(Жыццё ў Празе)
Яхіму Топалу
(Я думаю, абыдземся без прадмовы,
прадмову хай кожны прыдумае сам...)
Маё імя Патрык, але сябры называюць мяне Патам, таму я Пат. Я самы малодшы з чэшскіх вілюзіяністаў (маю да гэтага такое-сякое дачыненне) і хачу толькі сказаць, што тут я напішу абсалютную праўду, напішу толькі тое, што перажыў. А вы, калі я пра вас напішу нейкую рэальную праўду, скажам, пра вашыя няўхвальныя рысы характару і да т. п., не злуйцеся, бо тут усё праўда, а мы толькі жывёлы, якія называюць сябе людзьмі, што ж зробіш. Дык вось:
“Ісціна пераможа”.
(Хачу яшчэ верыць, ці, можа, ужо не...)
Дзень сёння быў бязладны. Мы дамаўляліся, што дзесьці а трэцяй, нават трохі раней, сустрэнемся з парай чалавек у “Маластранскай” і пойдзем да Гонзы, каб аддаць яму нашыя опусы, бо ён збіраецца рабіць нейкі зборнік. Гонза – пераплётчык, дык хоча з нашых твораў зрабіць кніжку. Каб быць справядлівым, скажу, што ён вучыцца на графіка на вечаровым у Геліхаўцы [1]. Учора я даў пачытаць некаторыя свае рэчы, якія называю прозай, Дастлі, і сёння а палове на трэцюю ў “Маластранскай” ён мусіў мне іх вярнуць. Дастлі – бісэксуал. Мяне гэта раздражняе, але я ведаю, што да мяне ён падкатваць не будзе, ён сам мне гэта сказаў. Бо калі б паспрабаваў, нашаму сяброўству прыйшоў бы капец. Ён пра гэта ведае і не хоча, каб так здарылася. Я Дастлі ўспрымаю спакойна. Ён бітнік і ўвесь час трындзіць. Перад кавярняй я сустрэў Марка. Марэк – наш басіла, старэйшы за мяне на паўгода. Ён яшчэ не прыцёрся да нас, але з ім прыкольна. Хоць часцей за ўсё ён альбо нейкі збянтэжаны, альбо не ў гуморы. Тут выбіраць не даводзіцца. Усярэдзіну мы зайшлі разам. Там быў Боршч. Ён класны хлопец. Яму, здаецца, каля дваццаці, і Баршчом яго называюць таму, што ён носіць шапку з барана. Ён толькі вярнуўся з Богніцаў [2], цяпер піша і малюе іерогліфы. Але ён праўда файны. Мы пазнаёміліся, калі я неяк сядзеў у той самай “Маластранскай кавярні”. Мы тады якраз курылі маруху (смакам была як суп з ялавічыны), ён зайшоў, забіў касяк і перакінуўся з намі колькімі словамі. Пасля схапіў мяне за шыю ды кажа: “Братан, ты мне падабаешся, нават не ведаю, чаму”. Пры гэтым вывернуў мне галаву і страсаў мне попел на морду. Так мы і пазнаёміліся.
