-
1824
Памёр Джордж Гордан Байран, шосты лорд Байран (анг. George Gordon Byron, нар. 22 студзеня 1788), ангельскі паэт і драматург, адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў рамантызму. Знакаміты сваімі эксцэнтрычнымі паводзінамі арыстакрата, вялікімі пазыкамі, шматлікімі любоўнымі драмамі і добраахвотнай высылкай. За ўдзел у вайне супраць Атаманскай імперыі лічыцца нацыянальным героем Грэцыі, дзе памёр ад ліхаманкі. З імем Байрана звязаны новы тып светаўспрымання і паводзінаў жыхароў Еўропы ў пачатку XIX стагоддзя — байранізм, спалучэнне расчаравання ў рэчаіснасці, адчування катастрафічнасці быцця, страты ідэалаў, духу бунтарства. Вядомы творамі “Паломніцтва Чайлд-Гарольда” (Childe Harold's Pilgrimage, 1818), “Дон Жуан” (Don Juan, 1819 — 1824, няскончаны). На беларускую мову творы Байрана выдаваліся асобнымі кнігамі двойчы: у 1963 і 1989 гг. Сярод перакладчыкаў — Р. Барадулін, Ю. Гаўрук, У. Дубоўка, Г. Дубянецкая, У. Караткевіч, М. Лужанін, Я. Семяжон, М. Танк, Э. Агняцвет, Е. Лось, М. Аўрамчык. Уладзімір Скарынкін пераклаў на беларускую мову паэму “Прароцтва Дантэ” (The Prophecy of Dante, 1819) і раман у вершах “Дон Жуан”.
-
1832
Нарадзіўся Хасэ Эчэгарай-і-Эйсагірэ (гішп. Jose Echegaray Y Eizaguirre, памёр 14 верасня 1916), гішпанскі драматург, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1904). Напісаў каля 60 п’есаў, якія карысталіся папулярнасцю ў гішпанскіх тэатрах. Амаль палова з іх напісаная вершам. Найбольш вядомымі сталі “Вар’яцтва або святасць” (O locura o santidad, 1877) і “Вялікі Галеота” (El gran Galeoto, 1881). Яго творчасць высока ацэньваў Б. Шоў, у той час як крытыкі ставіліся да яго неадназначна, а пісьменнікі “пакалення 1898 году” папракалі ў перайманні Ібсэна і залішнім сентыменталізме. У 1894 г. Эчэгарай быў абраны ў Гішпанскую каралеўскую акадэмію, а ў 1904 г. атрымаў Нобелеўскую прэмію сумесна з Ф. Містралем “за шматлікія заслугі ў адраджэнні традыцый гішпанскай драмы”.
-
1902
Нарадзіўся Веньямін Каверын (руск. Вениамин Каверин, сапр. Зільбер; памёр 2 траўня 1989), рускі савецкі пісьменнік. Творчы псеўданім узяты ў гонар гусара П. П. Каверына, прыяцеля маладога Пушкіна, вядомага гулякі і задзіры. Найбольш вядомыя творы — раманы “Исполнение желаний” (2 кн., 1935 — 1936), “Два капитана” (кн. 1-2, 1938 — 1944), трылогія “Открытая книга” (1953 — 1956). Два апошніх творы неаднаразова экранізаваліся, а за “Двух капітанаў” пісьменнік атрымаў Сталінскую прэмію другой ступені (1946). Магчыма, гэта ўратавала яго ад рэпрэсій. Каверын дамагаўся літаратурнай рэабілітацыі Тынянава і Булгакава, выступаў у абарону Даніэля і Сіняўскага, падтрымліваў Салжаніцына.
