Мы прысвячаем новы нумар “ПрайдзіСвета” феномену сувязі літаратуры і гомасэксуальнасці, альбо, кажучы мовай ХХІ стагоддзя, сувязі літаратуры і ЛГБТК. Ці застаецца літаратура літаратурай, калі адкрывае нам сусвет цялеснасці, сэксуальнасці, інтымнасці? Чаму беларуская літаратура моцная ў апісанні вайны і такая бездапаможная, стэрыльная ў апісанні цялеснасці і сэксуальнасці? Ці існуе беларуская ЛГБТК-літаратура? На гэтыя і іншыя пытанні можна будзе знайсці адказы ў нумары
Чытаць далейНарадзіўся Эразм Дарвін (анг. Erasmus Darwin, памёр 18 красавіка 1802), ангельскі натураліст, доктар і паэт, які вынікі сваіх навуковых штудыяў выкладаў у вершаванай форме, што было дзіўным нават для яго сучаснікаў. Верыў у сэксуальнае жыццё раслінаў, пра якое расказаў у другой частцы аб’ёмнай паэмы “Батанічны сад” (The Botanic Garden) пад назвай “Каханне раслінаў” (The Loves of the Plants). Адзін з перакладчыкаў на ангельскую мову працаў Карла Лінэя. Дзед Чарлза Дарвіна.
Нарадзіўся Мікалай Карамзін (руск. Николай Карамзин, памёр 3 чэрвеня 1826), рускі гісторык і пісьменнік. Яго публікацыі “Лістоў рускага вандроўніка” (“Письма русского путешественника”, 1791—1792) і аповесці “Бедная Ліза” (“Бедная Лиза”, 1792, асобнае выданне 1796) распачалі ў Расіі эпоху сентыменталізму. Яго творчасць зрабіла моцны ўплыў на развіццё рускай літаратуры.
Памёр Ёган Крыштаф Готшэд (ням. Johann Christoph Gottsched, нар. 2 лютага 1700), нямецкі пісьменнік, культурны дзеяч, крытык, тэарэтык ранняга Асветніцтва. Адзін з пачынальнікаў нямецкага асветніцкага класіцызму. Мастацкае светабачанне Готшэда мела вузкарацыяналістычны характар: у літаратуры найбольшае значэнне ён надаваў павучальнасці, змагаўся з традыцыямі барока.
Памёр Дзяніс Фанвізін (руск. Денис Фонвизин, нар. 14 красавіка 1745), рускі літаратар, стваральнік жанру рускай бытавой камедыі (“Недарасль”, “Брыгадзір”). Паходзіў з рыцарскага роду, які перасяліўся ў Расію з Лівоніі за часамі Івана Грознага, прозвішча роду пісалася ў два словы, Фон Візен ці Фон-Візен, да сярэдзіны ХІХ стагоддзя. Фанвізін згадваецца ў “Яўгеніі Анегіным” Пушкіна і “Ночы перад Калядамі” Гогаля (праўда, яго імя там не называецца).
Нарадзіўся Гюстаў Флабэр (фр. Gustave Flaubert, памёр 8 траўня 1880), французскі раманіст. Аўтар раманаў “Мадам Бавары” (Madame Bovary, 1857), “Саламбо” (Salammbô, 1862), “Выхаванне пачуццяў” (L'Éducation sentimentale, 1869). Вядомасць Флабэру прынесла публікацыя ў часопісе рамана “Мадам Бавары” (Madame Bovary, 1856), праца над якім пачалася ўвосень 1851 году. У хуткім часе пасля выхаду рамана Флабэр і рэдактар часопіса Revue de Paris былі прыцягнутыя да судовай адказнасці за знявагу маралі. Раман быў маніфестам літаратурнага натуралізму, але апрача гэтага ў ім быў выразна заўважны скепсіс аўтара ў дачыненні не толькі да сучаснага грамадства, але і да чалавека ўвогуле. Апраўдальны вердыкт дазволіў выпусціць раман асобным выданнем у 1857 годзе.
Нарадзіўся Ян Каспровіч (польск. Jan Kasprowicz, памёр 1 жніўня 1926), польскі паэт, драматург, літаратурны крытык, перакладчык. Да пачатку 1890-х Каспровіч рэалістычна выяўляў карціны сялянскай галечы ў сваіх паэтычных зборніках. З 1891 году ў творчасці паэта зацвярджаецца сімвалісцкая паэтыка. Самастойна засвоіў лаціну і старажытнагрэцкую, ведаў французскую, ангельскую і іншыя мовы. На польскую перакладаў Эсхіла, Эўрыпіда, Шэкспіра, Марла, Байрана, Шэлі, Кітса, Ўайлда, Рэмбо, Метэрлінка, Гётэ, Шылера і іншых.