Пасля туды прыйшла Марго. Яна мне ўжо лезе на нервы, і няхіла так лезе. Я кахаў яе, але гэта было даўно. Пасля яны былі ў гарах, і калі яна вярнулася, яе быццам бы падмянілі, стала такая тупая. Марэк пайшоў, сёння ён быў збянтэжаны. Мы чакалі Дастлі. Я ўжо пачаў баяцца, што ён не прыйдзе, але прыйшоў, прынёс мне мае тэксты і па-ангельску перапісанага Уільямса. Мы заплацілі і звалілі. Ага, яшчэ туды прыйшоў Ёзэф. Напраўду яго завуць Якуб, але ён хоча, каб мы называлі яго Ёзэфам. Ёзэф дык Ёзэф. Гэта мой брат. Між іншым, таксама адзін са стваральнікаў вілюзіянізму, піша файныя рэчы. Але ў яго звычайна настрой храновы. Мы пайшлі на Замкавую лесвіцу, там быў Гонза. Па дарозе мы сустрэлі яшчэ Квіда і Пэтра. Яны клёвыя пацаны. Квіда малюе цікавыя карціны, а Пэтр піша ў духу сюррэалізму і грае на бубнах у Квідавым гурце. Яны абодва мне падабаюцца. Мы аддалі Гонзу свае творы і пайшлі ў кавярню. У сэнсе, яны. Мы з Баршчом незаўважна аддзяліліся і пайшлі да Ваята. Гэта такі мастак. Боршч яго амаль не ведаў, дык хоць пазнаёміўся. Мне здаецца, што Ваят заўжды нейкі такі нерашучы. Быццам не ведае, што да чаго. Мы трохі пасядзелі ў яго, а пасля зноў звалілі. Пайшлі па Нэрудавай, бо Боршч хацеў зазірнуць у “Сонцы”, ці няма там каго са знаёмых. Нехта быў, такі патлаты і барадаты. Яны трохі патрындзелі, і мы зноў пайшлі. Але ўжо нікога не знайшлі. Квіда з Пэтрам ужо паехалі ў Бэхіню, і я раззлаваўся, бо Квіда збіраўся мне штосьці сказаць. Урэшце мы сустрэлі Бэрэніс. Ейныя бацькі – французы ці што, і яна, здаецца, таксама. Мы зайшлі ў буфет перакусіць, а пасля я паваліў дадому.
Як жа мяне задзяўбла школа. Хоць, зрэшты, і ў школе былі прыемныя моманты. Аднойчы я чакаў Міхаэля. Ён трэці сярод самых маладых вілюзіяністаў. Першы – я, другі – Марэк, а трэці – ён. Яму, здаецца, чатырнаццаць, Марку таксама, а мне трынаццаць. Ну дык вось, чакаю я яго, каб дамовіцца наконт заўтрашняй рэпы нашага гурта. Чакаю гадзіну, а яго няма. Калі захварэў, то рэпа ў жопу. А другой бачу – ідзе, усміхаецца. Я да яго: “Здароў, Міха. Ты дзе быў? Я ўжо не ведаў, што рабіць, думаў, ты не прыйдзеш”.
“Мне сёння было так клёва. Ведаеш, Пат, я быў у бабулі ў Бэнэшаве. Добра, што ўзяў з сабой падручнікі, думаў, павучуся. Спазніўся ўчора на апошні цягнік. Дык сёння раніцай, недзе а шостай, сабраўся і пайшоў з торбай на шашу. Тармазнуў грузавік, і ён падкінуў мяне да самай Прагі. Я ляжаў у кузаве і зубарыў гісторыю. Гм... было клёва. Не, ну праўда”.
Вось такі ён. Калі з ім трохі даўжэй пагаварыць, здаецца, што ён псіх. Але напраўду Міхаэль добры хлопец. Я ўжо навучыўся з ім размаўляць, але гэта пакуль не ва ўсіх выходзіць. Ён грае ў нашым гурце на бубнах. Наш гурт называецца “Псіхадэлічны брэх”. Марэк грае на басе, Міхаэль – на бубнах, а я спяваю і граю на фартэпіяна. Ага, Марэк таксама будзе граць на электраскрыпцы. Акрамя таго, Міхаэль яшчэ малюе, а цяпер пачаў пісаць такія трохі дзіўныя рэчы.
