-
1674
Памёр Хадльгрымур Пэтурсан (ісл. Hallgrímur Pétursson, нар. У 1614), ісландскі паэт і лютэранскі прапаведнік. Вырас у Холары, духоўным цэнтры Ісландыі таго часу. Затым быў адпраўлены працягваць адукацыю ў горад Глюкштат, у Шлезвіг-Гальштэйне (Германія), які ў XVII ст. належаў да Дацкай дзяржавы. Тут ён выпадкова пазнаёміўся з будучым ісландскім біскупам Скалхольта Брыньёльфурам Свэйнсанам. Апошні, праходзячы па вуліцы, пачуў праклёны на ісландскай мове ад стомленага цяжкай працай каваля Пэтурсана, вырашыў пазнаёміцца з суайчыннікам, а пасля дапамог новаму сябру трапіць на навучанне ў школу святароў у Капенгагене. У 1636 годзе Пэтурсан атрымаў заданне дапамагчы ў аднаўленні мовы і рэлігійных ведаў ісландцаў, выкрадзеных падчас нападу турэцкіх піратаў на Ісландыю ў 1627 годзе. На гэтых занятках паэт пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай Гудрыдур Сіманардотыр, удавой, старэйшай за яго на 16 гадоў. Вядомы і паважаны прапаведнік, Пэтурсан — аўтар знакамітых “Псалмоў пакутаў” — найбольш выдаванага твора ісландскай літаратуры, які вытрымаў 60 выданняў (першае ў 1659 годзе). Акрамя псалмоў Пэтурсан пісаў таксама лірычныя вершы і рэлігійныя гімны. Памёр ад праказы. У гонар паэта названая цэнтральная лютэранская царква Рэйк’явіка — Хадльгрымскірк’я.
-
1844
Нарадзіўся Клас Понтус Арнальдсан (шведск. Klas Pontus Arnoldson, памёр 20 лютага 1916), шведскі пісьменнік, журналіст, палітык, сумесна з Фрэдрыкам Баерам лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру (1908). Быў заснавальнікам і першым старшынём Шведскага саюза міру і арбітражу, створанага ў 1883 годзе.
-
1856
Нарадзіўся Албрэхт Радэнбах (нід. Albrecht Rodenbach, памёр 23 чэрвеня 1880), адзін з самых значных фламандскіх паэтаў і лідар руху за адраджэнне фламандскай літаратуры, што пачаўся ў ХІХ стагоддзі, хаця Радэнбаха можна назваць хутчэй сімвалам гэтага руху, чым яго актыўным дзеячам, бо ён памёр у 23 гады. Хуга Вэрыст назваў яго “паэтам, душой, сэрцам, розумам, словам адроджаных фламандцаў”. Албрэхт быў старэйшым сярод 10 дзяцей у сям’і, а таксама стрыечным братам французскага пісьменніка Жоржа Радэнбаха. Бацька Албрэхта Юлій Радэнбах паходзіў з Райнланду і быў братам Фелікса Радэнбаха, фламандскага палітычнага прапагандыста. Маці, хаця і валонка з паходжання, свабодна размаўляла па-нідэрландску. У Лейдэнскім універсітэце Радэнбах пазнаёміўся з паэтам Полам дэ Монтам. Разам яны пачалі змаганне за фламандскае культурнае адраджэнне, за роўныя правы французскамоўных і нідэрландскамоўных студэнтаў і стварылі ў 1876 годзе “Асацыяцыю ўсіх фламандскіх студэнтаў” (Algemene Vlaamse Studentenbond). Яны патрабавалі ўвядзення заняткаў па нідэрландскай мове і культуры. У ілюстраваным часопісе асацыяцыі “Вымпел” (Het Pennoen) ананімна друкаваліся эсэ Радэнбаха. Пры жыцці Радэнбах быў знакаміты як аўтар вершаў і песняў, якія зрабіліся сімваламі і натхненнем фламандскага руху. Памёр ад туберкулёзу. Вершы Радэнбаха на беларускую перакладалі Кацярына Маціеўская і Ганна Янкута.