-
1928
Памёр Ладзіслаў Кліма (чэшск. Ladislav Klíma, нар. 8 жніўня 1878), чэшскі філосаф, празаік, паэт і драматург. Найбольшая частка філасофскіх поглядаў пісьменніка адлюстраваная ў яго кнізе “Свет як свядомасць і нішто” (Svět jako vědomí a nic), а самым яго знакамітым творам лічыцца раман “Пакуты князя Штэрненгоха” (Utrpení knížete Sternenhocha). Шматлікія рукапісы Ладзіслава Кліма былі адрэдагаваныя і выдадзеныя ўжо пасля яго смерці, уключна з яго апавяданнямі і лістамі. Шмат што Кліма знішчыў сам. Яго апавяданне “Што пасля смерці” (Jak bude po smrti) на беларускую мову пераклаў Макс Шчур. Неўзабаве мае выйсці кніга перакладаў твораў Л. Кліма.
-
1983
Памёр Ежы Анджаеўскі (польск. Jerzy Andrzejewski, нар. 19 жніўня 1909), польскі пісьменнік. Намінаваўся на Нобелеўскую прэмію па літаратуры, але не атрымаў яе. У сваіх творах часта закранаў тэму пошуку сапраўдных духоўных каштоўнасцяў у жыцці чалавека. Яго творы часта экранізаваліся, найбольш вядомыя экранізацыі зрабіў знакаміты польскі рэжысёр А. Вайда — паводле рамана “Попел і дыямент” (Popiół i diament, 1948) і аповесці “Вялікі тыдзень” (Wielki tydzień). Анджаеўскі выведзены ў вобразе Альфы ў “Скутым розуме” Чэслава Мілаша.
-
1989
Памерла Дафна Дзюмар’е (анг. Daphne du Maurier, нар. 13 траўня 1907), ангельская пісьменніца. Пісала дэтэктыўныя і гістарычныя раманы, апавяданні ў жанры псіхалагічнага трылера, а таксама біяграфіі і п’есы. Яе самы знакаміты раман “Рэбека” (Rebecca, 1938) з’яўляецца класічным гатычным раманам. Шмат твораў Дзюмар’е было экранізавана: апавяданне “Птушкі” (The Birds, 1952) стала вядомым дзякуючы фільму А. Хічкока, які выйшаў у 1963 г., таксама апавяданне “Не азірайся” (Don't Look Now, экр. у 1973 г.), раманы “Рэбека” (экранізаваны 11 разоў), “Карчма “Ямайка” (Jamaica Inn, 1936), “Мая кузіна Рэйчэл” (My Cousin Rachel, 1951).
-
1998
Памёр Актавіё Пас (гішп. Octavio Paz Lozano, нар. 31 сакавіка 1914), мексіканскі пісьменнік, перакладчык, культуролаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі 1990 году. Пас дэбютаваў кнігай вершаў “Дзікі месяц” (1933), а пасля выдання зборніка “Яны не пройдуць!” (1936) зблізіўся з французскімі сюррэалістамі. З канца 1940-х гадоў парваў з левымі сіламі і выдаў у Аргентыне матэрыялы пра сталінскія лагеры, чым выклікаў нападкі камуністычнай і леварадыкальнай прэсы (у тым ліку Ж.-П. Сартра). Сусветную славу Актавіё Пасу прынесла першая яго кніга прозы — зборнік эсэ пра нацыянальную гісторыю і мексіканскі характар “Лабірынт самоты” (1950). Вершы Актавіё Паса на беларускую мову перакладалі Юля Цімафеева і Макс Шчур.
-
2002
Памёр Рэджыналд Роўз (анг. Reginald Rose, нар. 10 снежня 1920), амерыканскі празаік, драматург і сцэнарыст. Аўтар сцэнару да фільма “12 раззлаваных мужчын” (Twelve Angry Men, 1957) Сідні Люмета.
-
2009
Памёр Джэймс Грэм Балард (анг. James Graham Ballard, нар. 15 лістапада 1930), ангельскі пісьменнік, адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў ангельскай літаратуры другой паловы XX стагоддзя. Вялікі ўплыў на яго творчасць зрабіла мастацтва сюррэалізму. Спачатку вядомасць яму прынеслі навукова-фантастычныя апавяданні і раманы, пазней — псіхапаталагічныя трылеры. Найбольш вядомыя з іх — “Аўтакатастрофа” (Crash, 1973; экранізаваны ў 1996) і “Імперыя сонца” (Empire of the Sun, 1984; экранізаваны С. Спілбергам у 1987).