На гэтым тыдні нічога цікавага, дык я не магу дачакацца пятніцы, калі ў кавярні зноў будзе вялікае шоў. Толькі адна штука мяне непакоіць, а менавіта маруха. То бок, я пазнаёміўся з адной дзяўчынай, якая паабяцала, што мне яе раздабудзе. Званю ёй, а яна кажа, што мусіць дамовіцца з адным пацаном. Праз два тыдні я ёй зноў патэлефанаваў, яна сказала, каб назаўтра я быў у “Маластранскай”, прыблізна а шостай. Паабяцала, што прынясе. І не прыйшла. Больш я ёй не тэлефанаваў. І ўсё ж трэба звякнуць. Бо пакумарыць хочацца. Аднойчы я ўжо выдыміў касяк. Гэта быў гашыш. Я дастаў яго ў нейкіх італьянцаў. Дзіўныя рэчы ён са мной тварыў. Мы тады разам курылі. Я, Ёзэф і Марго. Ім – нічога, а вось мне... Спачатку здавалася, што я лётаю. Пасля я паваліўся на падлогу і гадзіны дзве, здаецца, вадзіў пальцам сабе па мордзе. Памятаю, што я чуў, быццам кукарэкае певень і кудахтае курыца. Той певень мне дзіка лез на нервы, а вось курыца, яе сакатанне было такім ласкавым. Тупа, праўда? У канцы таксама было супер. Я ўжо мог хадзіць, калі б і не хацеў, то быў бы вымушаны. Я хадзіў, як бусел. Уздымаў ногі, як Армстронг на Месяцы. Я ўвесь час усміхаўся, як ідыёт, але было добра. Я стаў такі слабы-слабы, і ўсё ляжаў, разваліўшыся на падлозе, і вадзіў сабе пальцам па твары (навошта – не ведаю). Я б хацеў параўнаць гашыш з марыхуанай. Кажуць, маруха слабейшая.
Дзіўныя цяпер дні, такія хаатычныя. Мне хочацца занатоўваць пра сябе кожную дробязь. Паліцаі пра мяне і Ёзэфа ведаюць шмат; сярод нас, відаць, аціраецца нейкі ў штацкім. Аднойчы мы з Ваятам сядзелі ў кавярні, там быў адзін, уставіўся на нас і зырыў. Нас абодвух раптам апанаваў жах, і мы адразу ж звалілі. Учора мяне ахапіў такі самы жах, калі я даведаўся, хто сярод нас шпягуе. Здаецца, гэта Ладзя Міцка, учора выпытваў у мяне пра бацьку. Калі тое, а калі тое, а што, а як і г. д. Да Бланкі таксама ўвесь час чапляўся... Гэты свет паскудны, бо вось ён, магчыма, шпег, а калі не, то, можа, вунь той. А калі Міцка не шпег, тады я засранец, бо так пра яго думаю. Але ж ён, здаецца, усё-ткі шпег. Уласна, мне пофіг. Учора было супер. Я быў п’яны, і ў кавярні пазнаёміўся з адной дзяўчынай – Іткай. Яна такая клёвая. Калі мне надакучыць Марта, Ітка ёй будзе класнай заменай. Не, сур’ёзна. Я ж вось так ад балды не закахаюся. Ну, пасля будзе відаць... Яна дала мне панасіць пярсцёнак, ці я сам яго ўзяў, ужо не памятаю, я падліваў сабе ў гарбату гарэлку, якую прынёс з сабой, я быў ва ўдары. Я ёй бясконца казаў нейкую дурню. Напр.:
“А пасля мая нага закахалася ў маю дырэктрысу, і цяпер у іх – сумесь бегемота з насарогам, а ў таго насарога – агромністы рог, пра які ўвесь час крычыць той імпатэнт і дэбіл патрык, які б’ецца галавой аб стол, страсае попел ітцы на галаву і выдзімае ёй дым у твар. А той малы прыгожы індус, ну той, ад якога ў маёй дырэктрысы бегемот+насарог з патрыкавай нагой. А вінаваты ва ўсім вось гэты пярсцёнак, які напіўся маёй нагі і гарэлкі, а яна будзе піць яго п’янае срэбра, засне і прысніць дырэктрысінага аднаножку, які будзе дыміцца над патрыкавай гарбатай. Гэта той? Але ж яна мая дырэктрыса, і не Брымава, а Бірмава. З той адзінай патрыкавай нагой ад таго насарога+бегемота. А... а... а-а-а... пры гэтым усе будуць біцца галавой аб стол і клікаць таго імпатэнта і дэбіла патрыка, ідзіце ў Майстэрню міма “Мая”...”