Памёр Роберт Браўнінг (анг. Robert Browning, нар. 7 траўня 1812), ангельскі паэт і драматург. Мае рэпутацыю паэта-філосафа са знарок ускладненай і даволі “затуманенай” мовай. Яго ўлюбёная форма — драматычны маналог з пераказам разнастайных гістарычных эпізодаў, поўны філасофскіх роздумаў, успамінаў, спавядальнасці.
Памёр Рэймон Радыге (18 чэрвеня) (фр. Raymond Radiguet, нар. 18 чэрвеня 1903), французскі пісьменнік. “Ён <…> прыдумаў і прывіў нам дзівосна новую пазіцыю ў мастацтве, якая палягала на тым, каб не быць арыгінальным (ён называў гэта “ўменнем насіць новы касцюм”), <…> раіў нам “пісаць як усе”, бо ў такой манеры абсалютна немагчыма праявіць арыгінальнасць”, — пісаў Жан Както ў кнізе “Цяжар быцця”. Паводле Радыге, быць паперадзе авангарду — значыць пісаць у традыцыйнай манеры. Увасабленнем гэтых прынцыпаў ёсць найперш галоўны твор Радыге — раман “Чорт у галаву” (Le diable au corps), напісаны ў 1921, выдадзены ў 1923 годзе Бернарам Грасэ з анатацыяй: “Першая кніга семнаццацігадовага пісьменніка”. Раман займеў неймаверны поспех, а яго аўтар атрымліваў віншаванні ад Макса Жакоба, Рэнэ Бэнжамэна, Поля Валеры і іншых вядомых пісьменнікаў. Другі і апошні раман Радыге “Баль у графа д’Аржэля” (Le Bal du comte d’Orgel) з прадмовай Жана Както выйшаў пасмяротна ў 1924 годзе. Рэймон Радыге памёр ад тыфу 12 снежня 1923. Жан Както ўспамінаў: “Слухай, — сказаў ён мне 9 снежня, — праз тры дні мяне расстраляюць салдаты Бога”. Радыге таксама належаць чатыры зборнікі вершаў і п’еса “Пеліканы”, якую на беларускую мову пераклала Вераніка Мазуркевіч.
Нарадзіўся Ахмад Шамлу (перс. احمد شاملو, памёр 24 ліпеня 2000), іранскі празаік, паэт, перакладчык, намінант на Нобелеўскую прэмію. Аўтар больш як 70 кніг — зборнікаў вершаў, раманаў, твораў для дзяцей.
Нарадзіўся Чынгіз Айтматаў (кірг. Чыңгыз Айтматов, памёр 10 чэрвеня 2008), кіргізскі празаік, які пісаў на кіргізскай і рускай мовах, савецкі палітычны і культурны дзеяч, прадстаўнік пакалення шасцідзясятнікаў. Пэўны час быў галоўным рэдактарам часопіса “Иностранная литература”. У 1958 выйшла ў свет ягоная аповесць “Джаміля”, якая прынесла аўтару сусветную вядомасць. У 2006 удзельнічаў у выпуску кнігі “Аўтограф стагоддзя” (“Автограф века”).
Памёр Карлас Бараль (гішп. Carlos Barral, нар. 1 студзеня 1928), гішпанскі паэт і выдавец, які лічыцца адным з найбуйнейшых паэтаў так званага "пакалення 50-х". Найбольш вядомыя яго паэтычныя зборнікі “19 гісторый пра маю грамадзянскую вайну” (19 historias de mi guerra civil) і “Урокі пра рэчы” (Lecciones de cosas), а таксама трохтомныя мемуары. Адзін з пачынальнікаў лацінаамерыканскага літаратурнага буму.
Памёр Джозэф Хелер (анг. Joseph Heller, нар. 1 траўня 1923), амерыканскі пісьменнік-сатырык, драматург. Знакаміты сатырычным антываенным раманам “Выкрут-22” (Catch 22, 1961). Аўтар вядомых раманаў “Нешта здарылася” (Something Happened, 1974), “Бог ведае” (God Knows, 1984), “Гэта не жарт” (No Laughing Matter, 1986), “Партрэт мастака ў старасці” (Portrait of an Artist as an Old Man, 2000).
Памёр Сігітас Гяда (літ. Sigitas Geda, нар. 4 лютага 1943), літоўскі паэт, драматург, эсэіст, літаратурны крытык, перакладчык, аўтар больш за 10 кніг вершаў і паэмаў, кніг вершаў для дзяцей, некалькіх зборнікаў артыкулаў, шэрагу лібрэта, сцэнару музычнага фільма “Чортава нявеста”. Пераклаў на літоўскую мову “Песню песняў” і Каран (выйшаў у 2007 і выклікаў неадназначныя ацэнкі адносна вольнага перакладу), а таксама шэраг твораў з рускай, польскай, ангельскай, французскай і іншых моваў. На беларускую мову вершы Гяды перакладаў А. Разанаў (зборнік літоўскай паэзіі “Белы замак на гары”, 1992).