваў, так што скончыла ўжо мыццё ў камфорце.

Праз усё гэта мяне такія сілы напоўнілі, што я сабралася і паехала ў дзіцячы дом. Такая зрабілася смелая.

Слодычаў накупіла паўнюткую торбу.

Радасць была велічэзная, плакалі мы зноў і смяяліся. Дзеці наўзахваткі расказвалі, што з імі за год адбылося.

Толькі Дагуся мяне не пазнавала. А вялікая вырасла і такая смутная была, шэрая тварам. Як узяла я яе на рукі, сэрца маё ледзь не спынілася. Худзенькая. А яна прытулілася да мяне, як зверанятка якое, учапілася аж да болю. І зноў плач, усю шыю мне абслініла, а я ёй толькі ў вушка нашэптвала:

— Матуля вярнулася, Дагуня мая ты, ужо ў мяне цябе не адбяруць. Забяру цябе адсюль, хоць бы не ведаю што, — так ёй абяцала.

Яна не разумела, але тое было не важна. Я ёй абяцала. І ўсё.

Пайшла я да кіраўніцы дзіцячага дома, аб працы ёй сказала, і што ёсць у мяне пралка і тэлевізар, якія суседзі далі.

Вочы мае ззялі, калі я з ёй размаўляла, была я ў вялікім узрушэнні і абяцала клапаціцца пра дзяцей. Звярталася да яе палка, горача, а яна да мяне ўважліва прыглядалася, нічога не казала, толькі слухала, а потым раптам дзяцей мне на свята паабяцала даць.

А можа, і назаўсёды, калі камісія вырашыць. Так яна сказала.

На Куццю купіла я селядцоў, капусты і буракоў. Што дазволіць сабе змагла.

Першай з самай раніцы прыйшла Ксёнжкава, прынесла дражджавое цеста, потым Пісарская паштэт, а Кухарскі ёлку, бо са шваграм гандляваў імі. Амаль кожны з камяніцы штосьці мне даў. Нават Піскорак, сам у нястачы, а рыбкі прынёс, у Вісле налоўленай.

Дзяцей я папаўдні прывезла. Такія шчаслівыя мы былі, што ўвесь час толькі і плакалі. Гэткі лёс наш, відаць.

Але іншы цяпер быў плач, іншы, чым раней.

Добрыя людзі жывуць у нашай камяніцы. Без пытанняў. Нічога не скажаш.

Пераклад з польскай – Галіна Міхнюк © 2015

Чытайце таксама

Антоні Эдвард Адынец

Антоні Эдвард Адынец

Беларускі польскамоўны паэт, перакладчык і драматург, сябра Таварыства філарэтаў

Сэсіл Фрэнсіс Александэр

Сэсіл Фрэнсіс Александэр

Мацей Стрыйкоўскі

Мацей Стрыйкоўскі

Адзін з найбольш вядомых і чытаных гісторыкаў Рэчы Паспалітай другой паловы XVI ст

Мікола Зэраў

Мікола Зэраў

Украінскі літаратуразнаўца, паэт, майстра санэтаў, перакладчык на ўкраінскую і рускую

879