Карацей, такі вось ідыятызм. Усё гэта я падслухаў, калі сядзеў пад мухай, з размовы Іткі з Маркетай і Іткі са мной. Але гэта ўсё страшна перамяшанае і перакручанае. Хрэнь, але такая цудоўная (это чудесно): пасля прыйшоў псіх Боршч і ўкусіў мяне за шчаку, і цяпер у мяне там чырвоны засос. Ён гарланіў, скакаў з парасонам на машыны і шукаў вядро на піва. Я падышоў і даў яму пустую пляшку з-пад гарэлкі.
“Яна ж пустая,” – сказаў ён апавядальным сказам, і фюіць – пустая пляшка праляцела метраў дваццаць па плошчы. Перад “Маластранскай” сабралося страшэнна шмат людзей: Квіда, Ёзэф, Ваят, Густэл, Ітка, Маркета, Робін, Ярка, тая францужанка – ага, Бэрэніс, Злая Моркаўка тут як тут, Дастлі, Боршч, Марцін, Алекс, Леанард, Ян Ванэк і яшчэ, здаецца, чатыры дзеўкі. Раптоўна на ўсю плошчу як грымне: “Едзеееем!” (Боршч), усе пачалі шчаміцца ў трамвай, чалавек дзесяць не ўбіліся. Мы паехалі да Баршча ў Галешовіцы на хату. У трамваі мы з Бланкай абгаварылі Міцку. Потым зноў на цэлы трамвай: “Выхооодзім!” (Боршч). Боршч выскачыў з трамвая, і толькі і чуваць было, як затармазілі машыны. Мы – за ім. Пасля зноў: “Тудыыы!” (Боршч), усе павалілі ў нейкі буфет, дзе былі адны рабацягі, набралі (на жаль, я спадзяюся, што так не скончу) штук трыццаць бутэлек піва, віно і ром. Урэшце мы прыпаўзлі да яго на кватэру. Не кватэра, а сапраўдны прытон. Мяне ахапіў настрой, быццам я начытаўся Керуака. Я там быў. Як след набраўся, а Боршч прыгатаваў жахлівы напой. Нагрэў віно і ром, а пасля змяшаў. Жахліва востры. Пасля ён яшчэ ўсыпаў туды нейкія парашкі і заснуў. Але я гэтага ўжо не бачыў, бо разам з Бланкай і яшчэ нейкімі людзьмі зваліў. Бланка пайшла яшчэ да нас. Я ніяк не мог заснуць, увесь час у галаве стаяла тая балбатня з Іткай, кадры з тварамі знаёмых людзей, а вакол бесперастанку ездзіў на ровары “маёр” Міцка і нешта пазначаў у чорным сшытку. Прыблізна а першай прыйшоў брат. Зусім цвярозы. Памятаю, што я, быццам прывід, папрасіў у яго нейкі салат, а ён: “Не дуры, у салаце – маянэз, будзеш пасля бляваць”. Мне сапраўды хацелася бляваць, увесь час была адрыжка. Там, маўляў, было добра. Боршч абліў Злую Моркаўку півам і выкінуў яе з кватэры, а Ёзэф, кажуць, бегаў голы па кватэры і танчыў. Калі ўначы брат быў цалкам нармальны, то зранку прачнуўся зусім п’яны.
Я заснуў каля другой.
Цяпер мне паршыва (фізічна). Страшэнна баліць галава, не хапае паветра. МНЕ 13! Я не хачу перабольшваць, але я яскрава ўяўляю свае прагнілыя ад нікатыну лёгкія, а ў башцы, адміраючы, шалёна танцуюць клеткі. Я ведаю, што хутка памру. Я думаю, гадоў у дваццаць. Мне не надта каб хочацца. Я хачу штосьці зрабіць, хачу, каб пасля мяне штось засталося. Таму і пішу ўжо цяпер, шэсць гадоў граю на фартэпіяна і малюю. І завязваю з курэннем і п’янкамі...
На вуліцы – такі дождж! Я толькі што прыйшоў, на галаве ў мяне – вязаная шапка з пампонам, п’ю гарачую гарбату. Чакаю, пакуль прыйдзе Бланка. Спадзяюся, усё-ткі прыйдзе. Мама паехала на два дні ў камандзіроўку ў ГДР, дык мы тут зладзілі гудзёж. Учора ў нас быў кватэрнік.
