№21: Знак прысутнасці

№21: Знак прысутнасці

Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары

Чытаць далей

Катры Вала (Katri Vala)

1901 - 1944

Катры Вала
Катры Вала (сапраўднае імя Карын Аліса Вадэнстром – у дзявоцтве, Хейкель – пасля замужжа) – адна з самых вядомых паэтак Фінляндыі; як мадэрнізатарку фінскай паэзіі яе часта параўноўваюць са шведскай паэткай Эдыт Сёдэргран.

Нарадзілася Катры Вала 11 верасня 1901 году ў Муёніё ў сям’і Роберта Вальдэмара Вадэнстрома, які працаваў у Службе аховы лясоў, і Аляксандры Фрэдэрыкі Вадэнстром. У 1911 годзе бацька Катры, якія пакутаваў на маніякальна-дэпрэсіўны сіндром, памёр у шпіталі, адмовіўшыся прымаць ежу. Сям’я апынулася на мяжы галечы; маці паэткі ўладкоўвалася на розныя працы, абы пракарміць сям’ю, нават спрабавала адкрыць крамку, якая, аднак доўга не праіснавала.

Пісаць вершы будучая паэтка пачала ў 11 гадоў. У 1922 годзе яна скончыла настаўніцкую вучэльню; падчас навучання яна шмат чытала (сярод пісьменнікаў, якімі яна цікавілася, былі Гамсун і Тагор). Некалькі гадоў яна выкладала ў школе, перш чым змагла цалкам аддаць сябе творчасці. Раннія творы Катры Вала друкаваліся ў 1920-х гадах у перыядычным выданні Nuori Voima. У гэты час яна выдала першы зборнік вершаў, які называўся “Далёкі сад” (Kaukainen puutarha, 1924). Кніга пачынаецца радаснымі вершамі, прысвечанымі сонцу, зямлі, месяцу, а заканчваюцца творамі пра боль і самоту. За гэтую кнігу паэтка атрымала дзяржаўную літаратурную прэмію; восем вершаў Вала былі надрукаваныя ў анталогіі Nuoret runoilijat.

У 1928 годзе Катры Вала захварэла на туберкулёз, ад якога так ніколі канчаткова не паправілася. Крыху падлячыўшыся, паэтка выправілася ў падарожжа на Рыв’еру і ў Парыж, а пасля пасялілася ў Хельсінкі, дзе ў 1930 годзе выйшла замуж за Армаса Хейкеля.

У гады Вялікай дэпрэсіі становішча сям’і Хейкеляў было досыць складаным. Катры Вала падпрацоўвала, пішучы для часопісаў і перакладаючы пераважна шведскіх (але не толькі) паэтаў на фінскую мову. У гэты час яна пераклала творы Генрыха Гайнэ, Бертальта Брэхта, некаторых кітайскіх паэтаў. Са шведскіх паэтаў больш за ўсё Катры Вала цікавілася творчасцю Агнэс фон Крузенштэрн і Карын Бое (якую Вала нават наведала ў Стакгольме).

Другая кнігі Катры Вала “Сінія дзверы” (Sininen ovi, 1926) уяўляла сабой панегірык каханню і жыццю. У пачатку 1930-х гадоў паэтка працавала крытыкам у часопісе “Туленкантаят” (Tulenkantajat, т.б. “Носьбіты агню”), дзе друкавала агляды і рэцэнзіі пад псеўданімам Пека (Pecka). Большая частка супрацоўнікаў часопіса мела левыя погляды. Катры Вала часта крытыкавала нацызм і расізм Трэцяга Рэйху, а таксама мілітарызм, і насміхалася з такой значнай асобы ў літаратуры, як Міка Валтары.

Пазнейшая творчасць Катры Вала афарбаваная ў больш змрочныя колеры. Паэтка ўвайшла ў літаратурную групу “Кійла” (Kiila, т.б. “Клін”), аднак не падзяляла цалкам марксісцка-ленінісцкіх поглядаў большасці сябраў групы. У паэзіі Вала гэтага часу атмасфера эпохі адчуваецца праз уласную трагедыю: першае дзіця паэткі (1931) памерла праз дзве гадзіны пасля нараджэння. Вала надоўга заглыбілася ў дэпрэсію і нават паспрабавала скончыць жыццё самагубствам. Многія вершы, у якіх Вала асэнсоўвае сваю страту, трапілі ў зборнік “Вяртанне” (Paluu, 1934).

Пасля нараджэння другога дзіцяці ў 1934 годзе хвароба паэткі зноў абвастраецца. У 1940 годзе да гэтага дадаюцца яшчэ і фінансавыя праблемы, і Катры разам з сынам Маўры едзе ў Швецыю. У 1942 годзе арыштоўваюць Армаса Хейкеля, а паперы паэткі канфіскоўваюць. У тым жа годзе выходзіць апошні зборнік вершаў Вала “Роднае гняздо гарыць” (Pesäpuu palaa), куды ўвайшлі многія вершы, напісаныя ў 1935–1939 гадах. 28 красавіка 1944 году Катры Вала памірае ў Швецыі. У 1945 годзе яе прах быў перавезены ў Фінляндыю і ўрачыста пахаваны.

Чытайце таксама

Аўром Рэйзен

Аўром Рэйзен

Габрэйскі навэліст, паэт і журналіст.

Лаянэл Джонсан

Лаянэл Джонсан

Ангельскі паэт, эсэіст і літаратурны крытык.

Марыс Леблан

Марыс Леблан

Французскі пісьменнік, аўтар дэтэктыўных раманаў пра Арсэна Люпэна

Джэром Клапка Джэром

Джэром Клапка Джэром

Ангельскі пісьменнік-гумарыст, драматург, пастаянны супрацоўнік часопіса “Панч”.

1451