Але магу паказаць фотаздымкі. І дадаць трохі ўласных рэфлексій.
Нядаўна да мяне прыйшла ідэя, як можна прэзентаваць літаратуру ў Беларусі.
Трэба пачаць супрацоўнічаць з тымі, хто балатуецца на выбарах. Даўно (ужо 18 гадоў як) вядомы факт: у Беларусі больш няважна, што прамаўляюць кандыдаты на тэлебачанні ў адведзены ім па законе час. Гэта ні на што не ўплывае і нічога не змяняе.
Як інтуіт-пазітывіст я бачу ў гэтым магчымасці і патрэбную платформу. Палітычныя прамовы трэба ператвараць у мастацкія акцыі, у перфомансы. Замест бессэнсоўных выступаў пачаць цытаваць літаратуру, якая пакуль не мае медыйных каналаў сувязі з беларускімі чытачамі. Чытач — ён жа і выбаршчык.
Для перфомансу на беларускім тэлебачанні прыдасца ўсялякая літаратура: класіка і сучасная, беларуская і перакладная, добрая і кепская. Найлепш — правакацыйная. Я ўпэўненая, што выбаршчык як мінімум прачнецца, калі Анатоль Лябедзька з добрай артыкуляцыяй палымяна прачытае з тэлеэкрана верш Андрэя Адамовіча “Мае яйцы” і праўдзівыя, як лязо катаны, “Пераклады з японскай”. Больш кандыдату не трэба дадаваць нічога.
Падчас мінулых парламенцкіх выбараў кандыдат ад партыі БНФ у эфіры дастаў з кішэні каўбасу. Але каўбаса не можа быць сэрцам нацыі. Сэрца нацыі — гэта культура, яе віраванне, прысабечванне яе людзьмі паспалітымі. Праўда, Дзіма Плакс? А нашае сэрца вынятае з цела і звязваецца з ім рэдкімі тэлеграмамі, з якіх даходзяць не ўсе.
Я была б радая, калі б кандыдат з каўбасой не казаў таго, што ён сказаў, але агучыў мой верш “Жэншчына з вядром на галаве”. Я адчувала б, што зрабіла для краіны нешта карыснае.
У “Паміжы” №10 змешчаная ідэальная прамова для Рыгора Кастусёва. Гэта эсэ Сяргея Календы “Мозг”.
Дазволю сабе працытаваць:
“Мазгі… чалавек ніколі не адрозніваўся колькасцю і вагою мазгоў ад млекакормячых… але з’явіўся Паўлаў — другая сігнальная сістэма — і мы ўжо ўсе “вянцы Тварэння”, рэжам свінняў, ямо мазгі, пішам вершы, молімся… па сутнасці, дэльфіны жывуць лепей за нас… малпы, дзікі, каровы — усе яны ходзяць з тым самым мозгам, а кашалот нават мае самы вялікі й цяжкі на нашай планеце, але з іншага боку, наўрад ці ён здольны хаця б на простае дзяленне ў слупок”.
Уявіце: строгі касцюм кандыдата, чырвоны гальштук, вусы.
— Чалавек ніколі не адрозніваўся колькасцю і вагою мазгоў ад млекакормячых! — кулаком па трыбуне.
— Рэжам свінняў! — рашучы жэст рукой.
— Ямо мазгі! — зноў рашучы жэст.
— Пішам вершы!..
— Молімся! — паправіць прычоску.
На кожным шматкроп’і — цвёрды позірк у камеру.
Цытату “Дэльфіны жывуць лепей за нас” я б змясціла на расцяжкі і зрабіла б лозунгам выбарчай кампаніі партыі.
Для прамовы можна абраць і сусветную класіку. Даем рады. Калі ласка, на выбар у “Паміжы” № 10: Эразм Дарвін — верш пра анатомію кракадзіла ў перакладзе Ганны Янкута з каментарамі; Ўолт Ўітмэн — верш “Пахкі травастой маіх грудзей” у перакладзе Юлі Цімафеевай; Платон — урывак з дыялогу “Федон”. Хочаце Хармса? Іх ёсць у нумары.
Ці сучасны беларускі аўтар: Ігар Кулікоў з падборкай мовазнаўчых тэкстаў “Істамова” + верш “Самавіт”. Ну, хто пажадае зарабіць сабе рэпутацыю палітыка-інтэлектуала? Аляксандр Мілінкевіч? Чаму б не.
Маргарыта Аляшкевіч напісала літаратуразнаўчы артыкул “Болевыя кропкі літпрацэсу”. Я ведаю, што яго амаль ніхто не прачытае, пакуль ён прышпілены да паперы. Між тым, яе леташні артыкул “Дзевяць прычын не любіць беларускую літаратуру” дагэтуль трымаецца ў топе наведванняў на сайце часопіса “ПрайдзіСвет”. Давайце агучым.
Пакуль што дэльфіны жывуць лепей за нас. Але гэта не значыць, што мы не можам выправіць сітуацыю.
Кірыл Стаселька і Валянцін Акудовіч
Ігар Кулікоў чытае адказ Дзмітрыя Строцава з пісьменніцкай апытанкі “Фізіялогія творчасці”
Цімур Хоміч чытае адказ Змітра Вішнёва з пісьменніцкай апытанкі “Фізіялогія творчасці”
Ліна Мядзведзева