Мне ўжо лепш. Хоць яшчэ крыху баліць горла, але хрэн з ім. Як я ўжо сказаў, учора ў нас быў кватэрнік. Было клёва. Хоць бы таму, што хлопцаў было шасцёра, а дзевак – дзевяць. Маці паехала ў камандзіроўку ў Германію, а бацька не прыйшоў. Мама пакінула нам з бацькам 150 крон на кожнага. На ежу і на ўсё астатняе. На пятніцу ў мяне, на жаль, засталося толькі 10 крон, бо 140 я патраціў на бухло: тры пляшкі віна, шампанскае і бутэлька рому. Я афігенна надраўся. Са мной адбылася адна лажа: я не пазнаваў, хто ёсць хто, спачатку я думаў, што Роланд пачне ўздымаць вэрхал. Я сядзеў у пакоі з Марыяй і братам. Той стаяў ля акна, я гукнуў яму: “Выкінь Роланда, выкінь Роланда!” Пасля памаўчаў, а калі чарговы раз падняў галаву на брата, зноў сказаў: “Выкінь Роланда, выкінь!” Пачуўся смех, я прыгледзеўся, што там адбываецца, і ўбачыў, што звяртаюся да Роланда, а не да брата. Тупізм. Мяне гэта выводзіць. Бо я зноў быў у экстазе. Я ўзяў гітару, Гінзберга, і пачаў яго спяваць. Пасля зусім пачаў раўсці, вакол хадзілі людзі, а я ўвогуле не разумеў, хто яны такія. Гэта доўжылася дзесьці з паўгадзіны, не ведаю дакладна. Пасля я ўбачыў, што ля мяне сядзіць Ваят. Які ж ён клёвы... Даў мне цыгарэту. Я быў зусім як дрэва, папрасіў Ваята, каб той зрабіў са мной што-небудзь, бо справы дрэнь. Такое поўнае здранцвенне. Але потым да мяне прыйшоў файны настрой. Я пачаў усіх цалаваць. Спачатку ўсё жывое, а пасля і розныя рэчы: мёд, шафу, лядоўню, стол, тэлевізар і ўсё астатняе. Там я пазнаёміўся з дзвюма дзеўкамі, адна была вельмі прыгожая. Радка. Потым мы з Марцэлай – сяструхай Ваята – пайшлі па віно. Я ў яе закахаўся, але гэта ўжо пасля. Мы трымаліся за рукі і ішлі ў “Кампу”. Там было зачынена. Мы вярнуліся. Я хацеў скочыць у Чартоўку, дзеля Марты (але гэта ўжо пасля). На шчасце, не скочыў, але калі я пералазіў цераз парэнчы назад, то паваліўся на зямлю, і ўсе рагаталі. Яна дапамагла мне падняцца. Пасля мы пайшлі па пляшку ў “Сэрцы”. Калі мы вярнуліся дадому, я яе адкаркаваў і пры гэтым абліўся. Усе = смех. Дзесьці а дзесятай, на жаль, усе звалілі. Шкада, мы б маглі тусавацца да самай раніцы, але ўсім трэба было ў школу. А я ў школу не пайшоў, бо прыбіраў той дзікі срач, які мы пасля сябе пакінулі. Уначы было зусім хранова. Мне зноў хацелася бляваць, але я, на шчасце, вытрываў. Раніцай у мяне быў нармальны настрой, я дапіў рэшту віна, якому парадаваўся, бо ненавіджу бадун, і пасля абеду пайшоў у музыкалку. Затым зазірнуў у кавярню. Там было шмат людзей, я быў рады, бо сярод іх быў і Боршч. Пасля туды ж прыйшоў брат і пачаў нас падбіваць, каб мы пайшлі на джаз. Вядома ж, надта напружвацца яму не давялося. Праз хвіліну мы сабраліся і павалілі ў “Рыхту”. Пасля мы планавалі пайсці ў “Парнас”, дзе мелася граць “Экспансія”. Мы паселі, купілі бутэльку чырвонага