№8: Аўтапартрэт з люстэркам

Уся праблема ў тым, каб палічыць, колькі патрэбна люстэркаў, каб у іх адлюстравалася ўся Беларусь — тая, якую мы ведаем, і тая, пра якую здагадваемся хіба што ў рэдкія хвіліны прасвятлення. І нават палічыць гэтыя люстэркі прасцей, чым уціснуць іх у адзін аўтапартрэт, бо і палатно не гумовае, і люстэркі трапляюцца вельмі нестандартных формаў і памераў.

І ўсё ж… колькі трэба люстэркаў? Адно для польскамоўных рамантыкаў, другое для габрэяў, што аддавалі перавагу іўрыту і ідышу, трэцяе для татараў з іх кітабамі, чацвертае для раззлаваных маладых людзей, у якіх адна трасянка ў галаве, пятае для ўсіх гэтых дзіўных пісьменнікаў, якім мала адной мовы, і яны пачынаюць пісаць на іншай. А колькі тых, каго не адразу прызнаеш сваімі, а калі і прызнаеш, дык яны самі пачнуць адмаўляцца! І ў кожным люстэрку — свой адбітак, і ўзаемна адлюстроўваючыся, гэтыя адбіткі ствараюць фантасмагарычную карціну, на якой польскае ўжо нельга адрозніць ад габрэйскага, а рускае зліваецца з беларускім у параксізме моватворчасці і ўзаемнага прыцягнення.

Але на гэтым праблемы не заканчваюцца. Адна справа — тыя люстэркі, у якія Беларусь будзе глядзецца і не пазнаваць сябе, і зусім іншая — яе адлюстраванні ў люстэрках чужаземнае вытворчасці. А ў замежных люстэрках знаёмае ператвараецца ў незнаёмае, мяняючы разам з гэтым усё палатно. І каб не выклікаць да жыцця Каралеўства крывых люстраў (што ўжо тут хаваць, бываюць і такія), давялося абмежавацца люстэркамі са Швецыі, Чэхіі і Польшчы, а таксама падабраць асобныя аскепкі з іншых земляў і паспрабаваць скласці з іх ці то калаж, ці то вітраж. А пра тое, як рабіць адлюстраванні праўдзівымі, расказаў польскі мэтр Адам Паморскі.

У адбітках адбіткаў прастора трансфармуецца і робіцца непазнавальнай, знікаюць звыклыя формы — паэзія, эпас, нататкі на палях і палявыя даследаванні робяцца часткай агульнай карціны і больш не існуюць паасобку. І толькі практычны дапаможнік Маргарыты Аляшкевіч па канструяванні залюстроўнага свету, а таксама няпоўны архіўны каталог часопіса “Узвышша” ляжаць побач з аўтапартрэтам. А яшчэ — пераклад Генрыха фон Кляйста, але гэта тая гісторыя, што расказвалася калісьці раней.

Глядзіце! На аўтапартрэце з люстэркамі — адбіткі рэальнасці, што вымалёўваецца з напаўзабытых гаворак і ўрыўкавых твораў, перамяшаных культураў і гульняў са словам, якое спрабуе выкрышталізавацца ў розных мовах, бо ведае, што з яго ўсё пачыналася. І гэтая рэальнасць спазнае сябе і працягвае існаваць незалежна ад таго, хоча гэтага Сусвет ці не хоча.

Мастакі адлюстраванняў