-
1901
Нарадзіўся Аляксандр Чак (латышск. Aleksandrs Čaks, сапр. Аляксандр Чадарайніс; памёр 8 лютага 1950), латышскі паэт і празаік, якога лічаць пачынальнікам урбаністычнай паэзіі ў Латвіі. У 1928 годзе пабачыў свет яго першы паэтычны зборнік “Seši”, прысвечаны Рызе. У сваіх вершах паэт закранаў тэмы, дагэтуль не адлюстраваныя ў латышскай паэзіі, — начное жыццё горада, беспрытульнікі, прастытуткі, бедната. У 1949 годзе, калі Латвія ўжо ўваходзіла ў склад СССР, Чака абвінавачваюць у адыходзе ад марксісцкіх каштоўнасцяў і пісанні палітычна няправільных вершаў. Гэтае абвінавачанне моцна паслабіла стан яго здароўя, і 8 лютага 1950 паэт памёр ад хваробы сэрца. Вершы Чака на беларускую перакладаў Васіль Сёмуха.
-
1911
Нарадзіўся Мікола Лобан (памёр 28 снежня 1984), беларускі пісьменнік і мовазнавец. Аўтар апавяданняў, мовазнаўчых даследаванняў, эсэ і крытычных артыкулаў па праблемах пісьменніцкага майстэрства, псіхалогіі творчасці. У 1984 выйшла яго кніга артыкулаў і эсэ “Пяць раніц тыдня”, у 1986 — выбраныя творы ў 3-х тамах. Адзін са складальнікаў “Правілаў беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” (1959), “Арфаграфічнага слоўніка” (з М. Р. Суднікам, 1948, 1961, 6-е выд. перапрацаванае і дапоўненае ў 1990), “Руска-беларускага слоўніка” (1953), “Беларуска-рускага слоўніка” (1962), кіраваў падрыхтоўкай “Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы” ў пяці тамах (1977—1984, рэдактар т. І). Пераклаў аповесць М. Горкага “У людзях” (з Э. Агняцвет, 1952).
-
1914
Нарадзіўся Дылан Томас (анг. Dylan Marlais Thomas, памёр 9 лістапада 1953), валійскі паэт і драматург. Пісаў па-ангельску. Дылана выхоўвалі так, каб ён ведаў толькі ангельскую мову, хоць валійская была роднай мовай ягонай маці. Важнай крыніцай натхнення для Томаса былі валійскі фальклор і міфалогія, дзіцячыя ўражанні ад жыцця ў сельскім Ўэльсе (яго п'еса “Дзяцінства, Каляды, Ўэльс” да гэтага часу штогод чытаецца па радыё на Каляды, а радыёп’еса “Пад шатамі малочнага лесу” прысвечаная жыццю невялікага валійскага горада). Паводле драмы Томаса “Доктар і д'яблы” пастаўлены фільм з Цімаці Далтанам у галоўнай ролі. Сюжэт заснаваны на сапраўднай гісторыі пра тое, як навуковец купляў свежыя трупы для анатамічных даследаванняў, хоць і падазраваў, што іх здабылі забойствам.
-
1932
Нарадзілася Сільвія Плат (анг. Sylvia Plath, памерла 11 лютага 1963), амерыканская паэтка. Пры жыцці Плат выйшлі толькі яе паэтычны зборнік “Калос” (The Colossus and Other Poems, 1960) і раман з элементамі аўтабіяграфіі “Пад шкляным каўпаком” (The Bell Jar, 1963, пад псеўданімам Вікторыя Лукас). Зборнік “Арыэль”, які выйшаў у 1965, здабыў неверагодную папулярнасць, а за збор вершаў Плат у 1982-м пасмяротна была прысуджаная Пулітцэраўская прэмія. Гэты зборнік склаў муж пісьменніцы, брытанскі паэт Тэд Х’юз, за якога Сільвія выйшла замуж у 1956-м і з якім развялася ў снежні 1962-га. Пасля самагубства Плат Х’юза доўга вінавацілі ў яе смерці. Праз шэсць гадоў пасля смерці Плат каханка Х’юза Ася Вэвіл, пазбавіўшы жыцця сваю дачку, забіла сябе такім самым спосабам — выпіла снатворнае і, уключыўшы газ, засунула галаву ў духоўку. У 2009 годзе скончыў жыццё самагубствам сын Плат і Х’юза Нікалас Фарар Х’юз.
-
1977
Памёр Джэймс Кейн (анг. James Mallahan Cain, нар. 1 ліпеня 1892), амерыканскі пісьменнік і журналіст, аўтар дэтэктываў. Разам з Дэшылам Хэметам і Рэймандам Чандлерам лічыцца заснавальнікам амерыканскага “крутога” дэтэктыву. Найлепшыя творы Кейна ў гэтым жанры — раман “Паштальён заўсёды звоніць двойчы” і аповесць “Двайная страхоўка”.