і слухалі музыку. Мяне падбешвала Марта, яна, на жаль, сядзела побач са мной, а таму я, хочаш не хочаш, быў вымушаны слухаць тую лухту, якую яна малола, напрыклад, каментавала музыку: “Мы вяртаемся ў трыццатыя, дамачкі ў капялюшыках, парасончыкі і белыя сабачкі...” А я ў гэты час думаў пра Керуака. У мяне было жаданне даць ёй падсрачнік. Я ўзяў акуляры Ёзэфа і ўставіўся на музыкаў, а яна пачала чаўпсці, як я інтэлігента выглядаю. Бляяя... Пасля перапынку мы сабраліся і думалі пайсці на “Экспансію”, але ніхто не захацеў. Гэта мяне страшэнна вывела. Брат з Пэтрай падняліся. Як я яе ў той момант ненавідзеў! Я пайшоў з імі, але на лесвіцы зразумеў, што ў мяне няма ні граша, вярнуўся, сеў, на душы было пагана! Як жа я іх тады ненавідзеў! Боршч мяне супакойваў, але гэта не дапамагала. Таўстуны, засранцы, ну і сядзіце тут на сваіх сраках. Казлы. Больш я не вытрымаў, выпрасіў у Мірыка бабло. Усё павінна быць у руху, перамяшчацца з месца на месца. Гайда слухаць джаз! На “Экспансію”! У “Парнас”! Я ўзяў свае манаткі, пазычаныя грошы і паляцеў. На вуліцы ішоў дождж і дзьмуў моцны вецер. Я нацягнуў на галаву сваю торбу і пабег за імі. Мне не было халодна, хоць бег я ў адным пінжаку і кашулі. Ёзэф – гэта асоба, гэта мой арыенцір. Я ўжо быў на Маластранскай, калі ўбачыў, як яны заходзяць у трамвай. Я спрынтануў так, як ніколі ў жыцці. Джааааз, “Парнааас”, усё павінна быць у руху, Керуак! Як шалёны, я заляцеў у трамвай і зароў: “Ёзээээф!” Кагосьці збіў з ног, сам паваліўся на зямлю, але я быў тут і быў разам з імі. Увесь мокры і выматаны, я пляснуўся на задніцу. На Уездзе мы зноў вылецелі з трамвая і скочылі ў абдымкі дажджу і ветру. Мы цягнуліся па вуліцы, прамоклыя да ніткі. Я яскрава бачыў Джэка Керуака, як яны бегалі па Фрыска, галодныя і мокрыя, з аднаго клуба ў другі. У “Парнасе” ўжо было да халеры народу, нас не пусцілі. “Экспансія”, якую я чуў праз дзверы, грала проста супер. Хутка мы зноў павалілі. Пад дажджом чакалі трамвая, тыя двое трохі цалаваліся, а мне хацелася бляваць. Я сядзеў на бардзюры, не было аніводнага трамвая.
Нарэшце прыехаў, шасцёрка. Мы заскочылі і паехалі на Уезд. Там чакалі наступнага. Пасля паехалі на Маластранскую. Зноў папляліся ў “Рыхту”. Брат добра так паляцеў, зачапіўшыся за ланцуг. Першае вясновае падзенне. Мы беглі, а Ёзэф роў: “На маёй дарозе – ланцугі, ланцугі!” Мы несліся далей. Сустрэлі Марту. Я чуў, як яна закрычыла: “Псіхі!” Я смяяўся і гарланіў: “На джааааз!” Мы прыбеглі ў “Рыхту” – і канец...
[1] Сярэдняя спецыяльная і вышэйшая графічная школа ў Празе. Назва – паводле месцазнаходжання на вуліцы Геліхавай.
[2] Богніцы – раён у Празе, дзе знаходзіцца псіхалячэбніца.
Тэкст цалкам можна спампаваць па спасылках ніжэй:
Пераклад быў здзейснены пры ўдзеле Сяргея Сматрычэнкі.
© Filip Topol, 1995
